İkinci yarıda elektrikte kapasite yüzde 4-5 artacak

Yıldız TAŞDELEN ERLİ

Elektrik enerjisinde kurulu güç ilk yarıda 58 bin megavatı aştı. Geçen yılın sonunda 57 bin 58 megavat olan Türkiye’nin kurulu gücü, yılın ilk 5 ayında yüzde 2.2 artışla 58 bin 322 megavata ulaştı. Bu dönemde Türkiye’nin kurulu gücüne 51 yeni üretim tesisinin faaliyete geçmesi ile özel sektör yatırımı olarak 1.251 megavat, toplamda ise 1.264 megavat katılım oldu. Yılın ikinci yarısında da 2.500 megavat kapasite artışı bekleniyor. İkinci yarıdaki yüzde 4-5’lik artış ile yıllık artış toplamda yüzde 7’yi aşarak 61 bin megavatın üzerine çıkacak. İlk 5 ayda kurulu güce en büyük katkı doğalgaz, LNG ve hidrolik barajlardan geldi. 2012 sonunda 771 olan baraj sayısı da, Mayıs 2013’de 822 adete ulaştı.

Son yıllarda kazandığı ivmeyi yılın ilk yarısında da devam ettiren enerji sektöründe, talep tarafında ilk 5 ayda yüzde 2’lik azalma oldu. Yılın ilk çeyreğinde iklimin yumuşak geçişi makroekonomik büyümenin ılımlı halde seyretmesi ve arz tarafındaki artışla birlikte geçen yıl yapılan tahminlerden farklı olarak daha uygun gün öncesi piyasası fiyatları gerçekleşti.

Sektörde özel sektörün yatırımları da hız kazandı. Sektör temsilcileri, yılın ilk yarısında piyasa şartlarının rekabeti teşvik edici şekilde oluşarak arzu edilen piyasa kurgusuna doğru sağlam adımlarla ilerlendiğini belirtiyor.

Sektördeki önemli bir gelişme EPDK’nın, serbest tüketici limitini 5 bin kWh olarak belirlemesi oldu. Limitin aşağıya çekilmesi, enerji piyasasında önemli gelişmelerin de habercisi... Serbest tüketici limitinin azaltılması, aylık ortalama 150 TL tutarında fatura ödeyen her bireyin ve kurumun, enerji tedarikçisini seçebileceği anlamına geliyor. Sektörde ilk yarı, elektrik piyasası için çok önemli bir gelişme olan yeni Elektrik Piyasası Kanunu çalışmaları ile geçti. Kanunun mart ayında yasalaşmasından sonra başta EPDK olmak üzere tüm ilgili kurum ve kuruluşlar, hızla ikincil mevzuat çalışmalarına yoğunlaştı. İkincil mevzuat çalışmalarının ilk somut sonuçları, yılın ikinci yarısından itibaren ortaya çıkacak.

Piyasa katılımcıları için kanunun getirdiği en önemli unsurların başında EPİAŞ adıyla anılan ve enerjinin spot piyasası olacak yeni bir piyasa işletmecisi şirketin kuruluşu. EPİAŞ Spot Piyasası ve Enerji Borsası, enerji sektöründe gerek yatırımların gerekse iç ve dış ticaretin önünü açacak liberalleşme yolundaki gelişimin son halkası olarak görülüyor.

Gaz piyasasında beklenti var

Sektörde gaz piyasası ile ilgili de önemli gelişmeler bekleniyor. Gaz piyasasında yeni miktar ve kontrat devirleri ile ilgili zayıf da olsa bir beklenti bulunuyor.

Sektörde beklenen diğer bir gelişme olan güneş enerjisine dayalı elektrik üretim lisansı başvurularının alınması da tamamlandı. EPDK bunun için girişimcilere verdiği 10-14 Haziran tarihlerini kapsayan 5 günlük süre içinde 496 adet lisans başvurusu kabul etti. Eksik belgelerini son başvuru saatine kadar tamamlayamayanların başvuruları iade edildi. Birden fazla lisans talebinde bulunan girişimciler de oldu. Başvuran şirket ya da girişimci sayısı ise yaklaşık 280 oldu. 600 megavatlık lisans verileceği açıklanırken, kabul edilen lisans başvurularında yazan toplam kurulu güç yaklaşık 8 bin 900 megavat olarak kayıtlara geçti. Aynı bölge ya da saha için teklif veren istekliler arasında önümüzdeki dönemde yarışma açılacak.

