Türkiye’nin net uluslararası yatırım açığı küçüldü
2023’te Türkiye’nin dış varlıkları yüzde 6 büyüyerek 326,9 milyar dolara çıktı, dışarıya olan yükümlülükler ise yüzde 2 küçülerek 612,1 milyar dolara indi.
2 023 yılında Türkiye’nin dış varlıkları artarken, dışarıya olan yükümlülükleri azaldı; varlık-yükümlülük dengesini gösteren net uluslararası yatırım pozisyonundaki açık 30 milyar dolardan fazla küçüldü.
Merkez Bankası, ödemeler dengesi istatistikleri kapsamında 2023 yılı uluslararası yatırım pozisyonu gelişmelerini açıkladı. Buna göre 2023 yılında Türkiye’nin dışarıya olan yükümlülükleri (yabancıların varlık ve alacakları) yüzde 2 küçülerek 612,1 milyar dolara gerilerken, Türkiye’nin dış varlıkları yüzde 6 oranında büyüyerek 326,9 milyar liraya yükseldi.
Bunun sonucunda; yurt dışı varlıklar ile yükümlülüklerin farkı olan ve büyük farkla açık veren uluslararası yatırım pozisyonu 2022 sonundaki “eksi” (-) 316,1 milyar dolar düzeyinden 2023 sonunda “eksi” 285,2 milyar dolara yükseldi. Böylece Türkiye’nin uluslararası yatırım açığı 2023 yılında 30,9 milyar dolar küçüldü.
Uluslararası Yatırım Pozisyonu, bir ekonomideki yerleşik kişilerin yurt dışı yerleşik kişilerden olan finansal alacakları ile rezerv varlık olarak tutulan altın ve döviz şeklindeki finansal varlıklarının ve yerleşiklerin yurt dışı yerleşik kişilere olan finansal yükümlülüklerinin belli bir tarihteki stok değerini gösteriyor.
İlk yarıda küçülme, ikincide artış
Hem Türkiye’nin dış varlıkları hem de dış yükümlülüklerinin yılın ilk yarısında küçülürken, ikinci yarıda büyüdüğü gözlendi. 2022 sonunda 308,4 milyar dolar olan dış varlıklar mart sonunda 307,7 milyar dolara, haziran sonunda da 294,5 milyar dolara geriledikten sonra, eylül sonunda 303,6 milyar ve aralık sonunda 326,9 milyar dolara yükseldi.
2022 sonunda 624,5 milyar dolar olan dış yükümlülükler martta 571,5 milyar dolara, haziranda 555,3 milyar dolara gerilerken, eylülde 607,6 milyar dolara, yılın sonunda 612,1 milyar dolara yükseldi. 2022 sonunda -316,1 milyar dolar olan net uluslararası yatırım pozisyonu bu gelişmelere bağlı olarak mart sonunda -263,8 milyar, haziran sonunda -260,8 milyar, eylül sonunda -304 milyar ve aralık sonunda -285,2 milyar dolar düzeyinde oluştu.
158,8 milyar dolarlık yabancı doğrudan yatırımı
Yabancıların Türkiye’deki doğrudan yatırımlarının 2022 sonunda 204,6 milyar dolar düzeyinde bulunan stok değeri, 2023 yılında döviz kurundaki değişimlerin de etkisiyle yüzde 22,5 oranında yaklaşık 46 milyar dolar küçülerek 158,6 milyar dolara indi.
Bunun 145,5 milyar dolarını, ana merkezi başka ülkelerde bulunan uluslararası doğrudan yatırımcıların Türkiye’de yeni bir şirket kurmak ya da mevcut şirketlere iştirak etmek amacıyla yaptığı yatırımı kapsayan “sermaye yatırımları”, 13,1 milyar dolarını ise yurt dışı firmaların Türkiye’deki iştirakine sağladığı ticari ve nakdi kredi plasmanları oluşturdu.
