Durdurun dünyayı, inecek var!
Geride bıraktığımız hafta sonunda Suudi Arabistan’daki bazı rafinerilere yapılan saldırı, küresel gündemi bir anda değiştirdi ve farkındalıklarda ciddi bir sıçrama yaşanmasına sebep oldu. Saldırı ve piyasalar ile geleceğe yönelik beklentilerde yaşanan dalgalanmalar, hiçbir şeyin eskisi gibi olamayacağı yönündeki endişeleri güçlendirdi. Saldırıyı kimin yaptığı önemsizleşirken, ansızın tekrarlanma olasılığındaki artış küresel kırılganlık algılarını pekiştirdi!
Bu saldırı ve ortaya çıkan farkındalık, merkez bankalarının her derdin devası olmadığını ve bu gibi durumlarda yıkıcı eğilimlerin söz konusu olabileceği ile ilgiliydi. Jeopolitik gerginliklerdeki tırmanış, ekonomik ve finansal kırılganlığı artırıyor. Sistemik çöküşe katlanamayacak olanların, jeopolitik gerginliği tırmandırmak konusunda gerçekte blöf yaptığı ve karşı taraflara geri adım attırmaya çalıştığı herkesin görebileceği şekilde açığa çıktı.
Hafta başında petrol fiyatlarında yaşanan sert artışın en kısa sürede azami oranda geriletilmesi konusundaki öncelikli seferberlik, çok hassas ve aşırı kırılgan dengeler konusunda çok şey söylüyor. Bu durum, saldırı konusunda İran’ı suçlayanları çaresiz duruma düşürüyor; İran’ı bir bahane ile cezalandırmak istiyorlar, fakat karşı hamlenin kendileri açısından telafisi olanaksız güç kaybına ve bu nedenle çöküşe sebep olabileceğini bildikleri için pek bir şey yapamıyorlar!
Bu haftanın ilk iş gününde petrolün varil fiyatındaki panik tırmanış ilk elde yüzde 20 düzeyini bulmuş ve diğer piyasalardaki olumsuz eğilimleri de uyararak riskten kaçış paniğini tetiklemeye başlamıştı. Bu ortamda gelişmiş ve gelişenlerin önemli bir kısmından itidal çağrıları yükselirken, İran’ı cezalandırmak isteyenler bindikleri dalı kesmekte olduklarını gördü; fakat hem havlamaktan vazgeçmedi, hem de belirsizliği azaltmak ve paniği durdurmak için tüm olanaklarını seferber etmek zorunda kaldı! Tam da ABD yönetimindeki şahinler tasfiye edilir iken böyle bir gelişme yaşanması, ilginç bir tesadüf oldu!
Eğer saldırıyı şahin olarak bilinen emperyalist cephe istihbarat örgütlerini kullanarak gerçekleştirdi ise, başarısız oldu ve gelişmelerin kendi aleyhlerine güçlenmesi olasılığını artırdı. Bir başka olasılık ise, küresel gidişattan çok olumsuz etkilenen bazı kesimlerin çok özel sebepler ile bu saldırıyı birilerine ihale etmiş olması; bu durumda piyasalar ve kısa vadeli hesaplar çok şaşar! Eğer İran tüm olasılıkları dikkate alarak saldırıyı birilerine ihale etti ise, bir taşla çok kuş vurarak müthiş bir hamle yapmış ve hasmını blöf yaparken çok kötü yakalamış!
Bu saldırı sonrasında Suudi Arabistan’daki muhalif aşiretlerin Kraliyet Ailesine ve ABD’ye güveni azalmış olabilir mi? Prens eskisi gibi at oynatıp hayal peşinde koşabilir mi, yoksa mecburen dışarıdan vazgeçip iç dengelere odaklanmak zorunda kalabilir mi? Bu saldırı, İsrail’de yapılan kritik seçimlerin sonucunu, ne yönde etkilemiş olabilir? ABD’nin Orta Doğu’daki son müttefikleri arasındaki ilişkilerin bozulmaya başlaması gündeme gelebilir mi? İran’ın etki alanını daraltmak için yaptıkları hesapların tutacağına itibar edenlerin sayısındaki çöküş, tüm dengeleri farklılaştırabilir! Petrol fiyatının sistemi çökertecek şekilde yükselmesini istemiyor iseniz, İran’a dokunamazsınız; zamanla yaptırımları kaldırmak ve fiili gelişmeleri kabullenmek durumunda kalırsınız.
Hemen yukarıda sorular özetlemeye çalıştığımız çıkarımlar, bölgesel ve küresel ölçekte tüm dengeler ile eğilimleri etkiler. Ticaret savaşlarına ilişkin gelişmeler de bu durumdan etkilenir ve gerçekleşmeler kesinlikle ABD yönetiminin umduğu gibi olamaz! Petrol fiyatının yükselmesine tahammül edilememesine sebep olan faktörler, ticaret uzlaşmazlıklarında da belirleyici olur ve blöflerin görülmesi güç dengesindeki değişimleri hızlandırır!
Bu son gelişme piyasa dengelerini de etkileyecek! Bu tür sürprizler nedeniyle riskten kaçınma eğilimi güçlenecek; panik eğilimlerden kaçınmaya çalışan kurumsal yapı, aynı 2001’deki terörist saldırı sonrasında olduğu gibi kimsenin almak istemediği riskleri üstlenmek durumunda kalarak kırılganlaşacak. Para otoritelerinin verebileceği desteklerin yan tesirleri ise daha yıkıcı olabilecek!