Kömür sahaları ihaleleri olacak

Dağıtım özelleştirmelerinin sona ermesiyle birlikte bundan sonra üretim özelleştirmelerine hız verilecek. Yeni özelleştirmelerin bir kısmı da, üretimin yanı sıra kömür sahaları için yapılacak rodövans ihaleleri olacak. Bunlar kömüre dayalı elektrik santrali kurma şartlı ihalelerden oluşuyor. İlgili sahaları 30 yıllığına işleterek çıkaracakları kömürden elektrik üretimi için asgari bir kurulu güç yatırımı yapma şartı bulunuyor. Kütahya, Eskişehir Alpu, Afyon Dinar, Muğla Yatağan Termik Santrali ve çevresinde yeni lisanslanacak kömür sahaları da bu kapsamda değerlendirilebilir.

Bu arada, Seyitömer Termik Santrali’nin, geçtiğimiz günlerde Çelikler Holding’e devredildimesinin ardından, Kangal ve Hamitabat termik santrallerinin de önümüzdeki birkaç ay içinde özel sektöre devredilmesi planlanıyor.

Öte yandan, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı geçtiğimiz günlerde, Afyon Dinar çevresinde gerçekleştirilen sondaj çalışmalarını tamamlandığını ve Dinar’daki linyit rezervinin 941.5 milyon ton olduğunun tespit edildiğini açıkladı. Türkiye’nin, 2023 yılında elektrik üretiminin 3’te 1’ini kömürden karşılama hedefi göz önünde bulundurulduğunda gelişmenin sektör açısından önemli olduğu belirtiliyor.

Rüzgar santralleri yıl sonunda hizmette

Rüzgarda kurulu güç 2012 sonu itibariyle 2 bin 312 megavata ulaştı. Rakamın, bu yılın sonunda iyimser bir yaklaşımla 3 bin megavata yükselmesi bekleniyor.

Türkiye Rüzgar Enerjisi Birliği Başkanı Mustafa Serdar Ataseven, son 4 yıldır her yıl 500 megavat civarında santralin işletmeye alındığını, bu yıl 600-800 megavat arası artış beklediklerini kaydetti. 2012 sonu itibariyle 60 tane rüzgar santrali bulunduğunu bildiren Ataseven, inşaa halinde 23 rüzgar santrali olduğunu söyledi. Ataseven, “Bunların toplam kurulu gücü 604 megavat. Yıl sonunda bu santrallerin büyük çoğunluğunun hizmete girmesi planlanıyor” dedi.

Petrol ithalatı ilk 4 ayda yüzde 9.9 azaldı

Türkiye’de petrol piyasası da büyümeye devam ediyor. EPDK verilerine göre, rafineri lisansı sahiplerinin toplam üretimi, bu yılın ilk 4 ayında 2012’nin aynı dönemine göre yüzde 7 azalışla 6 milyon 180 bin 301 ton oldu. Motorin ithalatı yüzde 13 artarak 2 milyon 737 bin 508 ton olarak gerçekleşirken, ham petrol ithalatı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 9.9 azalarak 5 milyon 364 bin 23 tona geriledi. Bu verilerden yola çıkarak, ham petrol ithalatındaki azalış; şirketlerin ham ürün yerine bitmiş/işlenmiş ürün ithal etmeye ağırlık vermesi olarak yorumlanabilir. Söz konusu dönemde benzin ihracatı yüzde 1 artışla 820 bin 485 ton, havacılık yakıtları ihracatı yüzde 0.2 artışla 615 bin 759 ton olarak gerçekleşirken, denizcilik yakıtları ihracatı yüzde 38 azalışla 612 bin 894 ton oldu.

