Kişi başı vergide Kocaeli lider

Nüfus ve ekonomik faaliyet hacminin büyüklüğü dolayısıyla devletin en çok vergi topladığı il olan İstanbul, 2022 yılında da bu konumunu sürdürürken, kişi başına ortalama vergi miktarında ise 116 bin 573 lira ile sanayi kenti Kocaeli birinci oldu.

Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın bütçe istatistiklerinde yapılan belirlemeye dolaylı ve dolaysız vergilerde 2022 yılı boyunca gerçekleşen toplam tahsilat 2 trilyon 353,3 milyar lira oldu ve ülke genelinde kişi başına ortalama 27 bin 790 lira vergi ödendi. Kişi başına düşen ortalama vergi tahsilat miktarına göre yapılan sıralamada Kocaeli 116 bin 573 lira ile 81 il içinde açık ara ilk sırada yer aldı. 2 milyon 33 bin 441 kişinin ikamet ettiği, ancak vergi doğuran faaliyetleri ile dev sanayi kuruluşlarının bulunduğu Kocaeli’den devlet bir yılda 237 milyar 44,1 milyon lira vergi topladı. Bu ilde kişi başına vergi tahsilatı, Türkiye ortalamasının 4,2 katı düzeyinde gerçekleşti.

Kişi başı vergide İstanbul ikinci

En kalabalık nüfusa sahip, sanayinin yanı sıra hizmet sektörünün de en gelişmiş olduğu, ekonomisi en büyük il olması dolayısıyla en çok vergiyi ödeyen İstanbul, kişi başına ortalama yıllık vergi tahsilatında 67 bin 800 lira ile sanayi merkezi Kocaeli’nin ardından ikinci sırada yer aldı.

Tarım sektörü katma değeri en yüksek illerden İzmir, 55 bin 976 lira ile üçüncü, en büyük nüfusa sahip ikinci il olan ve son yıllarda sanayi kapasitesi büyüyen Ankara 45 bin 191 lira ile dördüncü, büyük madencilik işletmelerinin bulunduğu Zonguldak da 38 bin 683 lira ile beşinci sırada yer aldı.

Bu illeri, kişi başına 31 bin 205 lira vergi ile liman kendi Mersin, 28 bin 485 lira ile Tekirdağ, 27 bin 208 lira ile Hatay, 22 bin 794 lira ile Yalova ve 18 bin 430 lira ile Bursa izledi.

Kişi başına düşen ortalama vergi miktarı en düşük iller ise 1.296 lira ile Şırnak, 1.501 lira ile Muş, 1.634 lira ile Mardin, 1.694 lira ile Çankırı, 1.854 lira ile Siirt oldu.

Toplam vergide en büyük pay İstanbul’un

Kamu hizmetleri için yapılan bütçe harcamalarının en sağlıklı ve sürdürülebilir kaynağını vergi gelirleri oluşturuyor. Vergi gelirindeki artış hem vergi doğuran faaliyetlerle ekonomide büyümeye işaret ediyor hem de kamu harcamalarının finansmanını sağlayarak kamu borçlanma gereğini azaltıyor. İllerin toplam vergi pastasındaki payları ise kendi ekonomik kapasite ve performansını yansıtıyor. İstanbul, ülke nüfusunun yaklaşık beşte birini barındırıyor, ülke milli gelirin üçte birini yaratıyor; sanayi, hizmetler, inşaat ve finans sektörleri başta ulaştığı ekonomik büyüklük dolayısıyla toplam vergi gelirinde de açık ara en büyük paya sahip bulunuyor.

84 milyon 680 bin 273 olan ülke nüfusunun 15 milyon 840 bin 900 kişi ile yüzde 18,7’sinin yaşadığı İstanbul, geçen yıl 2 trilyon 353 milyar lira olan toplam vergi tahsilatının 1 trilyon 74 milyar lira ile tek başına yüzde 45,6’ünü sağladı. 2022 yılında Maliye’nin kasasına giren toplam vergi geliri önceki yıla göre yüzde 102, İstanbul’dan toplanan vergi ise yüzde 107 ile daha yüksek oranda bir artış kaydetti. İstanbul’un toplam vergi tahsilatındaki payı önceki yıla göre 1,1 puan daha arttı.

Kurumlar vergisinin yüzde 60’ı İstanbul’dan

Aralarında bankalar ve büyük holdinglerin bulunduğu İstanbullu mükellefler geçen yıl 304,4 milyar lira ile toplam kurumlar vergisinin yüzde 60’ını ve 177,6 milyar lira ile de toplam gelir vergisinin yüzde 49,8’ini ödedi.

