Gümrük Kanunu değişti

ANKARA - Gümrük mevzuatının AB ile uyumlu hale getirilmesi ve uygulamalardan kaynaklanan sorunların giderilmesini öngören tasarı, TBMM Genel Kurulunda kabul edilerek yasalaştı.

Gümrük Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanuna göre, gümrüklerde ortaya çıkabilecek özel ve zorunlu durumları inceleyip sonuçlandırmaya Gümrük Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakan yetkili olacak.

Doğal afetler, tehlikeli ve salgın hastalıklar, büyük yangınlar, önemli nitelikteki kimyasal ve teknolojik olaylar ile büyük nüfus hareketleri gibi kriz hallerinde kriz bölgelerinde kullanılmak üzere yurt dışından gelecek araç, gereç, makine, teçhizat ve benzeri malzemelere ilişkin işlemlerle ilgili olarak da Gümrük Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakan yetkili kılınıyor.

Gümrük kontrollerinde, risk yönetimi çerçevesinde risk analizi teknikleri kullanılarak, seçiciliğin sağlanmasını amaçlayan kanuna göre, "Ulusal Risk Yönetimi" politikasının oluşturulması, Gümrük Müsteşarlığının yetkisine verilecek. Ayrıca risk yönetiminin gerçekleştirilmesi amacıyla ulusal ve uluslararası düzeyde bilgi paylaşımına da izin veriliyor.

Türkiye Gümrük Bölgesinin kara suları veya hava sahasından gümrük bölgesi içinde durmaksızın geçen taşıt araçları ile taşınan eşya hariç, Türkiye Gümrük Bölgesine getirilen eşya için, özet beyan verilmesi zorunluluğu getirilecek.

Özet beyanın ibraz edilme süresi, bu süreye getirilebilecek istisnalar ve bu süreye ilişkin değişiklikler ile özet beyandan vazgeçilebilmesine dair şartların düzenlenmesi yönetmeliğe bırakılacak. Özet beyanın verilmesinden sonra eşyanın gümrüğe sunulması mümkün olabilecek.

Fikri hakların savunulması

Fikri ve sınai hakların korunmasında da AB mevzuatına uyum sağlanması amaçlanıyor. Buna göre, fikri ve sınai hakları ihlal eder mahiyetteki eşyanın gümrük işlemlerinin durdurulması kararının devamı için, ihtiyati tedbir kararı alınması şartı getirilecek.

Fikri ve sınai hakların ithal edildiği gerekçesiyle gümrük idaresine yapılan başvurunun kabulü, söz konusu eşyanın gümrük idaresince gereğince muayene edilmeden bırakıldığı veya eşyanın alıkonulması için herhangi bir önlem alınmadığı gerekçesiyle hak sahibine tazminat hakkı doğurmayacak. Fikri ve sınai hakları ihlal eden eşyayla mücadele kapsamında, gümrük idaresince başvuru üzerine veya resen hareket edilmesi nedeniyle ilgili kişilerin zarara uğramasından gümrük idaresi ve yetkilileri sorumlu tutulmayacak.

Elektronik ortamda verilen beyannamelere belge eklenmesi zorunluluğu tamamen kaldırılacak.

Serbest bölgeler

Tarım ürünlerinin, muhafaza koşulları, saklanabilme süreleri ile dış ticarete konu edilmeleri için serbest bölgelerde kalabilecekleri süreler sınırlandırılabilecek.

Kanun, serbest bölgelerde yürütülebilecek faaliyetlerle ilgili yeni düzenlemeler de getiriyor. Buna göre, serbest bölgelerde, eşyanın niteliği veya gümrük gözetiminin gereklilikleri dikkate alınarak faaliyetlere kısıtlama veya yasaklama getirilebilecek. Bu konuda Gümrük Müsteşarlığı yetkili olacak.

Gümrük idarelerinin, Kanunla konulmuş olan hükümlere uyulmasına yönelik gerekli güvenceyi vermeyen kişilerin serbest bölgede faaliyette bulunması yasaklanacak. Gümrük idareleri, düzenlemede yer alan hükümlere uyacağı hususunda ciddi şüphe uyandıran kişilerin serbest bölgeye girişine izin vermeyebilecek.

Türkiye Gümrük Bölgesinden çıkacak eşya için gümrük beyannamesi ya da gümrük beyannamesi verilmesinin gerekmediği durumda özet beyan verilebilecek.

Kanun, Genelkurmay Başkanlığı, Milli Savunma Bakanlığı, kuvvet komutanlıkları, Milli İstihbarat Teşkilatı Müsteşarlığı (MİT), Gümrük Müsteşarlığı, Jandarma Genel Komutanlığı, Sahil Güvenlik Komutanlığı ve Emniyet Genel Müdürlüğünün asli görevleri ile ilgili olarak ithal edilecek bazı eşya için muafiyet uygulanmasını öngörüyor.

Gümrük muafiyeti için belirlenen alt limit 100 Avro'dan 150 Avro'ya çıkarılacak. Sadece kara nakil vasıtalarına tanınan muafiyet, AB muafiyet hükümlerine paralel olarak tüm nakil vasıtalarına uygulanacak.