Sıcak para yatırımı 95,8 milyar dolar
Uluslararası yatırımcıların Türkiye'de Borsa ve tahvil, bono gibi borçlanma senetlerinde tuttukları ve "sıcak para" portföylerinin piyasa değeri ise 2023 yılında yüzde 2,7 artarak 95,8 milyar dolara yükseldi. Bu portföyün 29,5 milyar dolarlık bölümünün yabancıların BIST’ten aldıkları hisse senetleri, 66,3 milyar dolarını ise tahvil, bono gibi borçlanma araçları oluşturdu.
Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK) verilerinden hesaplanan portföy değeri uluslararası yatırım pozisyonu tablosunda stok veri olarak, iki dönem arasındaki değişim ise fiyat ve kur hareketlerinden arındırıldıktan sonra “akım veri” olarak ödemeler dengesi tablosunda cari açığın finansmanına dair sermaye hesabı kalemine kaydediliyor.
Hesaplamada, hisse senedi stoku içinde yer alan ancak yüzde 10 kriterini aşması nedeniyle doğrudan yatırım konusu olan ve BIST’te gerçekleştirilen hisse senedi alımları, “Portföy Yatırımları” kaleminden düşülerek “Doğrudan Yatırımlar” kalemine yansıtılıyor.
Yabancıların kredi ve mevduatları
Ekonomi yönetiminin Türkiye’nin son dönemde hızla büyüyen dış kaynak ihtiyacını karşılamak için yurt dışı temasları sürerken; dış finans kurumları nın Türk kamu ve özel sektörüne kullandırdığı krediler ile yurt dışı yerleşiklerin Türk bankalarına açtığı mevduat hesaplarının toplam hacmi ise 2023 yılında yüzde 9,5 oranında bir artışla 357,7 milyar dolara yükseldi. Ödemeler dengesi tablosunda “diğer yatırımlar” başlığı altında yer alan söz konusu büyüklük, 2022 sonundaki düzeyinin net 8,4 milyar dolar üzerinde gerçekleşti.
“Diğer yatırımlar” başlığındaki dış yükümlülüklerin 106,6 milyar dolarını yabancıların Merkez Bankası ve bankalardaki efektif ve mevduatları; 187,4 milyar dolarını bankalar, genel hükümet ve özel sektöre kullandırdıkları krediler, 56,4 milyar dolarını reel sektöre açtıkları ticari krediler, 7,3 milyar dolarını da Türkiye’nin kotası çerçevesinde Merkez Bankası’na rezerv sağlamak amacıyla IMF tarafından tahsis edilen SDR cinsinden uluslararası rezerv olan Özel Çekiliş Hakkı oluşturdu.
Türkiye’nin dış varlıkları kapsamında, parasal altın, döviz rezervi, SDR gibi kalemlerden oluşan “rezerv varlıklar” kalemi 2022 yıl sonuna göre yüzde 9,4 oranında 12,1 milyar liralık net artışla 140,9 milyar dolara yükseldi.
Türkiye’nin dış varlıkları
Dış varlıklar kapsamında efektif ve mevduatlar, krediler, ticari krediler gibi kalemlerden oluşan “diğer yatırımlar kalemi” yüzde 0,2 oranında bir artışla 121,1 milyar dolara çıktı. Diğer yatırımlar alt kalemlerinden bankaların yabancı para ve TL cinsinden efektif ve mevduatları yüzde 3,7 oranındaki artışla 46,7 milyar dolar oldu.
Türklerin yurt dışı doğrudan yatırımlarının değeri 2023 yılında yüzde 10,6 oranında yaklaşık 6 milyar dolarlık bir artışla 61,9 milyar dolara çıktı. Bunun 56,2 milyar dolarını doğrudan sermaye yatırımı, 5,8 milyar dolarını ise grup şirketlere ticari ve nakdi kredi plasmanları oluşturdu. Türklerin yurt dışı portföy yatırımları da yüzde 6,8 oranında artarak 2,9 milyar dolar oldu. Bunun 1,3 milyar doları hisse senedi, 1,6 milyar dolarlık bölümü ise borçlanma senetlerinden oluştu.