Genel sağlık sigortası (GSS) zorunluluğunda ikinci aşama 1 Ocak 2012
Celal ÖZCAN / Kıdemli Danışman PwC Türkiye İş ve Sosyal Güvenlik Hizmetleri
Genel sağlık sigortası, kişilerin öncelikle sağlıklarının korunmasını, sağlık riskleriyle karşılaşmaları halinde ise, oluşan harcamaların finansmanını sağlayan sigorta olarak tanımlanmaktadır.
Bu bağlamda, sosyal güvenlik reformu kapsamında 01 Ekim 2008 tarihinde yürürlüğe giren 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile nüfusun tamamını kapsayacak şekilde genel sağlık sigortası uygulamaya konulmuştur.
Genel sağlık sigortası, zorunluluk esası üzerine kurulmuştur. Başka bir ifadeyle, sigortalı olup olmama ve sağlanan sağlık yardımlarından yararlanmayı isteyip istememe konusunda kişilerin iradesinin herhangi bir önemi bulunmamaktadır.
5510 sayılı Kanun'un 01 Ekim 2008 tarihinde yürürlüğe girmesiyle birlikte SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı'na tabi olanlar, isteğe bağlı sigortalılar, emekli aylığı alanlar ve bunların bakmakla yükümlü oldukları kişiler ile 18 yaşından küçük çocuklar genel sağlık sigortası kapsamına alınarak sağlık yardımlarından yararlanmaya başlamışlardır.
Kimler 01 Ocak 2012'de genel sağlık sigortası zorunluluk kapsamına girecek?
Genel sağlık sigortası zorunluluk esası üzerine kurulmuş olmakla birlikte 5510 sayılı Kanun'un geçici 12'nci maddesinde yapılan düzenlemelerle Türkiye'de ikamet eden ve yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında sigortalı olmayan yabancılar, herhangi bir sosyal güvencesi olmayan Türk vatandaşlarının genel sağlık sigortası zorunluluğu önce 01 Ekim 2010'a, daha sonra da 01 Ocak 2012 tarihine ertelenmiştir.
Yine, 3816 sayılı Kanun çerçevesinde Sağlık Bakanlığı bütçesine konulan ödenekle sağlık harcamaları finanse edilen 9 milyon 320 bin civarındaki yeşil kartlının Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından devir alınma işlemleri 01 Ocak 2012 tarihine ertelenmiştir.
Aynı şekilde, 4857 sayılı İş Kanunu'na göre kısmi süreli iş sözleşmesiyle çalışanlar ile ev hizmetlerinde ay içerisinde 30 günden az çalışan sigortalıların eksik günlerine ait genel sağlık sigortası primlerini 30 güne tamamlama yükümlülüğü 5510 sayılı Kanunda yapılan değişikliklerle 01 Ocak 2012 tarihine ertelenmiştir.
Yakarıdaki anlatımlardan, zorunlu genel sağlık sigortası uygulaması bakımından 01 Ekim 2008 tarihini birinci dönüm noktası, 01 Ocak 2012 tarihini de ikinci dönüm noktası olduğunu söyleyebiliriz.
Bu çerçevede, bugüne kadar genel sağlık sigortası kapsamına girmemiş olan;
- Türkiye'de ikamet eden ve yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında sigortalı olmayan yabancılar,
- Herhangi bir sosyal güvencesi olmayan Türk vatandaşları,
01 Ocak 2012 tarihinden itibaren isteklerine bakılmaksızın genel sağlık sigortalısı olacaklardır.
Herhangi bir sosyal güvencesi olmayan Türk vatandaşları kapsamına, mali durumu iyi olup sağlık giderlerini kendisi karşılayanlar, yeşil kartı olmayan işsizler, Bağ-Kur muafiyeti dolayısıyla zorunlu esnaf ve tarım Bağ-Kur sigortalılığı dışında kalanlar, orta öğretiminden sonra okumayan 18 yaşını doldurmuş çocuklar, yüksek öğretimini tamamlamış 25 yaşından büyük çocuklar gibi sosyal güvencesi olmayan kesimler girmektedir.
Ayda ne kadar GSS primi ödenecek?
GSS zorunluluğu kapsamında yukarıda belirtilenlerin ne kadar prim ödeyecekleri, yapılacak olan gelir testi sonucuna göre aile (aynı hane içinde yaşan eş, evli olmayan çocuk, büyük ana ve büyük baba dikkate alınmaktadır) içindeki kişi başına düşen aylık gelir tutarına bakılarak belirlenecektir.
Buna göre, kişi başına düşen aylık gelir tutarı;
1) Asgari ücretin üçte birinden (279,00 TL'den) az olan vatandaşların primleri Devlet tarafından ödenecektir.
2) Asgari ücretin üçte biri(279,00 TL) ile asgari ücret(837,00 TL) arasında olanların, 279,00x%12 = 33,48 TL,
3) Asgari ücret ile asgari ücretin iki katı arasında olanların, 837,00x%12 = 100,44 TL,
4) Asgari ücretin iki katından(1.674 TL) daha fazla olanların, 1.674,00 x%12 = 201 TL,
Tutarındaki primi kendileri tarafından ödenecektir.
