Krediler 2023'te de üretimden çok tüketime gitti
Ekonominin üretim ayağına açılan kredilerin hacmi daralırken, tüketici borçlarındaki büyüme enflasyona fark attı. Üretici sektörlere açılan kredilerin toplam hacmi % 46, bireysel borçlanma ise % 76,9 büyüdü. Reel bazda; sektörlerin kredi hacmi % 11,4 daralırken, bireysel borç hacminde % 7,4 artış yaşandı.
Bankacılık sektörünce ekonominin “üretim” ayağına açılan kredilerin hacmi 2023 yılında enflasyonun altında bir büyüme ile reel bazda daralırken; tüketime açılan kredilerin hacmi ise enflasyonun oldukça üzerinde bir yıllık büyüme ile reel bazda genişlemeye devam etti.
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun (BDDK) aralık sonu verilerine göre, bankacılık sektörünün takipteki alacaklar da dahil toplam kredi hacmi 2023 yılında net 4 trilyon 123,8 milyar lira büyüyerek 11 trilyon 863,6 milyar liraya ulaştı. Kredi stokunda yıllık cari büyüme yüzde 53,3 oranı ile enflasyonun altında kaldı. Geçen yıl yüzde 64,77 olarak gerçekleşen tüketici fiyat artışından (TÜFE) arındırıldığında toplam kredi hacminin reel bazda yüzde 7 daraldığı belirlendi.
Üretimden çok tüketime
Yatırımları ile milli gelir yaratan, üretim ve istihdam gerçekleştiren imalat sanayii, hizmetler, enerji, madencilik, inşaat gibi tüm üretici sektörlere açılan kredilerin toplam hacmi 2023 yılının tümünde net yüzde 46 büyüyerek 8 trilyon 588,8 milyar lira oldu.
Buna karşılık, finansal kaynakların arz yerine tüketime kaymasını önlemeye yönelik ikinci yarıda devreye alınan politikalara rağmen tüketicilerin konut, taşıt ve ihtiyaç kredileri ile bireysel kredi kartı borçlarının toplam hacmi ise yılın tümünde yüzde 76,9 oranındaki bir artışla 3 trilyon 182,2 milyar liraya ulaştı.
Yıllık enflasyonla indirgendiğinde, üretime açılan kredilerin hacmi “reel” bazda yüzde 11,4 daralırken, tüketime açılmış hacmin reel olarak yüzde 7,4 genişlediği belirlendi. Tüketime açılmış kredilerin toplam kredi stoku içinde 2022 sonunda yüzde 23,2 olan payı, 2023 sonu itibarıyla yüzde 26,8’e yükseldi.
Tüketime bir yılda net 1,4 trilyon
Bireylerin tüketim harcamaları için yaptıkları kredi kartı harcamalarının bakiyesi geçen yıl cari olarak yüzde 137,1, reel bazda yüzde 43,9 oranında rekor artış kaydetti. Bir yılda net 940 milyar lira büyüyen bireysel kart borçları 1 trilyon 625,7 milyar liraya ulaştı.
Bireysel kart borçlarındaki yıllık artış aynı yıl ana sektörlerden imalat sanayiine yapılan toplam net fonlamayı aştı, hizmetlere aktarılan tutara da yaklaştı. Geçen yıl tüketici kredileri de net 443,4 milyar lira artışla 1 trilyon 556,5 milyar liraya yükseldi.
Tüketici kredisi ve kart toplamında bireysel borçlanmanın hacminde yaşanan net 1 trilyon 383,4 milyar liralık artış, aynı yıl hizmetler ve imalat sanayii de dahil ana sektörlerin her biri bazında net fonlama tutarlarının üzerinde gerçekleşti. Şirket sayısı, toplam istihdamı ve yatırımları ile orantılı olarak kredi bakiyesi en büyük ana sektör olan hizmetlerin toplam kredi hacmi, 2023 yılında cari olarak yüzde 43,8 oranında net 1 trilyon 159,9 milyar lira büyüyerek 3 trilyon 810,7 milyar liraya ulaştı.
Enflasyondan arındırıldığında hizmetler sektörünün kredi hacminin reel olarak yüzde 12,8 daraldığı belirlendi. Çok sayıdaki alt sektörü ile en fazla firmanın bulunduğu ve istihdamın gerçekleştiği, üretimi ile milli gelire en büyük katkıyı yapan sektör olan imalat sanayiinin kredi hacmi de geçen yıl yüzde 52,7 oranında net 897,3 milyar lira büyüyerek 2 trilyon 599,5 milyar liraya yükseldi.
Cari büyüme oranı enflasyonla indirgendiğinde sektörün kredi hacminde reel bazda yüzde 7,3 daralma olduğu görüldü. 2023 sonu itibarıyla inşaat sektörünün kredi bakiyesi 803 milyar, elektrik gaz, su sektörünün 635,8 milyar, tarım, avcılık, ormancılık, balıkçılık sektörlerinin 605,7 milyar ve madencilik ve taş ocakçılığının kredi hacmi de 133,8 milyar lira oldu.
Bir yılda bankalar tarım ve ilgili sektörleri 268,1 milyar, inşaat sektörünü net 228,8 milyar, elektrik, gaz ve su sektörünü 117,5 milyar, madencilik ve taş ocakçılığını 36,1 milyar lira fonladı. 2023 yılında reel olarak elektrik, gaz ve su sektörünün kredi hacmi yüzde 25,6, madenciliğin yüzde 16,9, inşaatın kredi hacmi de yüzde 15,1 daralırken, tarım ve ilgili sektörler yüzde 8,9’la üretici sektörler içinde kredi hacmi reel bazda artan tek alan oldu.
Hizmetlerde aslan payı ticaretin
Hizmetler alt sektörleri içinde en büyük kredi hacmine sahip toptan ve perakende ticaret alt sektörü, bir yılda 440,2 milyar lira ile net kredi kullanımında başı çekti. Sektörün kredi hacmi yüzde 44,1 artarak 1 trilyon 439,5 milyar liraya ulaştı.
Yıllık net kredi artışında ticareti net 208,6 milyar lira artışla emlak komisyonculuğu ve 177,2 milyarla taşımacılık, depolama ve haberleşme izledi. Geçen yıl turizm sektörünün kredi hacmi net 111,7 milyar, finansal aracılık sektörünün 67,9 milyar, savunma sanayiinin 59,4 milyar, sağlığın 27,9 milyar, eğitim sektörünün kredi hacmi de net 9,2 milyar lira büyüdü.
İmalatta en çok kredi ana metale
2023 sonu itibarıyla 452,2 milyar lira ile imalat sanayii alt sektörleri içinde en büyük kredi hacmine sahip olan metal ana sanayii, yıllık net kredi artışında da 163 milyar lira ile başı çekti. Ancak sektörün kredi büyümesi yüzde 56,3’le enflasyonun altında kaldı. Yıllık net artışta bu sektörü 134,2 milyar lira ile ulaşım araçları, 114,8 milyar lira ile tekstil izledi.
Net fonlama gıdada 85,8 milyar, kimyada 79,1 milyar, makine ve teçhizatta 63,2 milyar, elektrikli ve optik aletlerde 59,9 milyar, kauçuk ve plastikte 42,7 milyar, kâğıtta 34 milyar, ağaçta 21,6 milyar lira oldu. Deri sektörünün net kredi kullanımı 5,5 milyar lira ile düşük kalırken, nükleer yakıtlar, rafine petrol ürünleri ve kok kömürü alt sektörüne açılan kredilerin hacmi ise bir yılda 3,9 milyar lira küçüldü.