Yeni Teşvik Yasası’nı özetlersek

Süleyman DİLSİZ / İş Geliştirme Uzmanı

Yasa çıktığından beri, birçok değerli yorum ve eleştiriler yer aldı gazetelerde. 16 Haziran 2009 tarih ve 27290 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanan "yatırımlarda devlet yardımları kararı" ekseninde yeni Yatırım Teşvik Yasası'nın uygulama esaslarını örnekleyerek, katkıda bulunmak istedim.

Yeni teşvik sistemi, illerin sosyo-ekonomik gelişmişlik düzeyi (SEGE) endeksi kullanılarak, 4 bölge ve 26 alt bölgeye ayırmış. Buna göre iller; I. Bölge: İstanbul, Tekirdağ, Edirne, Kırklareli, İzmir, Bursa, Eskişehir, Bilecik, Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova, Ankara, II. Bölge: Balıkesir, Çanakkale, Aydın, Denizli, Muğla, Antalya, Isparta, Burdur, Adana, Mersin,  III. Bölge: Konya, Karaman, Hatay, Kahramanmaraş, Osmaniye, Kırıkkale, Aksaray, Niğde, Nevşehir, Kırşehir, Manisa, Afyon, Kütahya, Uşak, Kayseri, Sivas, Yozgat, Zonguldak, Karabük, Bartın, Samsun, Tokat, Çorum, Amasya, Gaziantep, Adıyaman, Kilis, IV. Bölge: Kastamonu, Çankırı, Sinop, Trabzon, Ordu, Giresun, Rize, Artvin, Gümüşhane, Erzurum, Erzincan, Bayburt, Ağrı, Kars, Ardahan, Iğdır, Van, Muş, Bitlis, Hakkari, Malatya, Elazığ, Bingöl, Tunceli, Şanlıurfa, Diyarbakır, Mardin, Batman, Şırnak, Siirt, Çanakkale'nin Bozcaada, Gökçeada ilçelerinden oluşuyor.

Sektörlerin illerdeki yapılarına göre, bölgesel veya 12 sektörde büyük yatırım projelerini de destekliyor. Kimyasal madde ve ürünleri, lazer televizyon, üç boyutlu ve OLED ve benzeri televizyonlar, rafine edilmiş petrol ürünleri, motorlu kara taşıtları, transit boru hattıyla taşımacılık, demiryolu ve tramvay vagon, lokomotifleri, tıbbi alet, hassas ve optik aletler, modül panel, ilaç, hava ve uzay taşıtları, makine üretimleri ve madencilik vb. asgari sabit yatırım tutarı 50 milyon TL'nin üzerindeki yatırımlar büyük projeler kapsamında.

Yatırım teşvikinden yararlanabilmesi için asgari sabit yatırım tutarının I. ve II. bölgelerde bir milyon, III. ve IV. bölgelerde ise beş yüz bin TL olması gerekiyor. Ancak, büyük ölçekli yatırımlar, bölgesel yatırımlar ile genel teşvik sisteminden yararlanacak yatırımların asgari sabit yatırım ve/veya asgari kapasite şartlarını sağlaması şart.

Tekstil, konfeksiyon ve hazır giyim, deri ve deri mamulleri sektörlerine taşınma desteği kapsamında olan ve sadece taşınma desteklerinden yararlanacak tesisler için asgari sabit yatırım tutarı aranmıyor. Tekstil, hazır giyim ve konfeksiyon yatırımlarına yönelik teşvik belgeleri kapsamında kullanılmış makine ve teçhizat ithal edilmesi artık mümkün değil.

Bu bilgiler ekseninde bir örnekle yeni yasanın faydalarını ve uygulamasını inceleyelim;

X firması; Kocaeli'de bağlanmış yatırım tutarı bir milyon TL olarak ana sanayilere aksamları üretmekte. 20 Eylül 2009 tarihinde yatırıma başlamış. 20 Mart 2009'dan beri 30 işçi çalışmaya başlamış, yurtdışında ki diğer tesislerinden yeni ve kullanılmış makineler ile birlikte yurtiçinden de makineler de belge kapsamında.

Fayda I: KKDF ile Gümrük Vergisi Muafiyeti ve KDV İstisnası: Teşvik edilmeyecek yatırım konuları hariç olmak üzere, asgari sabit yatırım tutarının üzerindeki tüm yatırımlar, bölgesel ayrım yapılmaksızın KKDF, gümrük vergisi muafiyeti ile KDV istisnasından yararlanabilecek.

X şirketi satın alacağı yatırımın makine ve ekipmanın tamamında, ithal edilenlerde yüzde 3 KKDF, ithal ülkesine göre değişen oranlarda gümrük vergisi ve yurtiçi ve dışı makine alımlarında da KDV ödemeyecektir. Yurtiçinden kullanılmış makine alımı teşvik kapsamına girmezken, yurtdışından getireceği bazı kullanılmış makineler için İthalat Genel Müdürlüğü'nden izin alınması gerekiyor.

Fayda II: İndirimli kurumlar vergisi oranı uygulaması: Ancak, teşvik belgesi kapsamında 31 Aralık '10 tarihine kadar yatırıma başlanması halinde aşağıda belirtilen indirim oranları ile yatırıma katkı oranları uygulanacak. Bu tarih sonrası başlayan yatırımlarda indirim oranları azalıyor. İndirimli vergi uygulamasına yatırımın kısmen veya tamamen işletilmesine başlanılan hesap döneminden itibaren başlanıyor ve indirilen kurumlar veya gelir vergisi tutarı yatırıma katkı tutarına ulaşıncaya kadar devam ediliyor. Kurumlar vergisi indirimi teşviki büyük ölçekli yatırımlara ve bölgeler itibariyle belirlenen sektörlere yapılan yatırımlara var.

