Mars'a taşınmaktan bizi belki de o kurtaracak

Özlem ERMİŞ BEYHAN

"Bundan 100 yıl sonra dünyanın kaynakları tükenecek ve biz Mars'a taşınmak zorunda kalacağız" diyenler Tülin Akın'ı henüz tanımıyor. O, Anadolu'nun bereketinin torunlarımızın torunlarını da besleyeceğini, bunun için sadece yaptığımız hataları doğruya çevirip teknolojiyi tarıma entegre etmek gerektiğini düşünüyor. Bunu düşünmekle kalmıyor tam 13 yıldır bu hayalin peşinde mücadele ediyor. Türkiye'nin kırsaldaki sorunlarının fotoğrafını çok net çeken, bir çözüm formüle eden Tülin Akın, "Ben ne yapabilirim ki" dememiş, 2 çocuklu genç bir kadın olarak elini taşın altına koymuş. Vodafone ile işbirliği yaparak binlerce köy dolaşmış, sonra bakmış anlatmakla olmuyor, yine Vodafone ile işbirliğinde Aydın'ın bir köyünü 'Türkiye'de tarımın teknoloji vadisi" haline getirmek için kolları sıvamış. "Ne var ki, Vodafone gibi bir kurumun desteği olduktan sonra" demeyin, projenin önemine inandırana kadar şirketle 2 yıl tam 196 toplantı yapmış.

Ben ineğim yüzünden köyden çıkamadım, kızım şehirli olsun

Tülin Akın'ın başlangıç noktası, tayin olduğu 'okulu olmayan köye' okul yapan, tek ağacı bile olmayan bir sonraki köyde orman kuran ilkokul öğretmeni babası ve "Ben her şeyi yapabilirim" diyerek E sınıfı ehliyet bile alan annesi. Tülin Akın, köy köy gezdiği Anadolu'da çiftçileri gözlemlemiş ve Antalya Korkuteli'nde Tarım Pazarlama okurken sorunların fotoğrafını çekmiş. TABİT Kurucusu Tülin Akın o fotoğrafı şöyle anlatıyor:

"Anadolu'da çiftçilerimiz ürünü üretiyor ama satamıyor. Köye giden bir kabzımal onlara borç veriyor mazot, tohum alsınlar diye, kendine bağımlı hale getirip istediği fiyattan malı alıyor. Hale gitmeden fiyatları bilemiyorlar o da uzak, masraf. Hava durumu bilgilerini önceden almak için havalimanlarını aramak zorunda kalıyorlar. Tarım kredileri kullanıyorlar ama parayı tarıma değil düğüne yatırıyorlar. Kredi kullanmayı bilmiyorlar, banka toprağa göre kredi veriyor o da onlara çok geliyor. Ürünleri yanlış depolarda saklıyorlar. Üretim modellerini ya ürün alamazlarsa diye değiştirmeye korkuyorlar. Kimse çiftçi olmak, çocuğunun çiftçi olmasını istemiyor. Çünkü inek sağan bir kadın köyünden hiç çıkmadan ölüyor, çünkü her gün ineğini sağması gerekiyor. Hayvancılığı ve arıcılığı bıraktıkları için yeme ve hormonlara birsürü para harcıyorlar. Yetiştirdikleri ürünü ihraç edemiyorlar çünkü bir sürü kalıntı oluyor. Tarım üretimleri büyük şirketlere geçiyor, göç nedeniyle şehirlerde kaos olurken köyler de boşalıyor."

