Düzeltme faydalı oldu
Seçim öncesinde belirsizlik ve risk üreten iki temel sorun olduğu söylenebilir. Bunlardan birisi ABD Merkez Bankası’nın (FED) parasal sıkılaştırmaya gitme niyetiydi. Bu, başta faiz oranları olmak üzere, finansal fiyatları yerinden oynatacak ve bu süreci küreye yayacak bir gelişmeydi. Bu sürecin olası başlama tarihi belirsizdi ve risk algısını sürekli canlı tutuyordu. İçeride ise süregelen jeopolitik riskler ve yaklaşan seçim belirsizlik üretiyor, risk algını yükseltiyor ve mali fiyatları bozuyordu. Ulusal mali fiyatlar bütün bu risk primlerini yansıtacak biçimde yükselmişti.
İçeride ve dışarıda oluşan bu iki gelişme Türkiye ekonomisine dönük daha önceden oluşmuş olan algıyı bozmuş, risk sıralamasında ülke en üst sıraya çıkmıştı. Seçim bu tabloyu bir miktar değiştirdi. ABD ekonomisi ile ilgili veriler düzgün gelince FED’in faiz yükseltme tarihi biraz daha netleşti. Faizin aralık ayı ortasında yükseltilme ihtimali yükseldi ve yüzde yetmişin üstüne çıktı. Sonuç üzerinde hala tam bir netlik oluşturmasa da belirsizliği önemli ölçüde geriletti bu gelişme. İçeride ise seçimin kazasız belasız tamamlanması ve sonuçta tek bir partinin iktidar olacağının anlaşılması süreçte birikmiş olan harareti önemli ölçüde düşürdü. Risk algısı değişti. Finansal fiyatlarda önemli boyutta bir düzeltme yaşandı. Türkiye ekonomisi normalleşme yönünde bir adım atmış oldu.
Ne var ki bu süreç kısa sürdü, düzeltme beklenenden kısa kaldı. Seçimi takip eden haftanın arkasından uluslararası gelişmeler doları değerlendirdi. Öteki ülkelerle birlikte bizde de kur ve faiz yükseldi. Düzeltme ters yöne döndü. Bu süreçte alınanların bir kısmı geri verildi. Sonuçta, istenen ve beklenen dozda fiyat düzeltmesi gerçekleşmediği için beklenti ve risk algısında yeniden bozulma yaşandı.
Seçim sonrasında devreye giren düzeltmeyle ilgili olarak üç noktanın vurgulanmasının önemli olduğunu düşünüyorum. Düzeltme mevcut koşullarda mümkün olan dozda gerçekleşmiştir. Bu bir. Ardından gelen geri çekilme bu tür süreçlerde olağan sayılır. Bu iki. Gerçekleştiği kadarıyla dahi bu düzeltme yararlı olacaktır. Bu da üç. Düzeltmenin mümkün olan dozda gerçekleştiği savım risklerle ilgili. Seçimin sonlanması sadece siyasi riski geriletti. Türkiye ekonomisinin bunun dışında da ciddi riskler taşıdığını biliyoruz. Risk algısının tamamen ortadan kalkması ve düzeltmenin bütünü kavraması bu aşamada mümkün değil. Düzeltmenin ardından gelen geri çekilme ise genellikle fiyatlardaki düzeltmelerinin yarattığı yeni perspektifte devreye giren pozisyon değişme isteğinden kaynaklanır. Kaybı azaltmak ya da kazanç sağlamak amacıyla yapılan bu pozisyon değiştirmeler düzeltmenin belli ölçüde gerilemesine neden olur.
Düzeltmenin kısmen de olsa geri dönmesi can sıkan bir gelişmedir kuşkusuz. Ama kalan kadarının dahi yararlı olacağını söylemek mümkün. Söz konusu yarar iki boyutta düşünülebilir. Bunlardan birisi gerçekleşmiş olan yarardır. Seçime giden süreçte hızla yükselen riskler nedeniyle Türkiye ekonomisinde mali fiyatların abartılı biçimde yükselmiştir. Bu tabii bütün yatırım hesaplarını bozan bir gelişmedir. Gerçekleşen düzeltme fiyatlardaki abartı boyutunu azaltmış, risk algısını kısman da olsa düzeltmiştir. Bu ekonominin önünü açan bir gelişmedir. Düzeltmenin yararlarından birisi budur.
Düzeltmenin fayda sağlayacağı ikinci nokta önümüzdeki dönemle ilgilidir. Malum, FED’in önümüzdeki günlerde likiditeyi kısıp, faizi yükseltmesi bekleniyor. Bu gelişmenin öteki ülkelere de yansıyacağı, bunlarda da döviz kuru ve faizi yükselteceği de biliniyor. Benzer süreci biz de yaşayacağız. FED harekete geçince bizde de kur ve faiz yükselecek. Bu yükselme belli bir yüzdeyle gerçekleşecektir. Biz bu süreci mali fiyatlarda düzeltme olmadan yaşasaydık mali fiyatlar görece yüksek kalacak, FED kararının yansıması olan artış yüksek fiyatların üzerine ilave edilecek ve piyasa fiyatları görece daha yüksek bir düzeye ulaşacaktı. Oysa seçim sonrası yaşanan düzeltmenin piyasa fiyatlarını gerilettiğini biliyoruz. FED kararından yansıyacak olan ilave marj bu düşük fiyatlara eklenecektir. Dolayısıyla, bu süreç sonunda piyasalarda geçerli olacak fiyatlar görece daha düşük seviyede kalacaktır. Hatta, FED etkisi eklenerek yükselmiş olan mali fiyatların düzeltme öncesindeki fiyat düzeylerinin altında kalması dahi mümkündür. Mali piyasalarımızın ilk adımda FED uygulamasından pek de fazla etkilenmeyeceği anlamına gelir bu. Bana kalırsa düzeltmenin en büyük yararı da bu olur.