Taşıtların elektronik ortamda tescili ve vergilenmesi

VERGİ PORTALI / Kemal OKTAR

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre 2012 yılı başında Türkiye'de trafiğe kayıtlı araç sayısı 16 milyon 89 bin 528'dir. Bunların yarıdan fazlasını (8 milyon 113 bin 111) binek otomobilleri oluşturmaktadır. Kişi başına düşen araç sayısı bakımından Avrupa Birliği'ne üye ülkelerle kıyaslandığında bu rakamlar oldukça düşük kalmaktadır. Doğal olarak bunda en büyük etken kişi başı gayrisafi hasılatın düşüklüğüdür. Ayrıca taşıt araçlarında uygulanmakta olan vergilerin de bu sonucu beslediği söylenebilir.
Karayolları Trafik Kanunu'na göre trafiğe çıkacak olan taşıt araçlarının kayıt ve tescil edilmesi zorunludur. İş makineleri, raylı sistemle çalışan metro ve tramvaylar ile Türk Silahlı Kuvvetleri'ne ait olanlar dışındaki bütün araçların Emniyet Genel Müdürlüğü'ne bağlı trafik tescil kuruluşlarınca tescil edilmeden trafiğe çıkmaları yasaktır.
Öte yandan taşıt araçlarının kullanılmak üzere satın alınması aşamasında ÖTV ve KDV uygulanmakta, araç trafiğe kaydedildiğinde ise her yıl motorlu taşıtlar vergisi (MTV) ödenmektedir.
Görüldüğü gibi taşıt araçlarının edinimi ve kullanılması, tescil yönünden İçişleri Bakanlığı'nı, vergileme yönünden de Maliye Bakanlığı'nı yakından ilgilendirmektedir. Bu nedenle sözü edilen kuruluşlar taşıt araçlarının edinimi, tescili ve el değiştirmesi aşamalarını sürekli izlemek durumundadır.
Son yıllarda her iki kuruluşun, araçların tescili ve vergilendirilmesi işlemlerinin elektronik ortamda yapılması yönünde oldukça önemli adımlar attığını görüyoruz. Gelecekte tek bir sistem içinde birleştirilmesi öngörülen bu çalışmalara aşağıda değinilmiştir.
1. Gelir İdaresi Başkanlığı'nın Elektronik Bildirim ve Beyanname Projesi
Vergi Usul Kanunu'nun mükerrer 257'nci maddesi Maliye Bakanlığı'na, mükelleflerin vergi beyannamelerini ve bildirimlerini internet ortamında veya diğer elektronik bilgi iletişim araçları vasıtasıyla göndermeleri konusunda zorunluluk getirme yetkisi vermiştir. Maliye Bakanlığınca bu yetkiye dayanılarak yapılan düzenlemeler sonucu, 1 Ekim 2004 tarihinden itibaren mükelleflerin vergi beyannameleri elektronik ortamda verilmeye başlanmıştır.
Ancak her bir araç için ayrı ayrı verilmesi gereken 2A numaralı ÖTV beyannamelerinin elektronik ortamda alınmasına 1 Kasım 2011 tarihinde başlanmış olup, 15 Sıra No.lu ÖTV sirküleriyle 1 Şubat 2012 tarihinde elektronik beyanname zorunlu hale getirilmiş ve kağıt ortamda beyanname alınmasına son verilmiştir.
Elektronik ortamdaki ÖTV beyannamesinin en büyük özelliği, aracın teknik bilgileri girildiğinde gümrük tarife pozisyonu (G.T.İ.P.) ve ÖTV oranını sistemin otomatik olarak göstermesidir. Ayrıca aracın alış bedelinden daha düşük bir vergi matrahı girilmesine sistem izin vermemektedir. Böylece bayiler, alış bedelinden daha düşük fiyata sattığı araçlar için alış bedeli üzerinden ÖTV ödemektedir.
