Nakit akım bütçesinin hazırlanması
BÜTÇE YÖNETİMİ / Salim ÇAM / PROGROUP Uluslararası Danışmanlık Genel Müdürü
Nakit akım bütçesinin hazırlanması 1- Nakit girişleri bütçesinin hazırlanması
İşletme bütçelerinin hazılanması ile ilgili başladığımız yazı dizimizde, bir işletmede bir yıl içinde yapılan tüm faaliyetleri planlamış olduk. Artık işletmemizdeki satış departmanı yıl içinde ne zaman ne satacağını ve bu satışlardan ne kadar gelir elde edeceğini; üretim departmanı, satış hedeflerini gerçekleştirmek için, ne zaman, neyi, ne kadar üreteceğini, bu üretimleri gerçekleştirirken ne kadar işçiye ihtiyaç duyulacağı, işçilik maliyetlerinin ne olacağı ve ne kadar üretim gideri yapacağını; satınalma departmanı, üretim hedeflerinin gerçekleştirimesi için, hangi hammadelerin ne zaman, ne kadar tedarik edilmesi gerektiğini; pazarlama ve AR-GE departmanları yıl içinde ne kadar harcama yapabileceklerini bilir durumdadır.
Şekil 1: Nakit akım bütçesi kalemleri
Sırada planlanan yıllık faaliyetlere göre, proforma sonuç tablolarının hazırlanması gelir. Bunlardan ilki olan nakit akım bütçesini anlatmaya bu hafta başlayacağız. Nakit akım bütçesinde, işletmenin yıl içinde yapılması planlanan tüm nakit girişlerinin yer aldığı nakit akım bütçesi ile tüm nakit çıkışlarının yer aldığı nakit çıkışları bütçesi bulunur. Dönem içi nakit girişini sağlayacak kalemler nakit bütçesinin kaynaklarını oluştururken, nakit çıkışını gerektirecek kalemler de nakit kullanımlarını gösterir. Nakit giriş ve çıkışları arasındaki fark, kasa ve banka hesabındaki dönem sonu nakit mevcudunu göstermekterir. İlgili işlemleri şekil 1'e göre şematize edebiliriz.
Nakit akımı işletmeler için önemli ve kapsamlı bir konu olduğundan, olayı daha iyi kavraması için bu hafta nakit girişleri bütçesinin oluşturulması, gelecek hafta ise nakit çıkışlarının bütçelendirilmesini anlatarak nakit akım bütçesini tamamlayacağız.
İşletmelere nakit girişi sağlayacak kalemler Şekil 1'de gösterilmiştir. Görüldüğü gibi nakit girişi sadece satışlardan sağlanmaz. Bütçe yılı içinde yapılacak satışlar dışında; önceki yıldan devreden tahsilatlar, yatırımlardan gelecek kar payı ve faizler, duran varlıkların satışı veya kiraya verilmesi, hurda veya atıkların satışı, hisse senedi veya tahvil yatırımlarının elden çıkarılması ve alınan kısa vadeli krediler işletmelere nakit girişleri sağlar.
Nakit akım bütçesinin oluşturulurken öncelikle bütçe yılı içindeki satışların vadeleri göz önüde bulundurularak, tahsilat yaşlandırma tablosu hazırlanır. Bu tabloda satış tutarı vadelere göre aylara dağıtılır.
Önceki yazılarımızda diğer tüm bütçelerini oluşturduğumuz TAM Gıda AŞ'nin 2009 yılı nakit akım bütçesini oluşturmaya başlayalım. Bunun için bazı bilgilere ihtiyacımız olacak. Öncelikle satışların vadelerini bilmemiz gerekecektir. TAM Gıda AŞ satışlarının yüzde 30'unu peşin, yüzde 30'unu 30 gün vadeli, yüzde 35'ini 60 gün vadeli olarak tahsil etmektedir. Satış bütçesindeki satış tutarları ve tahsilat vadeleri esas alınarak satışlarda doğan nakit girişleri çeyreklere göre tablo 2'de gösterilmiştir. Satış vadelerinin sağlıklı hesalanabilmesi için ay bazında satış tutarlarını bilmemiz gerekir. Aylık satış tutarları hesaplanırken çeyreklere ait her ay için satış tutarları eşit alınmıştır. Örneğin 1.çeyrekteki her ay için 135.000 / 3 = 45.000 TL satış gerçekleştiği varsayılmıştır. Tablo 1'de örneği verilen ilk çeyrek nakit giriş tutarları gibi diğer çeyrek nakit girişleri hesaplanır ve Nakit girişleri bütçesine yazılır.