Ev eşyasına muafiyet

Yerleşim yeri Türkiye dışında olan gerçek kişilerin Türkiye'de satın aldıkları veya kiraladıkları konutlarda kullanılmak üzere getirdikleri ev eşyası gümrük vergilerinden muaf olacak. Ayrıca, yolcuların kendi kullanımlarına mahsus ticari mahiyette olmayan kişisel eşyasına da muafiyet hakkı getirilecek.

Bakanlar Kurulunca belirlenecek kişi, kurum ve kuruluşlar tarafından ticari amaç güdülmemek ve amacı doğrultusunda kullanılmak üzere ithal edilen eşyadan; eğitim, bilim ve kültür amaçlı eşya ile bilimsel alet ve cihazlar, tıbbi teşhis, tedavi ve araştırma amaçlı alet ve cihazlar, ulusal araştırma geliştirme faaliyetleri kapsamında getirilen eşya, doğal afet, tehlikeli ve salgın hastalıklar, büyük yangınlar, önemli nitelikteki kimyasal ve teknolojik olaylar ile büyük nüfus hareketleri gibi kriz hallerinde zarar görenlere gönderilen eşya, muafiyet kapsamında olacak.

Dahilde işleme

Dahilde işleme rejimine tabi tutulan, serbest dolaşımda bulunmayan eşyaya ilişkin ithalat vergileri; ihracata ilişkin beyannamenin tescili tarihindeki vergi oranı ile diğer vergilendirme unsurlarına göre hesaplanacak.

Gümrük Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanuna göre, çabuk bozulma ve telef olma tehlikesine maruz bulunan veya saklanması masraflı ve külfetli olan eşyanın satış bedelinden; hizmet karşılığı alacaklar ve yapılmış masraflar, ithalat vergileri, satış için yapılmış masraflar, para cezaları ve işletme geliri düşüldükten sonra kalan miktar hak sahiplerine dağıtılacak.

Satış bedeli, alacakların tamamını karşılamaması durumunda, alacak oranına göre paylaştırma yapılacak. Bu bedellerin dağıtımından sonra artan para olursa, eşya sahipleri adına emanet hesabına yatırılacak. Emanete alındığı tarihten itibaren bir yıl içinde alınmayan para Hazineye irat kaydedilecek.

İthalatta gümrük yükümlülüğünde yükümlü kişi, beyan sahibi olarak görülecek. Dolaylı temsil durumunda, hesabına gümrük beyanında bulunulan kişi de yükümlü olacak. Dolaylı temsilde, temsilcinin yükümlülüğü, beyanda kullanılan verilerin yanlış olduğunu bildiği veya meslek icabı ve mutat olarak bilmesi gerektiği durumlarla sınırlı tutulacak.

Dahilde işleme rejimine tabi tutulan eşyaya ilişkin ithalat vergileri, ihracata ilişkin beyannamenin tescili tarihindeki vergi oranı ve diğer vergilendirme unsurlarına göre hesaplanacak.

Yapılan kontrol ve denetlemeler sonucunda hiç alınmadığı veya noksan alındığı belirlenen gümrük vergileri ile işlemleri daha sonra yapılmak üzere, teslim edilen eşyaya ilişkin gümrük vergilerinin, yükümlüye tebliğ edildiği tarihten itibaren en geç 10 gün olan ödeme zorunluluğu 15 güne çıkartılacak.

Ödeme süresinin bitmesinden önce ilgilinin yazılı istemde bulunması ve teminat alınması şartıyla ödeme süresi 30 gün daha uzatılabilecek. Süre uzatımı, beyanname kapsamı eşyanın her bir kalemi için ayrı ayrı da yapılabilecek. Yükümlü, vergi tutarının tamamını veya bir kısmını verilen sürenin bitimini beklemeksizin ödeyebilecek.

Dış ticaret erbabının yükü azaltılacak

Dış ticaret erbabı üzerindeki yükü azaltacak iyileştirmeler de öngören kanuna göre, fazla çalışmaya karşılık dış ticaret erbabından alınan yüzde 50'lik Hazine payı kaldırılacak.

Özel hukuk tüzel kişilerinin doğrudan temsil yoluyla gümrük idarelerinde iş takibi yapacak personelinde, vücut ve akıl hastalığı bulunmama şartı aranacak. Bu kişiler, 65 yaş ve takip eden her 3 yılda bir, durumlarını belgelemek zorunda olacak.

Doğrudan veya dolaylı temsilcilerin, düzenlemede öngörülen faaliyetlerini yapmalarına engel hastalığının bulunmaması gerekecek. Tereddüt edilmesi halinde, Dış Ticaret Müsteşarlığı tarafından tam teşekküllü resmi sağlık kurumlarından sağlık raporu talep edilebilecek.

Düzenlemenin hükümlerinin uygulanması bağlamında, Kaçakçılıkla Mücadele Kanununda yer alan suç ve kabahatlere ilişkin hükümler saklı olacak. Kaçakçılıkla Mücadele kapsamında suç veya kasten işlenen kabahat olarak tanımlanan fiillerin ancak taksirle işlenmeleri halinde, düzenleme hükümlerine göre idari para cezası verilebilecek.

