Türk kulüplerde UEFA’nın Finansal Fair-Play uygulaması ve finansal sürdürülebilirlik

Finansal sürdürülebilirlik, bir kulübün bütçe dengesini sağlaması, borçlarını ödeyebilme gücünün olması veya borçlarını kabul edilebilir seviyede tutabilmesi ve finanssal açıdan yaşamını devam ettirmesidir. Finansal sürdürülebilirlilik için kulübün gelir-gider, alacak-borç dengesinin sağlanması ve mali yeterliğinin bulunması gerekir. Bu konuda Avrupa Futbol Federasyonları Birliği (UEFA)’nın Finansal Fair-Play (FFP) kurallarını ilk olarak 2010 yılında kabul etmiş ve 2011’de uygulamaya geçmiştir. Avrupa Komisyonu da özellikle rekabet açısından bu uygulamayı desteklemektedir. 

FFP kriterleri bütçesi 5 milyon euronun üzerindeki kulüplere uygulanır ve kulüplere finansal yönetimle ilgili yükümlülükler getirmektedir. FFP’nin temel amaçları arasında kulüplerin ekonomik ve mali yeterliliklerini güçlendirmek suretiyle şeffaflık ve kredibilitelerini arttırmak; kulübün oyuncular, sosyal güvenlik kurumu/ maliye ve diğer kulüpler nezdinde maddi yükümlülüklerini zamanında yerine getirebilmesini temin etmek suretiyle borç verenlerin korunmasına gereken önemi vermek; kulüp futbolunun mali durumuna daha fazla denetim ve disiplin getirmek; kulüpleri işletmelerini kendi hâsılatları üzerinden yürütmeye teşvik etmek; futbolun uzun vadeli menfaati için sorumlu harcamayı özendirmek ve Avrupalı futbol kulüplerinin uzun dönem varlıklarını devam ettirebilmelerini sağlayabilmek ve sürdürülebilirliğini korumak yer almaktadır. Kulübün öz sermayenin eksiye düşmemesi, futbolculara yapılacak ücret, maaş ve prim ödemeleri, toplam gelirin yüzde 70'ini geçememesi gerekir.

FFP uygulamasında UEFA turnuvalarına katılmaya hak kazanan futbol kulüpleri, diğer kulüplerine yukarıdaki kriterleri uygulamaktadırlar. Bu nedenle UEFA bünyesinde 2013 Mali Kontrol Kurulu (CFCB) kurulmuştur. Bu kurul görevi UEFA turnuvalarına katılan kulüplerin mali borçlarının olup olmadığını kontrol etmek, kulüpler kendi mali gelirleri ile harcamalarını başa baş geldiğini (denk bütçe kuralı veya kâr-zarar denkliği) incelemektir. Kurul UEFA turnuvalarına katılacak kulüplerin son üç yıllık mali raporları analiz edilerek değerlendirmeye almakta ve şartları yerine getirmeyen kulüplere gerekli yaptırımları uygulanmaktadır. 

UEFA Haziran 2015'ten itibaren kulüp harcamalarını kontrol etmenin yanında finansal güçlükle karşı karşıya kalan kulüplerin yeniden yapılanmalarını da göz önüne alarak yeni düzenlemeler yapmıştır. Buna göre; kulüpler 3 yıllık değerlendirme dönemlerinde kazandıklarından 5 milyon euro kadar fazlasını harcayabilirler. Kulüplere bütçe dengesi açısından kabul edilebilir zarar tutarı için kademeli bir geçiş dönemi sağlanmış ve 2014/15 değerlendirme dönemlerinde için 45 milyon Euro ve 2015/16, 2016/17 ve 2017/18 değerlendirme önemlerinde için 30 milyon Euro belirlenmiştir. 

UEFA Mali Kontrol Kurulu, incelemesine göre bir kulüp otomatik olarak UEFA dışarıda bırakılacağı anlamına gelmemekte farklı faktörlere bağlı olarak, kulübe disiplin cezaları verilebilir. Cezalar; uyarı, kınama, para cezası, puan düşürme, UEFA müsabakalarından elde edilen gelirlerin alıkonulması ve UEFA müsabakalarına yeni oyuncuların kaydettirilmesinin yasaklanması, oyuncu sayısının sınırlanması, sürmekte olan müsabakalardan diskalifiye edilmesi veya gelecekteki müsabakalara kabul edilmemesi ve kazandığı şampiyonluk (unvan) ya da ödülün geri alınması şeklinde olmaktadır. Kurulun kararına kararın yayınlandığı tarihten itibaren on gün içerisinde doğrudan etkilenen tarafın talebi üzerine Yargı Komisyonu itiraz edilebilmektedir. 

Diğer taraftan UEFA Mali Kontrol Kurulu bazı durumlarda FFP'nin hedeflerinin cezalandırıcı bir yaklaşım yerine iyileştirici bir yaklaşımla takınmakta ve kulüplerle kar zarar dengesinin sağlanacağına dair bir yol haritası sunulması durumunda anlaşmalara varılabilmektedir. 

Yukarıda belirtilen düzenlemeler Türkiye’deki kulüpleri de yakından ilgilendirmektedir. Türkiye’deki bir profesyonel futbol kulübünün UEFA kulüp müsabakalarına katılımı, Kurul tarafından verilecek lisansa bağlıdır. Kulüplerin UEFA Kulüp Lisansı alabilmesi için, sportif, altyapı, personel ve idari, hukuki ve mali kriterlerin tamamını yerine getirmeleri zorunludur. Mali kriterler arasında denetlenmiş finansal durum tablosu, gelir tablosu, nakit akış tablosu ve dipnotları, varsa ara dönem mali tabloları, diğer futbol kulüplerine vadesi geçmiş borcun bulunmaması, personele ve/veya sosyal güvenlik kurumuna (SGK)/vergi dairesine vadesi geçmiş borcun bulunmaması ve gelecek döneme ilişkin mali bilgiler, denk hesap şartı, futbol kulüplerine vadesi geçmiş borcun bulunmaması gerekir.  Bu nedenle, Türkiye’de kulüplerin UEFA FFP kurallarına göre bir finansal yönetim sistemi kurmaları, transferler, ödemeler, borçlanmalarda mutlaka banka transferi ile yapılması, daha şeffaf ve hesap verilebilir bir yapıya kavuşmaları Türk sporunun geleceği için çok önemlidir. Zaten son yıllarda bazı büyük kulüplerin bağımsız denetim raporlarında da finansal sürdürülebilir nedeniyle şartlı görüş verilmektedir.

Kaynaklar:

UEFA Club Licensing and Financial Fair Play Regulations, Edition 2015

http://www.uefa.com/community/news/newsid=2064391.html

https://www.tff.org/Resources/TFF/Documents/000013/TFF/Kulup-Lisans/kulup-lisans-talimat2012.pdf