Öte yandan 23 Seri No.lu ÖTV Genel Tebliği'yle, kara taşıt araçlarını yurt dışından ithal eden veya yurt içinde imal edenlerin 1 Temmuz 2012 tarihinden itibaren elektronik ortamda ÖTV bildirimi vermeleri öngörülmüştür. Bu uygulamada, ÖTV mükellefi olmamalarına rağmen ithalatçıların ve imalatçıların bayi veya distribütörlere sattığı araçlar için bildirim vermeleri zorunlu hale getirilmektedir.
Böylece kara taşıt araçlarının teknik özellikleri ile ithalatçı veya imalatçıların satışları ÖTV bildirimleriyle, bu araçları kullanıcılara satan bayilerin satışları ise ÖTV beyannameleriyle elektronik ortamda Gelir İdaresi Başkanlığı kayıtlarına girmiş olacaktır. Geriye distribütör, ana bayi, başbayi gibi ara mükelleflerin satışları ile araç üzerinde tadilat yapanlar kalmaktadır. İleride bu safhalar için de elekronik ortamda bildirim alınmak suretiyle, idarenin taşıt araçlarını ithalat veya imalat safhasından hurdaya ayrılıncaya kadar elektronik ortamda izlemesi sağlanacaktır.
Kayıt dışı ticarete ve vergi kaçırılmasına engel olacak bu uygulamaların, haksız rekabeti de önleyeceği düşünülmektedir.
2. Emniyet Genel Müdürlüğü'nün ASBİS Projesi 
Araç tescili ve sürücü belgesi düzenleme sisteminin güvenilir, modern, beklentilere cevap verebilir bir yapıya kavuşturulması ve Avrupa Birliği ile e-Devlet normlarına uygun olarak tek merkezden elektronik ortamda yapılması amacıyla, ilgili kurum ve kuruluşların katılımıyla Emniyet Genel Müdürlüğü bünyesinde 2005 yılından bu yana yürütülen çalışmalar sonucunda Araç ve Sürücü Bilgi Sistemi (ASBİS) adı altında bir proje oluşturulmuştur.
Bu proje;
1. Sıfır araçların tescili,
2. İkinci el araçların satış, devir ve tescili,
3. Sürücü belgesi verilmesi,
olmak üzere üç ana kısımdan oluşmaktadır.
İlk olarak 1 Mayıs 2010 tarihinden itibaren projenin ikinci kısmı olan; ikinci el (tescilli) araçların satış, devir ve tescili işlemlerinin noterlerde elektronik ortamda yapılmasına başlanmış bulunmaktadır.
Sıfır (yeni) araçların kayıt ve tescilinin elektronik ortamda yapılması çalışmalarına ise halen devam edilmektedir. Bu uygulamada yurt içinde imal edilen veya yurt dışından ithal edilen araçların uygunluk belgesinde yer alan bilgilerin, imalatçı ve ithalatçılar tarafından Emniyet Genel Müdürlüğü'nün ASBİS sistemine elektronik ortamda girişi yapılacaktır. Bunlardan aracın vergilendirilmesine esas olan bilgiler Gelir İdaresi Başkanlığı'na intikal ettirilecektir. Aracın bayiler tarafından kullanıcılara satışında, bu bilgiler esas alınarak düzenlenecek beyanname ile ÖTV ve KDV ödenecektir. Elektronik bankacılık işlemiyle bankalara da ödenebilecek olan verginin yatırıldığı bilgisi yine elektronik ortamda Emniyet Genel Müdürlüğü'ne iletilmek suretiyle aracın tescili yapılacaktır. Tescil sonucu araç sahibi adına otomatikman motorlu taşıtlar vergisi mükellefiyeti de tesis olunacaktır.
ASBİS kapsamında elektronik ortamda gerçekleşecek olan bu işlemler sonucu, araç sahiplerinin oradan oraya koşmasına gerek kalmadan çok kısa bir sürede tescil belgelerini almaları sağlanacaktır. Bayiden sıfır araç satın alanların yapacağı tek şey, her yılın ocak ve temmuz ayında (yine elektronik bankacılık kapsamında) MTV taksitlerini ödemek olacaktır.
ASBİS'in üçüncü amacı olan elektronik ortamda sürücü belgesi verilmesi çalışmaları da sürdürülmektedir.