Kooperatif ortaklarının araştırılması
Soner ALTAŞ / Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Müfettişi
1163 sayılı Kooperatifler Kanunu'nun sekizinci maddesinin ikinci fıkrasına göre, kooperatif yönetim kurulunun, ortaklar ile ortak olmak için müracaat edenlerin ana sözleşmede gösterilen ortaklık şartlarını taşıyıp taşımadıklarını araştırması gerekmektedir. Bu zorunluluğa uymayan, yani, ortaklar ile ortak olmak için müracaata bulunan kişilerin kooperatif ana sözleşmesinde yazılı ortaklık şartlarını taşıyıp taşımadıklarını araştırmayan kooperatif yönetim kurulu üyeleri, altı aya kadar hapis ve otuz günden üç yüz güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılırlar.
Peki, kooperatif ortaklık şartları nelerden ibarettir? Bu konuda kooperatif ana sözleşmesine bakmak en doğru yöntem olacaktır. Zira, kooperatif türleri itibariyle farklı ortaklık koşullarının aranmış olması mümkündür. Mesela; konut yapı kooperatifi örnek ana sözleşmesine göre kooperatife ortak olabilmek için "medeni hakları kullanma ehliyetine sahip gerçek kişi olma, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmak veya yabancı uyruklu olmakla birlikte Türkiye'de gayrimenkul edinmesine imkan sağlanmış kişilerden olma ve 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu'nun 9uncu maddesinde sayılan tüzel kişilerden olma" gibi birkaç şart arandığı halde, motorlu taşıyıcılar kooperatifine üye olabilmek için gerekli nitelik ve şartlar "taşıyıcılığı bilfiil meslek edinmiş esnaf olmak, tasıma komisyonculuğu yapmamak, kooperatifin amacına uygun motorlu aracı bulunmak, aynı amaçlı başka bir motorlu taşıyıcılar kooperatifine ortak olmamak" şeklinde detaylı olarak belirlenmiş olabilir.
Bu itibarla, kooperatiflerin yönetim kurullarının, kooperatiflerine ortak olan ya da olmak için müracaat eden kişilerde ana özleşmede aranılan nitelik ve şartların mevcut olup olmadığını araştırmaları gerekmektedir. Bu nitelik ve şartların varlığını araştırmadan ortak kaydetmeleri durumunda, cezai sorumlulukları doğar.
Bu konuda şu soru akla gelebilir: Cezai sorumluluklarının doğmamasını teminen, kooperatif yönetim kurulu üyeleri nasıl hareket etmelidir? Kanımızca, yönetim kurulunun ortakların veya ortak olmak için müracaat edenlerin kooperatif ana sözleşmesinde yazılı ortaklık şartlarını taşıyıp taşımadığını titizlikle araştırması ve sonucunu - olumlu yahut olumsuz olsun- yönetim kurulu kararına bağlaması ve yazılı hale getirip imzalaması uygun olacaktır. Zira, gerekli araştırmanın yapıldığının sözlü olarak ifade edilmesi her zaman için inandırıcı bulunmayabilir.