Kapsam dışı ürünlerde TAREKS bilmecesi
Kemal Güray KIRDÖK / Gümrük Müşaviri
Ürün güvenliği ve denetimi, 2013/1 sayılı Tebliğ ve 2013/9 sayılı tebliğ kapsamı ürünler, ithalatçı firmalar için tam bir bilinmeyen olmuştur. Gümrük müşavirleri ile ithalatçı firmalar bir an önce ne olması gerektiği konusunda net bir açıklama yapılmasını beklemekteler. İthalatçılar uygulamada Ekonomi Bakanlığı ile Gümrük ve Ticaret Bakanlığı arasında kalmaktadır. Ekonomi Bakanlığı; ÜGD: 2013/1 ve 2013/9 sayılı tebliğlerde standart numaraları verilenlerin dışında kaldığı açıkça anlaşıldığı takdirde, Dış Ticarette Risk Esaslı Kontrol Sistemi'ne (TAREKS) tabi değildir, Doğrudan gümrüğün BİLGE Sistemi üzerinden tebliğ dışı şeklinde işleme tabi tutulmalıdır demekteler. Aslında geçtiğimiz yıllardaki uygulama bu şekilde idi.
Ama bu şekilde hareket edildiği takdirde gümrüklerde karşılaşılan olay ise TAREKS' e girilerek kapsam dışı işlem yapılmadığı gerekçesiyle: 4458 sayılı Gümrük Kanunu'nun yeni 235/1-c maddesi uygulanması suretiyle eşyanın gümrüklenmiş değerinin 2 katı para cezası ve bunun yanı sıra ürün mülkiyetinin kamuya geçirilmesi şeklinde tecelli edebilmekteydi. (neyse ki bu maddenin uygulanması 15.05.2013 tarihli yönetmelik değişikliği ile sınırlama getirilmiş oldu)
Ekonomi Bakanlığı bu konuda yetkili kurumun kendileri olduklarını yazılarında defalarca altını çizerek belirtmekteler. Son bilgilendirmesinde; "kapsam dışı olduğunun belirlenmesi teknik analiz gerektirmeyen ürünlerin, kapsam dışı olduğuna yönelik firma beyanlarının kabul edilerek; TAREKS'e yönlendirilmemesi gerektiğini" ifade etmişlerdir. Ama gümrüklerde uygulama bu şekilde değil ve ticaret bakanlığı konu ile ilgili bir genelge yayınlamadığı için gümrükler farklı uygulama yapmaktalar.
Ekonomi Bakanlığı sorunun çözümü için Gümrük ve Ticaret Bakanlığı'na gönderdiği yazıda; "2013/1 ve 2013/9 sayılı Tebliğ kapsamı ürünlerin kapsam dışı olduğu açıkça belli olan ürünler için firma beyanının yeterli olduğu ve denetime gönderilmemesi gerektiğini, bununla beraber ürünün ilgili yönetmeliğin kapsamında olup olmadığının anlaşılması teknik inceleme ile anlaşılması durumunda ise TAREKS sisteminde kapsam dışı menüsü oluşturulduğunu belirtmiştir. Yani kasam dışının beyanının kıstasını teknik inceleme ile anlaşılması olarak belirledi.
Ama birçok Gümrük idaresi yukarıdaki 1.hükmü görmezden gelip, kapsam dışı olan tüm ürünleri yukarıda yazılan 2. Kısma sokmaktadır. Yani bana Belge referans numarası almadan gelme demekteler. Kısaca ben sorumluluk almak istemiyorum demekteler. Bu durumda gümrüklerdeki bu muayenenin ne anlamı kalmadığı ortadadır.
Gümrük idareleri uygulama hükmü açık olmakla birlikte bu beyanları kabul etmemekteler, diğer taraftan 2013/5 sayılı tebliğ kapsamı örneğin plastik bir ürün getirdiğimizde gümrük beyanımızı 2013/5 tebliği kapsamı dışıdır, yani "gıda ile temas etmeyecektir" beyanını kabul etmekteler. Ne farkı var bu beyanın. Gümrük beyanı aynı sadece tebliğler farklı. Neden bu durumda ilgili kurumdan Kapsam dışı yazısı veya numarası istenmiyor.
TAREKS referans numarası almak zor değil elbette, en fazla 5 dakikalık bir bilgisayara giriş sonucunda alınabilmektedir. Ama kuşkusuz maliyeti son derece önemlidir. Her bir TAREKS başvurusu 100 TL. Otomotiv sanayi firmalarının getirdiği birçok ürün var bu tebliğler kapsamında. Yıllık olarak toplamını aldığımızda çok yüksek maliyetler ortaya çıkacaktır.
Konu ile ilgili iki farklı önerim var; birincisi Gümrük ve Ticaret Bakanlığı bir an önce uygulama ile ilgili olarak genelge çıkarmasıdır. En azından tüm gümrük idarelerinin bu genelgeye göre uygulama yapmasıdır. Şu anki uygulamada standart maalesef yok. Her gümrük farklı uygulama yapmaktadır. ikincisi tüm kapsam harici ürünler için Tareks kapsamına alınacak ise Ekonomi bakanlığı Kapsam dışı tareks başvurularından 100 TL olan ücreti almamasıdır.
İkincisinin olması daha doğru olacaktır. Bu şekilde hem gümrük memurları kendini daha rahat hissedecek, hem de ithalatçılar için olmaması gereken bir maliyet ortaya çıkmamış olacaktır.