AB, Türkiye’de bilgi temelli ekonomiye geçişi destekliyor

Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı IPA, Avrupa Birliği’nin 2007–2013 dönemi için aday ve potansiyel aday ülkelere sağladığı tüm katılım öncesi mali yardımları tek bir çerçevede topladığı programın adı. 

IPA, topluluğun uyum politikasının yönetilmesine hazırlanmaları için aday ve potansiyel ülkelere katkı sağlamak, onları üyelikle birlikte devreye girecek yapısal fon uygulamalarına hazırlamak ve dolayısıyla bu ülkelerin Avrupa Birliği üyeliğine hazırlanmalarında destek sağlamayı amaçlıyor. 

2007-2013 yıllarını kapsayan IPA I döneminde, Türkiye’nin aldığı mali yardım 4,795 milyar euro oldu. 2014-2020 yılları için belirlenen fon ise yaklaşık 4,453 milyar euro civarında. IPA’nın farklı bileşenleri bulunuyor. Bunlardan birisi de “İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi”. Bu bileşen Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Avrupa Birliği ve Mali Yardımlar Dairesi Başkanlığı tarafından yürütülüyor. Bileşenin yürütülmesi için İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi Operasyonel Programı hazırlanmış. Programın amacı, “daha fazla ve daha iyi istihdam olanakları ve daha geniş bir sosyal uyum ile sürdürülebilir ekonomik büyüme yeteneğine sahip bilgi temelli ekonomiye geçişi desteklemek” olarak tanımlanıyor. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Avrupa Birliği ve Mali Yardımlar Dairesi Başkanlığı’nın verdiği bilgilere göre, programın öncelikleri istihdam, eğitim, hayat boyu öğrenme, sosyal içerme ve teknik yardım alanlarını kapsıyor. 

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı 2008 yılından bu yana bu öncelik eksenlerinde 480 milyon euroluk fon ile 500’ün üzerinde proje gerçekleştirmiş. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Avrupa Birliği ve Mali Yardımlar Dairesi Başkanı Ömer Ayçiçek’e, IPA kapsamında yürütülen İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi Operasyonel Programı’nın hedefl erini, nitelikli eleman eksikliği ve kayıtdışı istihdam gibi sorunların çözümüne yapacağı katkıları sorduk. Ayçiçek’in yanıtları şöyle:

> Avrupa Birliği’nce sağlanan IPA fonlarının, Türkiye’de istihdamın arttırılmasına katkıları nelerdir? İstihdamda yaşanan nitelikli eleman eksikliği; kayıtdışı istihdam gibi sorunların çözümünde ne yönde katkı sağlanması amaçlanıyor? 

“İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi” IPA’nın bileşenlerinden biri olup, İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi Operasyonel Programı (İKG OP) tarafından uygulanıyor. İKG OP insan kaynaklarının geliştirilmesi kapsamında IPA aracılığıyla verilen AB fonlarının desteklediği öncelikleri belirliyor. İKG OP’nin genel amacı “daha fazla ve daha iyi istihdam olanakları ve daha geniş bir sosyal uyum ile sürdürülebilir ekonomik büyüme yeteneğine sahip bilgi temelli ekonomiye geçişi desteklemek.” İKG OP istihdam, eğitim, hayat boyu öğrenme, sosyal içerme ve teknik yardım olarak beş öncelik eksenine sahip. 

2008 yılından bu yana Bakanlığımız, bu öncelik eksenlerinde 480 milyon euroluk fon ile 500’ün üzerinde proje yürüttü. Bu projelerle, genç istihdamının desteklenmesi; kamu istihdam hizmetlerinin desteklenmesi, mesleki eğitimin kalitesinin geliştirilmesi; kız çocuklarının okula devam oranlarının artırılması, kayıtlı istihdamın teşviki, hayat boyu öğrenme imkânlarının geliştirilmesi ve dezavantajlı kişilerin işgücü piyasasına katılımı ve toplumsal entegrasyonuna katkıda bulunuldu.

Projelerimizden örnek vermek gerekirse, kayıtlı kadın istihdamının artırılması amacıyla geliştirilen ve yaklaşık 40 milyon euro bütçeye sahip “Evde Çocuk Bakım Projesi” ile kayıtlı çalışan veya çalışacak kadınların, belli yaşa kadar olan çocuklarının bakımı için, bakıcı istihdam edilmesi halinde, 24 ay süreyle maddi destek sağlanmasını öngördük. Şu an itibariyle Antalya, Bursa ve İzmir illerinden 3 bin 600 kadın bu projeden yararlanmaya başladı. Uygulama süreci içerisinde yararlanan kadın sayısı 5 bine kadar çıkabilecek. 

Eylül 2015’te uygulama süreci tamamlanan yaklaşık 14,5 milyon euro tutarındaki 70 adet hibe projesi ile nitelikli eleman eksikliğini gidermek üzere 7 bin 762 mesleki ve teknik eğitim öğretmeni, usta öğretici, rehber öğretmen ve okul yöneticilerinin eğitim aldı; 10 bin 265 öğrenci meslek ve kariyer rehberliği hizmetinden faydalandı; 749 kurumun mesleki eğitim alanında kapasitesi geliştirildi.

 > Kaliteli ve piyasanın ihtiyacına cevap verebilen “ara eleman” yetiştirilmesi uzun yıllardır Türkiye’nin gündemindeki konulardan birisi. Bu çerçevede, “Bilgi ve Beceri, Sınav veBelgelendirme Merkezleri” anlamına gelen Voc-Test Merkezleri nasıl bir işlev üstlenecek? 

