Bienalin kalbi Büyükada

İstanbul Kültür Sanat Vakfı tarafından Koç Holding sponsorluğunda düzenlenen İstanbul Bienali’nin bu yılki teması “Tuzlu Su” bildiğiniz gibi. Carolyn Christov- Bakargiev, suyla bu kadar iç içe olan şehrimiz için tasarladığı bienale bu temayı belirlemekle o kadar isabetli davranmış ki adetâ yaşamın keşmekeşiyle “unuttuğumuz” İstanbul’u bize hatırlatıyor. Ayrıca, bienali izlemek için ülkemize gelen 5 bini aşkın konuğa İstanbul’u “tanıttığını” da unutmamak lâzım. Deniz kokulu bienalimizin bu yılki en büyük sürprizi ise yıllardır gözümüzün önünde duran, hem şirin hem vâkur, hikâye dolu, “denizde bir vaha” olan Büyükada’yı da kullanması. 36 mekânda gezilebilen etkinliğin ada ayağı, “Bienal Büyükada'da” Komitesi’nin ev sahipliğinde, DenizBank’ın sponsorluğu ile Altın, Gümüş ve Bronz Destekçiler’in katkılarıyla gerçekleştiriliyor. Büyükada’da kimine yakından aşinâ olduğumuz, kimine adayı turlarken ancak dışardan bakabildiğimiz 7 mekân, 1 Kasım’a kadar bienal kapsamındaki işleri ağırlıyor. Dilerseniz, etkileyici mekânlara dağılan “Bienal Büyükada’da” işlerine yakından bakalım...

ETKİLEYİCİ MEKÂNLARDA DERİNLİKLİ ESERLER SANATSEVERİ BEKLİYOR

“HİPNOZCU” VE MİTOLOJİK HİKÂYELER... 
Büyükada’ya indiğinizde sizi hemen bienalin ilk mekânı Kaptan Paşa Deniz Otobüsü karşılıyor. 1997 yılından bugüne kadar toplu taşıma aracı olarak hizmet veren Kaptan Paşa Deniz Otobüsü’nde iki sanatçının işleri var. İlki tam bir sessizlik talep eden “hipnozcu” Marcos Lutyens’in, üst kattaki ise ise Pınar Yoldaş’ın... Lutyens, Kaptan Paşa Deniz Otobüsü’nün içini hipnoz seanslarının yapılacağı bir mekâna çevirirken, Pınar Yoldaş’ın temayı yakından hissettiren işi “Tuzlu Suyun Kalbi” adını taşıyor. Özel olarak üretilmiş su pompaları, damarlar, dallar ve ağlar ile kan akışından yola çıkan işin temelinde yer alan doğa olayıysa suyun altında birbirine karışmadan var olan akıntılar. 

Kaptan Paşa’nın biraz ilerisinde yer alan Büyükada Halk Kütüphanesi ise 1987 doğumlu Merve Kılıçer’in mitolojiden günümüze kadına yüklenen anlamların izini Tiamat ve İnnanna’nın hikâyeleri odağında sürdüğü yeni gravür serisine ev sahipliği yapıyor. 

SPLENDİD ZARAFETİ ve RİZZO PALAS... 
Büyükada’nın simge mekânlarından biri olan Splendid Palas da, 14. İstanbul Bienali’nin duraklarından. Art Nouveau tarzından esinlenerek 1908-1911 tarihlerinde Kaludi Laskaris tarafından inşa edilen ve zarafetiyle daima göz dolduran Splendid’te, bienalin en tanınan sanatçılarından William Kentridge’in “Ah, İçli Makine” adlı eserini izleyebilirsiniz. Leon Troçki’nin 1929 ve 1933 yılları arasında Büyükada’da geçirdiği sürgün yıllarından ilham alan çok kanallı ses ve görüntü yerleştirmesi, adeta sizi biraz sonra ziyaret edeceğiniz Troçki Evi’ne hazırlayacak. 

19. yüzyılda inşa edilen, 1961 yılına kadar özel konut olarak kullanıldıktan sonra Balıklı Rum Hastanesi Vakfı tarafından satın alınarak 2010 yılına kadar pansiyon olarak hizmet veren Rizzo Palas’ta ise Ed Atkins’in gerçek bir hikâyeden esinlenerek hazırladığı bir video var. 