Örnek yatırım 1. Bölge'de yer alan Kocaeli TR 42'de yer alıyor. O bölgede desteklenecek sektörlerden olan motorlu kara taşıtları ve yan sanayi sınıfında olduğu için bu teşvikten yararlanıyor. Kurumlar vergisi indirim oranı: %50. Normalde Kurumlar vergisi uygulaması matrahın %20'sini oluşturmakta. % 0 indirim uygulandığında  kurumlar vergisi oranı %10 olmakta. Toplam yatırıma katkı tutarı 1.000.000*% 20=200.000 TL oluyor. (Yatırıma katkı oranı %20) Kurumlar vergisi % 10'a indirildiğine göre % 10 uygulanacak. Bu şekilde 200.000/0,10=2.000.000 TL.

Firmanın bu yatırımdan elde edeceği kazanç 2.000.000 TL'ye ulaşıncaya kadar firma %10 oranında vergi ödeyecek ki, bu da toplam da 2.000.000*0,10=200.000 TL vergi ödenmiyor. Bu teşvikten yararlanmamış olsa ödeyeceği vergi: 2.000.000*0,20=400.000 TL olacaktı. (normalde kurumlar vergisi %20)   Bu durumda %50 vergi avantajı sağlıyor. Kurumlar veya gelir vergisine uygulanacak indirim oranları ile yatırıma katkı oranları aşağıda belirtilmiştir.

  Bölgesel ve Sektörel Büyük Proje

Bölgeler Yatırıma katkı Uygulanacak Kurumlar Yatırıma katkı Uygulanacak kurumlar

  oranı (%)  vergisi oranı (%) oranı (%)  vergisi oranı (%)

I. 20 10 30 10

II. 30 8 40 8

III. 40 4 50 4

IV. 60 2 70 2

Bölgeler Bölgesel sektörel Büyük Proje

I. 2 yıl 2 yıl

II. 3 yıl 3 yıl

III. 5 yıl 5 yıl

IV. 7 yıl 7 yıl

Fayda III: SGK primi işveren payı desteği: Asgari ücret üzerinden hesaplanan tutarla sınırlı olmak üzere sigorta primi işveren payının tamamı Hazine tarafından karşılanıyor. Bölgeler itibariyle teşvikten yararlanma süreleri tabloda görülmekte.

Yatırıma başlama tarihinden geriye doğru son 6 aylık ortalama personel sayısına eklenen her personelin işverence ödenecek primlerine uygulanabilecek bir teşvik.

Temmuz-Aralık '09 tarihleri arasında asgari ücret 693 TL geçerli olmak üzere SGK primi işveren payı (%19,5) Bunun işverene aylık maliyeti 136 TL. Bu bedel Hazine tarafından karşılanıyor.

III. Bölge IV. Bölge Ar-Ge ve Çevre Yatırımları         (bölge ayrımı olmaksızın)

TL Kredi Döviz Kredileri TL Döviz TL Döviz

3 puan 1 puan 5 puan 2 puan 5 puan 2 puan

Fayda IV: Faiz desteği: Bölgesel desteklerden yararlanmak için en az bir yıl vadeli kredinin, sabit yatırım tutarının azami yüzde 70 oranındaki kısmına faiz desteği uygulanacak. Ar-Ge ve çevre yatırımlarında 300 bin TL, diğer yatırımlarda 500 bin TL üst limitleri geçmeyecektir. Uygulama dönemi azami 5 yıldır. Ar-Ge ve çevre yatırımlarının kredilendirmesinde bölge ayrımı gözetilmiyor.

En az 1 yıl vadeli olmak üzere yatırımcının kullanabileceği banka kredileri faiz desteği yatırımın yüzde 70 idi. Bu destekten yatırımımız 1. bölgede olduğu için yararlanamazken, 3. bölgede olsaydı 3 puan, 4. bölge olsaydı 5 puan faiz desteğinden yararlanabilecekti. 

Fayda V: Teşvik belgeli yatırımlara Hazine arazisi tahsisi: Hazine arazisinin 49 yıl ve sürekli nitelikli irtifak hakkı ile tahsisi mümkün kılınmıştır. Yatırım için belirlenen araziyi devletten 49 yıllığına satın alınabiliyor.

Eğer örneklediğimiz firmamız tekstil veya deri sektöründe olsaydı, 1.ve 2. bölgelerden 3.ve 4. bölgelere taşınacak ve 50 kişi istihdam eden üretim tesislerine, taşındıkları tarihi izleyen hesap döneminden başlamak üzere 5 yıl süreyle kurumlar vergisi oranı yüzde 20 yerine 5 oranında uygulanacaktı. Taşındıkları bölgede uygulanan SGK işveren primi desteğiyle, yaptıkları nakliye harcamaları Hazine tarafından karşılanacaktı.

Artık, hiçbir yatırımın teşvik belgesiz desteklenemeyeceği açıktır. Kurumlar/gelir vergisi indirimi yeni olduğu yasada birçok uygulama daha önceki teşvik mevzuatında da bulunuyordu. Sabit yatırım tutarı alt sınırı ülkemiz KOBİ sermaye yapısına uzak. Bölgesinde üretim üssü olabilecek, geri kalmış illere yatırımının cazibesini artıracak destek unsurlarının yetersizliği, iller arası gelişmişlik farkını ortadan kaldırması da mümkün görünmüyor.