Yakın zaman önce “ara eleman”a odaklanan Mesleki ve Teknik Eğitimin Kalitesinin Arttırılması Hibe Programı’nı tamamladık. Öte yandan, VOC-TEST Merkezleri-II Hibe Programı’nda başarılı olan 14 başvuru sahibi ile de Ocak 2016’da sözleşmelerini imzaladık. Bu program nitelikli ve belgeli işgücü geliştirilmesi, eğitim ve istihdam arasındaki ilişki güçlendirilerek örgün ve yaygın mesleki eğitim ve öğretimin etkinliğinin sağlanması, önceki öğrenmelerinin tanınmasının teşvik edilmesi, hayat boyu öğrenme sürecinin desteklenmesi ve Ulusal Yeterlilikler Çerçevesi’nin Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi ile uyumunun kolaylaştırılmasını hedefl iyor. 

Eğitim ve belgelendirme arasındaki uyumsuzluk, merkezi bir mesleki eğitim sınav sisteminin bulunmayışı, örgün ya da yaygın eğitim sonucunda aynı mesleki becerileri kazanan bireylere eş değerde mesleki sertifika verilmemesi, mesleki eğitim kurumlarına iş piyasasının ihtiyaç duyduğu insan kaynağını belirleyen planlar yapılmadan öğrenci alınması ve ölçme-değerlendirme mekanizmalarının mevcut programların değerlendirilmesi ve gözden geçirilmesinde etkin bir biçimde kullanılamaması gibi hususlardan dolayı, ülkemizde Ulusal Yeterlilik Sistemine (UYS) dayalı meslek standartları geliştirme, beceri sınav ve belgelendirme merkezlerine ihtiyaç duyuluyor. Bu hibe programında Bakanlığımız ilgili kuruluşlarından biri olan Mesleki Yeterlilik Kurumu ile işbirliği yapılmakta. Program kapsamında meslek standartları oluşturulacak ve ara eleman ihtiyacını karşılayacak VOC-TEST merkezlerinin kurulmasına ve geliştirilmesine destek olunacak. 

> 2007-2013 sürecini kapsayan IPA I sürecini değerlendirir misiniz? Öncelikleri nelerdi? Ne yönde katkılar sağlandı? 

IPA I süreci 2007-2013 yıllarına ilişkin bir programa sahip olmakla birlikte planlanan faaliyetlerin uygulanması 2017 yılı sonuna kadar sürecek. Bu dönem için kullanılması öngörülen kaynak olan (ulusal katkı dahil) 509,7 milyon euro ile kadın ve genç istihdamının desteklenmesi, kamu istihdam hizmetlerinin iyileştirilmesi, kayıtdışı istihdam ile mücadele, özellikle kız çocuklarının okullulaşmasının desteklenmesi, mesleki ve teknik eğitimin kalitesinin arttırılması, hayat boyu öğrenme olanaklarının geliştirilmesi, işletme ve işçilerin uyum yeteneklerinin arttırılması, sosyal içerme alanındaki koordinasyonunun ve desteklerin iyileştirilmesi amaçlandı. Bu kaynak, Türkiye İş Kurumu, Sosyal Güvenlik Kurumu, Milli Eğitim Bakanlığı gibi temel kurumların belirlediği öncelikler çerçevesinde ve teknik yardım, mal alımı ve hibe sözleşmeleri aracılığıyla kullanıldı. An itibariyle sözleşmeye bağlanan fon oranı %95 civarında. Bu fonların dağılımı istihdam için yaklaşık %37, eğitim için yaklaşık %28, hayatboyu öğrenme için yaklaşık %14, sosyal içerme için yaklaşık %18, teknik yardım için ise yaklaşık %3 civarındadır. IPA I kapsamında yaklaşık 700 binin üzerinde vatandaşımıza ulaşıldı. 2017 yılı sonu itibarıyla uygulanmış olması beklenen projelerle bu sayı daha da artacak.

IPA II’NİN HEDEF GRUBU KADINLAR VE GENÇLER

 “IPA II için Finansman Anlaşması ilgili tarafl arca imzalandı. Uygulamaya geçebilmesi için gerekli yasal sürecin tamamlanması bekleniyor” yorumunu yapan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Avrupa Birliği ve Mali Yardımlar Dairesi Başkanı Ömer Ayçiçek, IPA I ve IPA II dönemleri arasındaki temel farklılıkları şöyle açıklıyor: “İlk dönemdeki bileşen yaklaşımının yerini sektörel yaklaşım alıyor. Dolayısıyla, İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi bileşeni için Program Otoritesi olan Bakanlığımız yeni dönemle birlikte Eğitim, İstihdam ve Sosyal Politika Sektörü Program Otoritesi haline geldi.” IPA II dönemi için belirlenen öncelikler ise şöyle: İstihdam alanında; İnsana yakışır işlerin desteklenmesi; istihdamın desteklenmesi; istihdam politikası ve hizmetleri için kapasitenin geliştirilmesi. Eğitim alanında; Eğitimde kalitenin arttırılması, eğitime erişimin ve eğitim düzeyinin arttırılması, hayat boyu öğrenmenin desteklenmesi ve uyum yeteneğinin arttırılması. Sosyal politika alanında; Sosyal koruma alanında kurumsal kapasitenin geliştirilmesi; sosyal koruma hizmetlerine erişimin arttırılması. IPA II kapsamında, kadın ve gençler, istihdamın yanı sıra eğitim ve sosyal politika başlıkları altında da vurgulanan hedef grupları. Toplumsal cinsiyet eşitliği ilkesi de, IPA II’de daha ön plana çıkarılacak.