Dahilde alınan (dolaylı) mal ve hizmet vergilerinin de 344,8 milyar lira ile yüzde 50,8’i İstanbul’dan elde edildi. Bu kapsamda toplam KDV tahsilatının 92,3 milyar lira ile yüzde 52,7’si ve 184,3 milyar lira ile toplam ÖTV tahsilatının yüzde 43,9’u İstanbul’da gerçekleşti. Ülke genelinde akaryakıttan elde edilen ÖTV’nin yüzde 45,4’i, motorlu taşıt satışlarından elde edilen ÖTV’nin yüzde 47,9’u, alkollü içkilerden yüzde 50,4’ünün elde edildiği İstanbul’un kolalı gazozlardan tahsil edilen ÖTV’deki payının yüzde 88,3, dayanıklı tüketim ve diğer mallardan sağlanan ÖTV’deki payının da yüzde 81,7 olduğu dikkati çekti. Geçen yıl tahsil edilen bankacılık ve sigorta muameleleri vergisinin yüzde 89’u, finans sektörünün merkezi olan İstanbul’dan elde edildi. Özel iletişim vergisinin yüzde 82,7’sini ödeyen İstanbul’un dijital hizmet vergisindeki payı yüzde 99,5’e ulaştı.

İstanbul’un yıl boyu tahsil edilen gümrük vergilerinde payı yüzde 49,2 olurken, ithalde alınan KDV’deki payı yüzde 27,1; toplam dış ticaret vergilerindeki payı yüzde 29,7 düzeyinde gerçekleşti.

İlin geçen yıl tahsil edilen harçlardaki payının yüzde 33,7, damga vergisi tahsilatındaki payının yüzde 32,1 olduğu belirlendi.

Vergi gelirinde ilk on il

Geçen yıl toplam vergi gelirinin yarıya yakınını İstanbul tek başına sağlarken, Ankara 259,7 milyar liralık tahsilat ve toplamda yüzde 11 payla onu izledi. Geçen yıl 247,7 milyar lira vergi ödeyen İzmir yüzde 10,5 payla üçüncü, kişi başına en çok vergi ödeyen il olan Kocaeli toplam 237 milyar lira ve yüzde 10,1 payla dördüncü, Mersin 59 milyar liralık tahsilat ve yüzde 2,5 payla beşinci sırada yer aldı. Yıllık vergi tahsilatında bu illeri sırasıyla Bursa, Hatay, Antalya, Adana ve Tekirdağ izledi.

İlk on sırayı paylaşan illerin ülke genelinde toplanan toplam vergideki payı yüzde 88,3 oldu. Toplam verginin yüzde 11,2’si 71 ilden toplanırken, merkezden yapılan tahsilat da yüzde 0,5 olarak gerçekleşti.

En yüksek tahsilat oranı da Kocaeli’de

Ekonomi yönetimi gecikmiş kamu alacaklarında tahsilatı kolaylaştırarak ödemeyi teşvik amacıyla Cumhuriyet tarihinin en büyük borç yeniden yapılandırmasına hazırlanırken, vergi tahsilatının geçmiş yıllardan devreden tutarları da kapsayan tahakkuka oranında da yüzde 93,7 ile Kocaeli’nin ilk sırada yer aldığı belirlendi.

Bu ili sırasıyla yüzde 89,9’la Zonguldak, yüzde 89,5’la Mersin, yüzde 87,6 ile Çanakkale izlerken, en çok mükellef ve en fazla vergi doğuran ekonomik faaliyetin olduğu İstanbul da yüzde 86,3’lük görece yüksek oranla beşinci sırada yer aldı.

Tahsilatın kümülatif tahakkuka oranında bu illeri yüzde 85,8’le Hatay, yüzde 85,1’le Bayburt, yüzde 84,9’la Tunceli, yüzde 84,5’le Yalova, yüzde 84,3’le Rize izledi. Tahsilat/tahakkuk oranının en düşük olduğu il ise yüzde 33,8’le Mardin oldu. Şırnak yüzde 42,8, Yozgat yüzde 44,3, Hakkâri yüzde 51,9, Kırıkkale yüzde 56,5’le tahsilat/tahakkuk oranı en düşük diğer illeri oluşturdu.

Vergide 81 il ile merkez muhasebe birimi olmak üzere Türkiye genelinde, geçmişten gelen alacakların da üzerine eklendiği kümülatif tahakkuk tutarı 2022 yılında 2 trilyon 905,9 milyar lira, takvim yılı içinde tahsil edilen miktar 2 trilyon 353,3 milyar ve bu tahsilatın söz konusu tahakkuka oranı yüzde 81 olarak gerçekleşti. Cari yıldaki tahsilatın cari yıldaki tahakkuka oranı bundan daha yüksek bir düzey oluşturuyor. İller bazında vergi gelir ve giderleri il sınırları içindeki muhasebe birimlerince tahsil edilen ve ödenen tutarları gösteriyor. Bakanlıkların merkez muhasebe birimlerince tahsil edilen ve ödenen tutarlara, il ayrımına tabi tutmaksızın “merkez” hanesinde yer veriliyor. Buna göre ülke toplamındaki toplam vergi tahakkuk ve tahsilat tutarının 12,8 milyar liralık bir bölümü “merkez”e ait bulunuyor.