35 bin köy dolaşıp teknolojiyi anlattılar

Fotoğraf çok net, çok kaygı verici... Tülin Akın 2004 yaşında, henüz 22 yaşında bir web sayfası kurarak tüm bu fotoğrafı değiştirmeye soyunuyor. Kurduğu tarımsalpazarlama. com bu alandaki ilk internet girişimi. Köylerde internet yok, bilgisayar yok henüz. Akın bakıyor hiç tıklanmıyor, alıyor eline bilgisayarı köy köy dolaşmaya başlıyor. Ama Türkiye'de 35 bin köy var; gezmekle bitmez. Bir destek gerek. Akın, çiftçilerin en önemli sorunlarından birinin aylık düzenli ödemesi olmadığı için kredi kartı sahibi olamamak olduğunu fark ederek bankaları gezmeye başlıyor. Aradığı desteği Şekerbank'ta buluyor. Akın sonraki 6 yıl boyunca 1000 kişilik nüfusun üzerindeki tüm köyleri dolaşıp bilgisayar, internet ve web sayfasını anlatan, beraberinde Şekerbank'ın da kartını tanıtan ziraat mühendislerinden oluşan 12 kişilik bir ekip kuruyor. Bu arada köylerden çiftçilerin iletişim bilgileri, hangi ürünü kime nasıl sattıkları gibi verileri topluyor. Bir süre sonra fark ediyor ki elinde 20 bin çiftçinin cep telefonu numarası var. İnternetin köylere yeterince hızlı gitmeyeceğini, cep telefonları ile çiftçiye ulaşmanın daha kolay olduğunu anlıyor. Cep telefonlarına burç yorumlarının, maç skorlarının mesaj olarak geldiği yıllar. Neden çiftçinin cebine domatesin fiyatı, hibe desteği son başvuru tarihi, yeni tarım teknikleri gitmesin? Hatta malını satmak isteyen çiftçi mesaj atsın, o veri tarimsalpazarlama. com'a merkezden girilsin...

Türkiye'deki 1 milyon 400 bin çiftçinin telefonuna ulaşıyor

Tülin Akın yine çıkıyor destek arayışına. "Bir tek Vodafone hayır demedi. 2 yıl 196 toplantı sonucunda evet cevabı aldık" diye anlatıyor o süreci. Vodafone Çiftçi Kulübü adı altında çalışmalar başlıyor. 20 bin çiftçiye önce hava durumu, sonra bulunulan bölgede hal fiyatları, üretilen ürünleri çiftçilerin mesaj atmasıyla öğrendikten sonra ürün fiyatları gönderilmeye başlanıyor. "Tabii her yörede domatese domates denmediği algoritmalarımız bozulunca fark edildi. Daha sonra 'bölgenizde nem yükseldi domates için şöyle bir önlem alın' gibi spesifik mesajlar göndermeye başladık. Vodafone'un tahsis ettiği bir TIR ile 2009- 2016 arasında yine köy köy dolaşıp tarımsal üretimde teknolojiden nasıl faydalanabileceklerinin eğitimini verdik. Bugün Vodafone Çiftçi Kulübü ile 1 milyon 400 bin çiftçiye bilgi gönderir hale geldik. Proje 6 ülkeye örnek oldu ve uygulanmaya başladı. Çiftçi kılavuzu diye bir yazılım hazırladık ve ürünlerini satmak isteyen çiftçilerimizden ayda 600 bin ilan alır hale geldik."