Peşin : 135.000 TL x 0,30 = 40.500 TL
30 gün vadeli : [ 135.000 TL x (2/3)* ] x 0,30 = 27.000 TL
60 gün vadeli : [ 135.000 TL x (1/3)** ] x 0,35 = 15.750 TL
Toplam nakit girişi :_________________________= 83.250 TL
*30 Gün vadeli satışlar: Her çeyreğin ilk iki ayında yapılan satışlar yine aynı ay tahsil edilebilmektedir. Bir çeyrekte 3 ay olduğuna göre, çeyrek satışlarının 2/3 lük kısmının, 30 günlük vadeye karşılık gelen ödemeleri aynı çeyrek içinde tahsil edilecektir. **60 gün vadeli satışlar: Her çeyreğin ilk ayında yapılan satışlar yine aynı ay tahsil edilebilmektedir. Bir çeyrekte 3 ay olduğuna göre, çeyrek satışlarının 1/3'lük kısmının, 60 günlük vadeye karşılık gelen ödemeleri aynı çeyrek içinde tahsil edilecektir.
Tablo 2: İlk çeyrek satış gelirlerinin yaşlandırılması
Satış gelirleri yaşlandırması 1. Çeyrek 2. Çeyrek 3. Çeyrek 4. Çeyrek TOPLAM
1. Satış Gelirleri 135.000 150.000 142.500 155.000 582.500
Satıştan Doğan Nakit Girişleri* 83.250 135.000 135.500 140.500 494.250
Peşin ( %30 ) 40.500 45.000 42.750 46.500 174.750
30 Gün Vadeli ( %30 ) 27.000 43.500 43.500 45.250 159.250
60 Gün Vadeli ( %35 ) 15.750 46.500 49.250 48.750 160.250
Tahsil Edilemeyen ( %5 ) 6.750 7.500 7.125 7.750 29.125
Tablo 1: Satışlardan doğan nakit girişlerini hesaplama tablosu
İşletmenin bir önceki yıldan ocak ayına 7.500 TL, Şubat ayına 6.000 TL devreden alacağı bulunmaktadır. Bunları dışında TAM Gıda AŞ üzerine kayıtlı bir bina kiraya verilmiştir ve aylık kirası 8.000 TL dir. Şubat ayında 45.000 TL banka kredisi alınması planlanmaktadır. Bunlara göre nakit girişleri bütçesi tablo 3'teki gibi oluşmaktadır.
K A L E M L E R 1. Çeyrek 2. Çeyrek 3. Çeyrek 4. Çeyrek TOPLAM
NAKİT GİRİŞLERİ 162.750 156.000 156.500 161.500 636.750
1. Satış gelirleri 83.250 135.000 135.500 140.500 494.250
2. Bir önceki yıl devreden alacaklar 13.500 0 0 0 13.500
3. Kira gelirleri 21.000 21.000 21.000 21.000 84.000
4. Kısa vadeli yabancı kaynaklar 45.000 0 0 0 45.000
Tablo 3: Nakit girişleri bütçesi
Nakit girişleri bütçesine göre ilk çeyrekte 162.750 TL, ikinci çeyrekte 156.000 TL, üçüncü çeyrekte 156.500 TL ve son çeyrekte 161.500 TL nakit girişi olması planlanmıştır.
Böylece nakit akım bütçesinin ilk ayağı olan nakit girişleri bütçesini oluşturmuş olduk. Bir sonraki yazımızda bahsedeceğimiz nakit çıkışları bütçesinin oluşturulmasından sonra, işletmenin bir yıllık nakit planlamasını yapabileceği ve karar aracı niteliğindeki ilk tablo olan nakit akım bütçesini oluşturmuş olacağız.
İyi haftalar geçirmeniz dileğiyle....