“ELETTRA”NIN SESLERİ VE DİZİLERDEN BİENALE... 
19. yüzyılın ikinci yarısındaki inşasının ardından İtalyan mimar Raimondo D’Aronco tarafından 1894 depreminden sonra restore edilen Mizzi Köşkü Büyükada’da yer alan sergi mekânlarından. Mizzi Köşkü’nde, radyoyu icat eden Guglielmo Marconi’nin batan gemisi Elettra’nın deniz altındaki kalıntılarından yola çıkan Susan Philipsz’in, ilk defa sonar teknolojisiyle çalışarak elde ettiği denizaltı sesleriyle çok kanallı bir ses yerleştirmesi yer alıyor. Bina o kadar etkileyici ki işe yoğunlaşmak zor, yine de odaklanabilirseniz, su altı kayıtları ve sinyalleri dinlediğiniz “Elettra”nın Mizzi’yle gerçekten örtüştüğüne tanık olacaksınız. 

Adadaki diğer bir mekân ise, 1907- 1908 yıllarında Ermeni bir tüccarın kızları için inşa ettiği, Troçki’nin sürgünde olduğu dönemde kısa bir süre yaşadığı rivayet edilen ve son zamanlarda Türkiye’de dizi çekimleri için kullanılan Çankaya 57. Daria Martin’in bienale özel olarak ürettiği, insan duyularının gizemli işleyişi üzerine bir deneme sunacak video çalışması “Eşikte” de burada. 

EN ÇOK KONUŞULAN İŞ TROÇKİ EVİ’NDE... 
Troçki’nin 1932-1933 yılları arasında yaşadığı, 1850’li yıllarda Nikola Demades tarafından inşa edilen, Yanaros Köşkü, diğer adıyla Troçki Evi ise bienalin en dikkat çeken işlerinden birine ev sahipliği yapıyor. 1980, Rosario doğumlu Adrián Villar Rojas, bugüne artık sadece eski günlerini hissettiren cephesi ve metruk ama muhteşem bahçesinin kaldığı Troçki’nin evi için büyük bir sürpriz hazırlamış. Binanın denize inen bahçe yokuşundan inmek epey zor. Otlar ve çam kozalakları dekor gibi sarmışlar artık silinmiş merdiveni. Fakat yokuş bitip de demir kapıdan çıktığınızda sizi deniz karşılayacak. Ve tabii denizin o bölümüne bin bir zahmetle yerleştirilen, hepsi gerçek boyutlarındaki fil, aslan, zürafa, gergedan devekuşu, goril vs. heykelleri... Sahiden de kapıdan çıktığınız ân hayatınızın en şaşırtıcı yerleştirmelerinden birini göreceksiniz. Organik ve organik olmayan malzemelerden yaratılan bu hayvan heykelleri, sırtlarında taşıdıkları geçmişleri ve gelecekleriyle sessizce beklemekteler. İşin adı “Tüm Annelerin En Güzeli.” Adrián Villar Rojas’ı bienalin en çok konuşulan sanatçısı haline getiren bu “anne meselesi”ni bir de siz yorumlayın bakalım...

Prinkipo oku oku bitmez!

► Prinkipo’dan Büyükada’ya: Bir Prens Adasının Hikâyesi, Orhan Türker, Sel Yayıncılık 
► Mazinin Dilinden Büyükada, Ferruh Ertürk, Adalar Kültür Derneği 
► Büyükada, Prinkipo, Ada-i Kebir, Akillas Milas, Adalı Yayınları 
► Hâlâ Hatırlıyorum Büyükada, Akillas Milas, Adalı Yayınları 
► Büyükada Yemekleri: Dedemin Sofrası, Selin Kutucular, Remzi Kitabevi 
► Büyükada Senfonisi, Ferruh Ertürk, Adalar Kültür Derneği
► Büyükada: Bir Ada Öyküsü, Semiha Akpınar, Adalı Yayınları 
► Tarih Boyunca İstanbul Adaları, Prof. Dr. Pars Tuğlacı, Say Yayınları 
► Büyükada Arkamdan Bakar, Alberto Modiano, Adalar Kültür Derneği
► Tarihi Gelişim Sürecinde Büyüada Meydanları Yıldızay Zorer, Adalar Kültür Derneği 
► Bir Zamanlar Büyükada: 1931- 1961 Anıları,Viktor Albukrek, Adalı Yayınları 
► Büyükada’da Eski Zamanlar, Hayati Ferdi Kocal, Adalar Kültür Derneği 
► Troçki İstanbul’da, Ömer Sami Coşar, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları

Adrian Villar Rojas'ın dev hayvan heykelleri, Troçki Evi'nin sahilinde sonsuz bir zamanı bekliyor gibi