ABD: İş çevrimi dış politikayı belirler

 

 

Aslında bu her zaman doğru. ABD iş çevrimine bir bakalım. Net gibi görülen tek nokta şu: 1980'lerin başlarından itibaren -genellikle 1983/84 yılları- Amerikan ekonomisindeki döngüselliğin farklı bir niteliğe kavuştuğu ve bu yıllarda bir yapısal kırılmanın meydana geldiği iddiası uygulamalı ekonometri tarafından doğrulanıyor gibi görünüyordu. 1984 civarında bir kırılma olduysa sonrasında, haliyle post-Sovyet dönemde, olası bir resesyonun da göreceli olarak fazla derin ve uzun süreli olmaması beklenirdi. Sonuçta resesyonun kaderinin net olarak ortaya çıkması ABD ekonomisine perspektif bir bakışın niteliğini doğrudan etkileyecekti. Grafik bize iş çevriminin gerçekten de bir dönem yumuşadığını, dalga boyutunun düştüğünü gösteriyor. Ne zaman? 1983-2007 arasında. Ama o kadar ve bu döneme bundan sonra farklı açıklama getirmek gerekiyor. Yani "yumuşama" geçici ve muhtemelen gerçek bir kırılma değil.   

Bu nokta teknik bir detay gibi görülebilir. Fakat istatistiki açıklama ve anlamın ekonomik bir rasyonele kavuşturulması aslında ekonomik analizin kilit öğelerinden biri. Klasik görüşe göre, ki bu görüşün aşikar referansı Arthur Burns, William C. Mitchell ve dolayısıyla 1920'lerin NBER'ı idi, resesyonlar genişlemelerden daha şiddetli olur. Bir resesyonu -döngünün dip noktasını- salınımın ne kadar derin olduğu (deepness veya amplitude), ne kadar dik olduğu (steepness) ve dönüm noktası etrafındaki eğimin (curvature) ne kadar keskin olduğu (sharpness) kriterleriyle nitelemeyi deneyebiliriz. Klasik NBER görüşüne göre resesyonlar genişlemelerden daha dik ve daha derin olmalıydı. Hem bu görüşün doğruluğunu, hem de 1980'lerde döngünün niteliğinde bir değişim-kırılma olup olmadığını basitçe test edebilmek için bazı tanımlar önermek mümkün görünüyor. Burada ne tam bir ekonometrik analiz, ne de tam bir literatür tartışması yapamayacağımız açıktır. Ama basit bir test yapabiliriz.     

 

İki seri seçeceğiz: büyüme ve istihdam. Büyümeyi ele almak iş çevrimi kronolojisi açısından doğaldır. İstihdamı NBER Business Cycle Dating Committee'yi izleyerek en güvenilir döngü göstergesi olduğu için seçiyoruz. Serilerden trendi ayıklayalım (detrending) ve trendi ayıklanmış seriye xt diyelim: t ilgili dönemi göstersin. {xt } bir stokastik süreç olarak görülebilir: zaman içinde gözlemlenen istihdam seviyeleri (veya işsizlik) bu sürecin realizasyonlarıdır. Elimizdeki seriye (örneğe) bakalım ve ortalamasını alalım (beklenen değer): ?. Öyleyse, bir skewness ölçüsü olarak E[(xt - ?)3] ise döngüde bir asimetri yoktur. Bu terim negatifse resesyonlar daha derindir çünkü bu ifadenin negatif olması ortalamanın altındaki gözlemlerin averaj sapmasının ortalamanın üstündeki gözlemlerin averaj sapmasından daha yüksek olduğunu gösterir. Ya da, "dip" noktaların amplitude'ü "tepe" noktaların amplitude'ünden daha fazladır. Öte yandan, xt serisinin birinci farkını alalım: ?xt = xt - xt-1. E[((?xt )3] = 0  ise diklik (steepness) sıfırdır. Bu terimin negatif olması resesyonların daha "dik" olduğunu gösterecektir. Basit testimizde derinlik ölçüsüne bakıyoruz. GSYH için baktığımızda 1980:3-1981:3 ve 1991:1-2001:1 döngülerinde genişlemelerin daha derin olduğunu görüyoruz. 1982:4-1990:1 döngüsünde resesyon daha derin fakat bu da daha önceki resesyonlarla, özellikle 1975:1-1980:1 çevrimiyle kıyaslanamayacak kadar küçük bir derinlik. 

 

Bir model kurmadığımız için sonuçlar trendinden ayıklanmış ham serinin gösterdiklerinden ibaret. Fakat 1980:3-2001:1 döngüsünde genişleme daha derin görünüyor ve bu 1970'lerin, hatta 1960-80 döneminin tam tersi bir sonuç. Bütün II. Dünya Savaşı sonrası dönemde genişleme resesyona göre daha derin. İstihdam açısından 1991:1-2001:1 döngüsü sadece 1961:1-1969:4 döngüsüyle karşılaştırılabilir. Genişleme her iki dönemde de güçlü ve resesyondan daha derin. Diğer dönemlerde resesyondaki istihdam azalışı takip eden genişlemedeki istihdam artışına ağır basıyor. Fakat II. Dünya Savaşı sonrası tüm dönem için ağır basan genişlemenin derinliği. Burns ve Mitchell'in 1920'lerdeki gözlemi böylece GSYH için doğrulanmazken, istihdam için kısmen doğrulanıyor. Bu testin sonuçları sofistike ekonometrik çalışmalarla oldukça tutarlı görünüyor (örneğin Michael P. Clements & Hans-Martin Krolzig, "Business Cycle Asymmetries: Characterisation and Testing Based on Markov-Switching Autoregressions, mimeo, Oxford University, 2001). Bu makalede ayrıca "diklik" için de benzeri bir sonuca ulaşılıyor. Serilerdeki resesyon şiddetinin ve volatilitenin son krize kadar azalmış olduğu doğru görünüyor. Esasen ABD'nin "teknoloji","yeni ekonomi", "yumuşak güç" imajı vermeye çalıştığı dönem, Clinton dönemi, de bu dönem. Sonrasında bu tip illüzyonlar dağıldı ve eski yöntemlere açıkça geri dönüldü.