Akıllı Köy'ün tavukları da serası da, akıllı sulaması da var

Evet, çiftçiler artık daha bilgili, teknolojiye daha yakın. Ama hala köyde yaşamak istemiyorlar. Tülin Akın gözlemlemekten ve çözüm geliştirmekten vazgeçmiyor; Vodafone Akıllı Köy konseptini oluşturuyor. Aydın'da bir köye yerleşiyor. Türkiye ortalamasında, kadınların mutsuz olduğu, köylülerin gitmek istediği, çocukların bulunduğu, havalimanı na yakınlığı olan, Türkiye'de üretilen ürünlerin yüzde 98'inin yetişebildiği bir köy bu... Merasında teknoloji ile verimin maksimize edildiği, toplu sağım sistemi ile kadınların inek sağmak zorunda kalmadığı, serasında en yeni yöntemlerin kullanıldığı, sensörlerle kapakların ve sulama sistemlerinin cep telefonları ile yönetilebildiği, erken uyarı sistemlerinin olduğu, arıcılık, tavukçuluk, meyvecilik dahil tarımın tüm alanlarını kapsayan bir örnek alan oluşturuluyor. "Köylüler bu sistemin içinde hem çalışıyor, hem eğitim alıyor, hem de ürettiği ürünü satıp kendi üretimini kuracak sistemlere sahip oluyorlar. Vodafone yine ana destekçimiz ama çiftçilere sistemini göstermek isteyen tüm firmaları da kabul ediyoruz" diyor Tülin Akın. Ama hedef sadece bu köyü değil, tüm Türkiye'deki sistemi değiştirmek. Bu bir örnek, bir model... Şu anda köy neredeyse tamam. Akın büyük resme bakıyor: "Ziraat Odaları ile birlikte her köyden 3 kişiyi bu köye getirip seracılığın, meracılığın bu şekilde yapılabildiğini, hiç ilaç kullanmadan da ürün alınabileceğini göstereceğiz. Köylü görmeden inanmıyor çünkü. Ayrıca elde edeceğimiz verilerle dünyaya da yayılabilecek sistem ve teknolojiler geliştirmeyi hedefl iyoruz. Amacımız temiz üretime geçerek Mars'a gitmek zorunda kalmamak..."

Drone ile hastalıkları yakalıyor köy hayali kuranları davet ediyor

"Tarımın teknoloji vadisini kuruyoruz. İneklerin ayaklarına taktığımız aletlerle verimlerini, tarlaların üzerinde uçan drone'larla hastalıkları izliyoruz. Buna benzer bir proje dünyada yok. Büyük yatırımcılar büyük çiftliklerde bu teknolojileri kullanıyor. Biz bu teknolojileri küçük çiftçilere yaymayı hedefl iyoruz. Burada bir teknoloji firması ile birlikte çalışıyor olmak bize büyük bir avantaj sağladı. Tarım Teknolojileri Zirvesi düzenlemeyi ve bu köyde tarımın geleceğini tüm dünyadan uzmanlarla birlikte konuşmayı planlıyoruz. Köyde yaşamak isteyen şehirliler için bir misafirhane kuruyoruz, hepsini davet ediyoruz. Çocukların tarımla ilgili meslekleri yeniden seçiyor olmasını, çiftçiliğin yeniden prestijli bir iş haline getirmeyi ve tersine göçü hedefl iyoruz."

Sektörler yönünü tarıma çevirecek

"IOT sistemleri (nesnelerin interneti) tarımda bir gereklilik ve çok ağırlıkla kullanılacak. Bu nedenle ben pek çok sektörün önümüzdeki dönemde yönünü tarıma çevireceğini düşünüyorum." "Köylüye anlatıyoruz, "Çok güzel ama biz yapamayız" diyorlar. Biz Vodafone Akıllı Köy'e gelen çiftçilere bunun yapılabildiğini gösteriyoruz. Ashoka sayesinde tanıştığımız Young& Rubicam desteğiyle verdiğimiz marka eğitimi ile tarımda markalaşmanın önemini anlatıyoruz. Çiftçilere ücretsiz eğitim ile teknolojiyi öğretiyoruz."

Bataklıkta % 150 verim sağladık ama maden arıyoruz zannettiler

"Vodafone Akıllı Köy için bataklık kiraladık 25 yıllığına. Önce bizi maden arıyor sandılar. 88 dönüm, merayla birlikte 300 dönüm. Bataklığı kuruttuğumuz, kötü bir toprakta yaptığımız üretimle yüzde 150 verim artışı sağladık. İlaçlama atık ünitesi kurduk. Sosyal etki raporu çıkarıyoruz. Bazen iyi bir şey çevreye zarar verebiliyor çünkü. Örneğin çiftçi destekleri... Bazen çiftçi dikim desteği alıyor, ürünü toplamıyor. Ya da yanlış yerde sırf destek almak için verim alamayacak ürün üretiyor. Biz de böyle bir yanlış etkide bulunmak istemediğimiz için süreci sürekli denetliyoruz."

