Bayram sonrası iyimserlik
Kurban bayramında verilen ara biraz uzun sürdü. Temelde bir ekonomi gazetesi olan DÜNYA da, piyasalar durduğu için, ara verdi. Biz durduk diye yer küre durmadı tabii. O dönmesine devam etti. Hatta bayramın sonuna doğru dünyanın dönmesinin biraz daha hızlandığı bile söylenebilir.
Aslında biz bayram yaparken küresel piyasalar ciddi bir stresten geçti. Neyse ki bu stres dünyayı peşine takıp, dibe götürmedi. Bayramın son günlerinde hava değişti, küresel piyasalar hareketlendi. Göreve döndüğümüz bu hafta başı itibariyle söz konusu hareketlenmenin küresel ve ulusal pazarlarda bir tür coşkuya dönüştüğü dahi söylenebilir. Küresel piyasalardaki hareketlenme bayram sonrasında bize de taşındı. Belirsizliklerle başlayan bayram iyi bitti anlayacağınız.
Bayram öncesinde karamsarlıkla boğulan piyasaları yeniden canlandıran irili ufaklı gelişmeler olduğu söylenebilir. Örneğin Çin’de büyümenin yeniden hızlanmış olması bunlardan birisi. Yılın ikinci üç ayında, yıllık bazda, yüzde 7.5 büyüyen Çin ekonomisinin üçüncü çeyrekte yüzde 7.8 hızında büyüdüğü anlaşıldı. Böylece önemli bir karamsarlık noktası ortadan kalktı.
Almanya’da seçim sonrası oluşan siyasi belirsizlik ve karamsar hava beklentileri bozuyordu. Biz bayram yaparken bu nokta da aşıldı. Seçimin galibi Merkel ile Sosyal Demokratların bir koalisyon kurma konusunda anlaştıkları açıklandı. Bu tür anlaşmaların fiili bir hükümete dönüşmesinin ne denli güç olduğunu biz iyi biliriz. Ama neredeyse hükümet kuramama riski doğurmak üzere olan Almanya’da bu sonuç iyimserlik yarattı, genel iyimserliğe katkı yaptı.
Bu gibi gelişmeler karamsarlığın azalmasına katkıda bulundu ama işi bitiren ABD’deki gelişmeler oldu. Aslında küresel piyasalar uzun süredir ABD’deki gelişmelerin esiri olmuş durumda. Beş yıl önce küresel krizin başlamasıyla bağlandık bu esaret durumuna. Kriz bitiyor falan derken bu defa Fed’in parasal genişlemeyi ters yöne çevireceği söylemi salladı piyasaları.
Bütün bunlar yetmezmiş gibi son bir ayda Amerikan siyaseti bir dizi yeni sıkıntı üretti. Muhalefet önce yeni yıl bütçesini durdurdu ardından ABD borç tavanının yükselmesini engelleyeceği tehdidi ile sadece ABD ekonomisini değil küresel sistemi de kilitledi.
Bayramın son günlerinde gelen bayram hediyesi bütün bu olumsuzlukların adeta son anda giderilmesi oldu. Muhaliflerin geri adım atmasıyla, geçici bir süre için de olsa, ABD’nin yeni bir krize savrulması engellendi.
Son günlerin iyimserliği temelde bu gelişmelerden kaynaklanıyor. Ama dikkatli yorumcular iki noktaya işaret ediyor. Son gelişmelerle birlikte belki önemli bir tıkanıklık noktası aşıldı ama sorun bütünüyle çözülmedi. Borç tavanı ertelemesi için üç ay süre verilmiş durumda. ABD muhalefeti orada duruyor. Eğer önemli bir gelişme olmazsa muhalefetin tekrar devreye girmesi, ABD ve dünyanın yılın ilk ayında yine aynı tıkanma noktasına dönmesi olasılığı var. Bu bir.
İkinci nokta daha ilginç. Piyasa aktörlerinin ABD kamu maliyesinde sorun yaratan gelişmeler ile Fed’in parasal genişlemeyi durdurup, ters çevirme isteği arasında bir bağ kurduğu izlenimi var. Üstelik bu ters yönlü bir bağlantı. Kamu maliyesi kaynaklı sıkıntı aşılana kadar Fed’in parasal genişlemeyi ters çevirme uygulamasına başlamayacağı düşünülüyor. Muhalefetin kamu maliyesi işleyişini neredeyse bütünüyle durdurduğu, bu nedenle risk algılamasının tepe yaptığı günlerde mali piyasaların yukarı yönlü hareket etmesi bu ters yönlü bağlantıdan kaynaklanıyor. Piyasa aktörleri FED’in parasal genişlemesi devam ettiği sürece dünya yansa umurumuzda değil demeye getiriyor sanki.
Şimdi bu ters bağlantının iki yönlü olup olmadığını göreceğiz. Öyle ya, kamu maliyesinde oluşan sıkıntıya iyimser tepki veren piyasaların şimdi sorunların aşılmasıyla karamsar bir yöne savrulmaları gerekir. İlk bilgiler maliye kökenli gelişmelerle parasal gevşeme arasında kurulduğu düşünülen bağlantının bu yönde çalışmadığı izlenimini veriyor. Piyasaların iyimser yönde hareket etmesi bunu gösteriyor. Öte yandan, Fed’in parasal genişlemeyi yavaşlatma girişiminin en erken Ocak ayında başlayabileceği söyleniyor. Son iyimserlikte parasal genişlemenin hemen başlamayacağı beklentisi de rol oynuyor olabilir.
Sonuçta, bizim kurban bayramı biterken dünyanın yeni bir krize sürüklendiği görüşü de ivme kaybetti. Dedim ya, bayram iyi bitti. Sonrası nasıl gelir, bilinmez.