2011 ikinci altı ayı için geçerli olan asgari ücret üzerinden hesaplanan yukarıdaki prim tutarları asgari ücret artışına bağlı olarak 2012 yılında daha yükselecektir.
Gelir testi istenmez ise...
Kişilerin gelir testi istememesi, başka bir ifadeyle harcamalarının, tapudaki mallarının, bankadaki hesaplarının ve diğer gelir-gider kalemlerinin araştırılmasını istememesi halinde; yürürlükteki asgari ücretin 2 katının %12'si oranındaki (bugün için bu rakam 201,00 TL'dir) GSS primini her ay kendileri tarafından ödenmesi gerekmektedir.
Genel sağlık sigortası primlerinin ödenmesinde, kişilerin genel sağlık sigortası kapsamında sağlanan tedavilerden yararlanıp yararlanmadığının, sağlık giderlerini kendi gelirleriyle finanse edip etmelerinin herhangi bir önemi bulunmamaktadır. Sosyal Güvenlik Kurumu genel sağlık sigortalısı olan bu kişiler için her ay genel sağlık sigortası primini re'sen tahakkuk ettirerek tahsil edecektir
Kısmi süreli çalışanlar ile ev hizmetlerinde süreksiz çalışanlar GSS primini 30 güne tamamlayacaklar
4857 sayılı İş Kanunu'na göre kısmi süreli iş sözleşmesiyle çalışanlar ile ev hizmetlerinde ay içerisinde 30 günden az çalışan sigortalılar, 01 Ocak 2012 tarihinden itibaren eksik günlerine ait genel sağlık sigortası primlerini 30 güne tamamlamakla yükümlü olacaklardır.
Örneğin; Herhangi bir işyerinde part-time iş sözleşmesi ile çalışan ve saat üzerinden ücreti hesaplanan bir çalışan için işvereni tarafından 10 gün üzerinden SGK'ya bildirimi yapılmış ise, ilgili çalışan tarafından 30 güne tamamlayacak şekilde 20 gün daha ek genel genel sağlık sigortası primi ödenecektir. Aksi halde, ilgili çalışan genel sağlık sigortasından yararlandırılmayacağı gibi, ödenmeyen primler SGK tarafından ilgili çalışandan faiziyle tahsil edilecektir.
Yeşil kartlılar 01 Ocak 2012 tarihinden itibaren SGK'ya devredilecek
Şu anda yeşil kart sahiplerinin harcamaları Sağlık Bakanlığı bütçesine konulan ödenekten karşılanmaktadır. 01 Ocak 2012 tarihinden itibaren ise bunların tedavi giderleri SGK bütçesinden ödenecektir. 9 milyon 320 bin civarında yeşil kart sahibi vatandaşın yeni yıldan itibaren gelir testi Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı'na bağlı olan 900 ilçedeki Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları tarafından yapılacaktır.
Ancak, yeşil kart hak sahibi olabilmek, başka bir ifadeyle tedavi giderleri Devlet tarafından karşılanabilmesi için aile içindeki kişi başına düşen aylık gelirin brüt asgari ücretin üçte birinden (bugün için 279,00 TL'den) az olması gerekmektedir. Yeni hak sahibi olmak isteyenler gelir testi için yine ilçelerdeki Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflarına müracaat edeceklerdir. Mevcut yeşil kart sahipleri ise, vize süreleri geldiğinde de bu vakıflara müracaat edecekler ve tekrar gelir testine tabii tutulacaklardır. Bu gelir testi sonucunda, kişi başına düşen aylık gelirinin asgari ücretin üçte birinden az olması halinde hak sahipliklerinin devamı sağlanacaktır. Kişi başına düşen aylık gelirinin asgari ücretin üçte birinden fazla olması halinde ise, gelir durumlarına göre genel sağlık sigortası primleri (bugün için 33,48 TL ile 201,00 TL arasında) kendileri tarafından ödenecektir.
Uygulamadan kaç kişi etkilenecek
TÜİK'in 2011 / Ağustos ayı Hane Halkı İşgücü Anketleri'ne göre kurumsal olmayan Türkiye nüfusu 72 milyon 523 bin kişidir. SGK'nın en son yayımladığı 2011/ Haziran ayı istatistiklerinde sosyal güvenlik kapsamında 62 milyon 215 bin kişinin, yeşil kart sahibi olanların da 9 milyon 320 bin kişi olduğu belirtilmiştir.
Yukarıdaki rakamlar çerçevesinde, genel sağlık sigortası uygulaması ile ilgili olarak 01 Ocak 2012 tarihinde devreye girecek yeni düzenlemelerden (9 milyon 320 bin yeşil kartlı hariç tutulduğunda) yaklaşık 1 milyon kişinin etkileneceğini söyleyebiliriz.