Traktör kazasından sonra bile çocuklarını traktöre bindirince...

► Çocuklarınızla bu mücadelenin içinde, bir köyde... Nasıl oluyor, nasıl gidiyor?

Biri 11, diğeri 7 yaşında iki tane kızım var. Onlar doğduğunda ben bu işin içindeydim. Onlar olunca bırakmayı hiç düşünmedim. Onların soruları ile yeni fikirler geliştiriyorum. Büyük kızım tarımçocuk.com diye bir site yapmayı düşünüyor şu anda. Köyde yaşamanın onları özgürleştirdiğini görüyorum. Eşim de bizim projede çalışmaya başladı. Bizimle köye gelen dostlarımız da var.

►Ne zamandır Aydın'dasınız?

İki yıl önce gittim İstanbul'dan Aydın'a. İki yıldır sürüyor proje.

►Hiç umutsuzluğa düştüğünüz, yapamayacağım dediğiniz olmadı mı?

Bizim bölgemizde değil ama köyde bir çocuk traktörden düşüp hayatını kaybetti. Dedim ki herhalde bundan sonra çocuklarını traktöre bindirmezler. Ama o cenaze gününde bile çocuklar traktördeydi. O zaman biraz umutsuzluğa kapıldım. En umutsuz anım oydu.

►Elinizde yetki olsa tarımdaki sorunları nasıl çözerdiniz?

Türkiye'de neyin nerede nasıl ve ne kadar üretilmesi gerektiğine dair bir analiz ve plan yapardım. Çiftçilerin bu plana uyması ile ilgili kontrol ve desteği sağlardım. Bu düşünülüyor ama daha hızlı hareket edilerek yapılması lazım. Desteklerle örneğin toplu sağımın teşvik edilmesini sağlardım.

►Hayatını değiştirdiğiniz, size umut veren bir olay anlatmanızı istesek?

Karaman'da bir çiftçi sitemiz üzerinden SMS ile ürününü sattı, sonra tüm köyün ürününü ihraç etti. Samsun'u sel basmıştı, bir çiftçi telefon etti, bizim mesajımız sayesinde kapakları açıp ürünlerini kurtarmış. Çok güzel geri dönüşler alıyoruz. Vodafone Akıllı Köy'de eğitim alan bir kadın çiftçi bana "Biz ürünümüz olmadığında "kaderden" derdik, siz bize önlem alabileceğimizi gösterdiniz" dedi. Bunu duymak çok güzel.

►Sonraki projeniz ne olacak peki?

Vodafone Akıllı Köy'de, var olan teknolojileri uyguluyoruz. Bundan sonra buradan aldığımız verilerle yeni teknolojiler yaratacağız. Mümkün olursa başka bölgelerde de bu köylerden kurmak istiyoruz.

'Acaba derken, DÜNYA'nın verdiği ödül can verdi

Dünyanın en iyi girişimcisi dahil pek çok ödül sahibi olan Tülin Akın, ilk ödülünü DÜNYA Gazetesi'nden aldı. Akın şöyle anlatıyor: "Hiç beklemiyordum. İhracatın Yıldızları Ödülü'ne aday gösterilmişiz. 2007 yılı. Türkçe bir web sitemiz var, köy köy dolaşarak aldığımız 20 bin ilan bu sitede. Yurtdışından bakıldığında tek bizim sitemiz çıkıyormuş, köylüler bizim site üzerinden ihracat yapıyormuş. Bunu DÜNYA'dan öğrendik. Ödülü aldığımızda büyük bir şaşkınlık ve sevinç yaşadık. Çok önemliydi bizim için; çok başlardaydık, çok zordu. O ödül bize "Siz iyi bir şeyler yapıyorsunuz, devam etmelisiniz" dedi. Tam kendimizi sorgularken, kiramızı ödeyemezken, gerçekten bir ödül oldu bize."