PETDER verilerine göre, Mayıs 2013’te geçen yılın aynı dönemine kıyasla benzin tüketimi yüzde 2.9 artarak 957 milyon 131 bin metreküp, LPG otogaz tüketimi yüzde 7.7 artarak 1 milyon 895 bin metreküp, motorin tüketimi ise yüzde 6.2 artarak 7 milyon 363 bin metreküp olarak gerçekleşti. Aynı dönemde kalorifer yakıtı tüketimi yüzde 44.3 azalışla 68 bin 303 ton, fuel oil tüketimi yüzde 14.3 azalışla 233 bin 170 ton oldu.

AB enerji faslının açılacağına yönelik sinyaller

Zorlu Enerji Genel Müdürü Sinan Ak, geçen yıl sektörde 60 milyar dolarlık yatırım yapılırken, bu rakamın 2023)de 106 milyar dolar seviyesine çıkmasının beklendiğini söyledi. Yılın ilk çeyreğinde 5.7 milyar dolarlık özelleştirme ihalesi gerçekleştirildiğini belirten Ak, Türkiye’de rekabete dayalı bir yatırım ortamı ile öngörülebilir, hesaplanabilir, şeffaf ve liberal bir piyasa tesis edilmesi yolunda önemli adımlar atıldığını, bu süreç tamamlandığında özel sektörün de yatırımlarının hız kazanacağını düşündüklerini kaydetti. Bu yıl liberal bir piyasa yapısının oluşturulmasını ve bu yolda daha hızlı adımların atılmasını ümit ettiklerini dile getiren Ak, serbest piyasa koşullarının sağlanması için özelleştirmelerin de hızla tamamlanması gerektiğini söyledi. Yenilenebilir enerji teşvikleri için petrol fiyatlarındaki artış öngörüsü ışığında ekonomik analizlerin güncellenmesi, sera gazı emisyonları hesaba katılarak yeni çalışmalar yapılması gerektiğini vurgulayan Ak, “Yenilenebilir enerji potansiyelinin etkin kullanımı için daha güçlü ve cesaretlendirici yasal düzenlemeler hayata geçirilmeli. Mevcut yasa, izin verilen azami kurulu güç potansiyelini limitlendiriyor. Türkiye’nin güneş ve rüzgâr enerjisi potansiyeli de yeniden değerlendirilerek mevcut hedefler artırılmalıdır” dedi.

İthalatta artış, ihracatta düşüş
 

Enerji Ticareti Derneği Başkanı Batu Aksoy, ilk 5 ayda ithalatta yüzde 50 civarında artış, ihracatta ise yüzde 85 civarında düşüş yaşandığını, bunun temel sebebi olarak, hem iç üretimin iç tüketimden daha fazla düşmüş olmasını hem de ekonomik ve bölgedeki politik sebeplerle ihracat imkanının azalmasını görebileceklerini ifade etti. EPİAŞ Spot Piyasası ve Enerji Borsası’nın şeffaflık ve öngörülebilirlik başta olmak üzere liberal bir elektrik piyasasına geçişin bir sembolü olarak algıladıklarını, bu yüzden çok önemsediklerini ifade eden Aksoy, Türkiye’ de elektrik piyasasıyla kesinlikle ayrı düşünülemeyecek olan gaz piyasası ile ilgili de önemli gelişmeler olabileceğini düşündüğünü, yeni Doğalgaz Kanunu ve getireceği değişiklik ile düzenlemelerin, bu alanda enerji sektörünün takip edeceği diğer gelişmeler olacağını bildirdi. Gürcistan ile devreye alınacak yeni yüksek gerilim hattının olası kısıtların giderilmesi için önemli bir yedek rezerv olacağını vurgulayan Aksoy, “Komşu ülkelerle hem gaz hem de elektrik alanındaki hat gelişimleri, Türkiye’nin enerji hub noktası olması yolunda büyük önem taşımaktadır” dedi. Aksoy, Doğalgaz Piyasası Kanunu’nun Meclis’in gündemine gelmesinin, gaz piyasasındaki liberalleşme ve iletim ile satışın ayrışması açısından önemli olduğunu söyledi.