Washington riski

Fed fırtınası geçti derken bu kez Washington kaynaklı yeni bir risk fırtınasına tutulduk. ABD yeni bütçe yılına bütçesiz başlama durumunda bırakıldı. Ayın on yedisinden sonra ek borçlanma imkanı  da ortadan kalkacak. Sonuçta  ABD yönetimi bütçe kaynaklarını kullanarak harcama yapamayacağı gibi  bütçe dışı kaynak (borçlanma) imkanını da kullanamayacak. Kamu kurumları kapılarını kapatırken vadesi gelen borçlarını ödeyemeyecek olan ABD yönetimi iflas noktasına gelecek. 

Risk büyük anlayacağınız. İktisadi risklerin genellikle ekonominin kendi işleyiş dinamiği içinde, örneğin dengesizlikler ya da iktisat politikası hataları vb gibi gelişmeler sonucunda doğup büyüdüğü düşünülür. Çoğu zaman da böyle olur. Bu kez durum böyle değil. Bu defa risk doğrudan siyasetin içinden geliyor. Bir anlamda siyasetin ekonomiye doğrudan müdahale etmesi doğuruyor riski. 
                                                      
Ne var bunda, siyaset ekonomiye hep müdahale eder diyebilirsiniz. Bu doğru. Siyaset ekonomiye hep müdahale eder, risk doğurur. Siyasi müdahale iktidarların ekonomiyi (toplumu?)  yönetirken açık ya da örtük biçimde kullandıkları bir yönetim aletidir. 

ABD’de siyaset ekonomiye ilk kez müdahale etmiyor. Bu son örnekte görülen biçimde daha müdahale örnekleri de görüldü. Ama bu örnek ekonomiye siyasi müdahale deyince akla gelen ve sıkça görülen türde bir müdahale değil. 

Ekonomiye alışılmış (bir anlamda olağanlaştırılmış) siyasi müdahale türünün iki temel özelliği olduğunu düşünüyorum.  Birinci özellik müdahalenin amacıyla ilgili. Siyaset ekonomiye iktisadi sonuç doğurmak amacıyla müdahale eder. Bunun önceden tasarlanmış ya da süreçte oluşan siyasi sonuçları, kazanımları olabilir. Ama müdahaledeki temel amaç ilk adımda iktisadi sonuç yaratmaktır.  

İkinci özellik müdahalenin yapılma biçimi ve adabı ile ilgilidir. Bu tür müdahaleyi iktidar erkini ve yaptırım gücünü elinde tutan iktidar yapar. Yani, ekonomiye doğrudan müdahaleyi siyasi iktidarlar yapar. Pratikte muhalefetin zorlamasıyla yapılmış müdahale örnekleri de vardır kuşkusuz. Ama, muhalefetin bastırmasıyla da olsa,  müdahaleyi yapan iktidardır. İşin adabı böyledir.  
                                                      
Bu günlerde gündemde olan  Washington müdahalesinin temel  özelliği alışılmış (ve olağanlaştırılmış) müdahale türünden hem amaç hem de adap açısından sapmış olmasıdır.   
Müdahalenin adap açısından  olağandan  farklı olduğunu düşünüyorum.  Zira bu kez ekonomiye iktidarda olan Demokratlar değil muhalefette olan Cumhuriyetçiler müdahale ediyor. Cumhuriyetçilerin iki meclisli sistemin bir zafiyetinden yararlanarak ekonomiye müdahale ettiği söylenebilir. Temsilciler meclisindeki çoğunluğundan yararlanan Cumhuriyetçiler  bütçe sürecini durdurmaya, borçlanma limitini kısıtlamaya çalışıyor ve  Senato çoğunluğunu elinde tutan Demokratların direnciyle karşılaşıyorlar. Bu karşıtlık şimdilik sistemi kilitlemiş gibi görünüyor. Kimse adım atamıyor. Kaynaksız kalan kimi kamu kurumları kapatılıyor. 

ABD ekonomisine yapılan son Washington müdahalesinin amaç açısından da alışılmış, olağanlaşmış, kabullenilmiş  türden saptığı kanısındayım. Ekonomiye müdahalede amaç ekonomiyi etkileyip, sonuç almaktır. Bu kez ABD ekonomisine yapılan doğrudan müdahale böyle bir amaç taşımıyor.  Tersine,  bütçe ve borçlanma yoluyla ekonomiye yapılan müdahale  doğrudan siyasi amaç  güdüyor. Cumhuriyetçiler ekonomiyi kilitleyerek genelde Başkan Obama’yı yıpratmayı özel olarak da en büyük iktidar icraatı sayılan sağlık reformunu durdurmayı amaçlıyor.  

İktisadi sonuç alması kuşkulu olan bu siyasi amaç sadece ulusal değil küresel boyutta da ciddi bir risk üretmiş durumda.  Kısacası, Fed riskine ilaveten şimdi bir de “Washington riski” var karşımızda.  “Ne çektik be..” diyorum da inanmıyorsunuz.