Muayene ve tahlilden önce cezayı gerektiren durumun meydana çıkarılmasına hizmet verenlere, idari para cezasının yüzde 15'i oranında, "muhbir ikramiyesi" ödenecek.

Gümrük yükümlülüğü kapsamında ödenmesi gereken ithalat vergileri, öngörülen tarihe kadar hiç ödenmemiş veya eksik ödenmesi durumunda, yasal faizi ile birlikte tahsil edilecek. Yükümlü hakkında bu vergilerin dörtte biri tutarında para cezası verilecek.

Doğalgazda fire yüzde 4 olarak uygulanacak

Dökme gelen eşyada yüzde 3'ü aşmayacak şekilde eşya cinsi itibarıyla Bakanlar Kurulu kararıyla belirlenecek oranlardaki eksiklik ve fazlalıklar için takibat yapılamayacak. Doğalgaz ürünlerinde, boru hattıyla taşınarak ithal edilenler hariç olmak üzere bu oran, yüzde 4 olarak uygulanacak.

Kanunda ayrı bir ceza tayin edilmiş haller saklı kalmak kaydıyla, çıkarılan ikincil düzenlemelerle getirilen hükümlere aykırı hareket edenlere verilen 198 TL'lik usulsüzlük cezası, 60 TL'ye düşürülecek.

Gümrük Müsteşarlığı, gümrük antrepoları ile gümrük kapılarında eşya satışı yapmak üzere, özel antrepo statüsünde mağaza ve bunların depolarının açılması ve işletilmesine izin verebilecek. 

Gerekli iznin alınması şartıyla, işlem görmüş ürünlerin veya değişmemiş eşyanın tamamı veya bir kısmı, hariçte işleme rejimi hükümleri çerçevesinde, daha ileri düzeyde işlenmek üzere Türkiye Gümrük Bölgesi dışına geçici olarak ihraç edilebilecek.

Beyan sahibinin hatalı beyanı sonucu hiç alınmadığı veya noksan alındığı tespit edilen gümrük vergilerine, gümrük yükümlülüğünün başladığı tarih ile vergilerin kesinleştiği tarih arasındaki süre için tespit edilen tecil faizi oranında faiz uygulanacak. Gümrük vergilerinin kesinleşmesinden önce ödenmek istenmesi durumunda faiz, ödeme tarihine kadar hesaplanarak vergiler ile birlikte tahsil edilecek.

Serbest bölgelerin etrafı güvenli bir şekilde çevrilecek ve bu bölgelerin giriş ve çıkış noktaları Gümrük Müsteşarlığınca belirlenecek.

Gümrük idaresi, kaçak şüphesiyle el konulan eşya ile alıkonulan taşıt ve araçların muhafazası için 1 Ocak 2012'ye kadar kaçak eşya depoları kuracak veya mevcut depolardan kiralamak veya satın almak yoluyla yararlanacak.

İl özel idareleri tasfiye edecek

Gümrüklerde el konulan niteliksiz kaçak akaryakıtın tasfiyesini il özel idareleri yapacak. Döner sermaye eşletmelerince tasfiye suretiyle elden çıkarılacak eşya, yönetmelikte belirlenen hükümlere uygun olarak ilgili idarelerden belgeleriyle teslim alınacak. 

Gümrük müşavirliğinin, bir özel hukuk tüzel kişiliği oluşturularak yürütülmesi halinde, gümrük müşavirlerinin kuracağı tüzel kişiliklere, gümrük müşavir yardımcıları da ortak olabilecek. Ancak, gümrük müşaviri ve gümrük müşavir yardımcısı, birden fazla tüzel kişiliğe ortaklık yapamayacak.

Yetkilendirilmiş yükümlüler, kolaylaştırılmış emniyet ve güvenlikle ilgili gümrük kontrollerinde ilgili kanunlarındaki hakları saklı kalmak kaydıyla gümrük mevzuatının öngördüğü basitleştirilmiş uygulamalardan 5 yıl süreyle yararlandırılmalarında Müsteşarlık yetkili olacak.

Gümrükler hızlanacak

Devlet Bakanı Hayati Yazıcı, tasarının yasalaşmasının ardından yaptığı teşekkür konuşmasında, tasarının, çok çabuk ve seri bir şekilde yasalaştırıldığını söyledi.

Tasarının yasalaşmasında katkısı olanlara teşekkür eden Yazıcı, "Bu, çok önemli bir kanun. Bugün gerçekleştirdiğimiz çalışma sonucu, biliniz ki gümrük daha hızlanacak, elemanlarımız daha şevkle çalışacak. 1861 yılında Osmanlı döneminde yer alan Gümrük İdaresini, bugünkü tasarıyla güçlendirdiniz" dedi.

TBMM Başkanvekili Meral Akşener, tasarının yasalaşmasının ardından, birleşimi, Lübnan'a asker gönderilmesi konusunda Hükümete bir yıl daha yetki veren Başbakanlık Tezkeresinin görüşülmesi için, 23 Haziran Salı günü saat 15.00'de toplanmak üzere kapattı.