Avrupa basketbolunda yeni güç savaşları

Yıllardır konuşulan mevzuy­du ama geçen 25 Mart’ta New York’taki ortak basın toplantısıyla olay tekrar günde­me geldi. Amerikan basketbol ligi NBA’in baş yöneticisi Adam Sil­ver ile FIBA genel sekreteri And­reas Zagklis medyanın karşısın­da çıkıp Avrupa'da yeni bir profes­yonel erkek basketbol ligi kurmak için ortak araştırma yaptıklarını duyurdu. Ayrıca basketbolun kıta genelinde büyümesini hızlandır­maktan da söz ettiler.

Bu ortak açıklama basketbol gündemini allak bullak etti. Öy­le ya, dünyanın belki en yaygın oynanan bu takım sporu bir tür­lü sağlıklı bir ekonomiye kavu­şamamıştı. Belki bu yeni girişim değerlendirilemeyen potansiye­li hayata geçirirdi. Çünkü kimi araştırmalara göre yıllık 3 milyar dolara ulaşacak bir pazardan söz ediliyordu.

Ancak bu potansiyeli bir anda hayata geçirmek öyle çok kolay gözükmüyor. Bir kere Avrupa’da 2000 yılından beri süre gelen iki başlı bir yapı var: Bir yanda 26 se­zondur oynanan EuroLeague, di­ğer yanda FIBA’nın kendi turnu­vaları. Fenerbahçe Beko ve Ana­dolu Efes’in de hissedarı olduğu EuroLeague’de 18 takım yarı ka­palı bir sistem uygulanırken FI­BA’nın kulüp turnuvaları kalan takımlarla yoluna devam ediyor.

Çeyrek yüzyıldan fazladır de­vam eden bu iki başlı sistem se­bebiyle hem takvim karmaşası çıkıyor hem potansiyel gelir el­de edilemiyor. Mesela Fenerbah­çe Beko gelecek hafta sonu Abu Dabi’de yapılacak dörtlü final­de ikinci kez EuroLeague şampi­yonu olmak için sahaya çıkacak. Avrupa dışında oynanacak bu ilk dörtlü finalde şampiyon olurlar­sa kazanacakları para ödülü yak­laşık 1.8 milyon euro. Pazarlama havuzundan alacakları mikta­rı da eklesek Fenerbahçe’nin eli­ne geçecek rakam son derece dü­şük. Çünkü bu sezonki tüm gider­ler dahil bütçelerinin 33.5 milyon euro olduğu tahmin ediliyor. Top­lam bütçeleri içinde turnuva geli­rinin bu kadar düşük kalması çok çarpıcı. Aynısı EuroLeague’in büyük bütçeli diğer takımları için de geçerli.

Giderler hanesi kabarık

Hâlbuki giderler hanesi son de­rece kabarık. EuroLeague’de id­dialı, en azından playoff’a yükse­lecek bir kadro kurmanın sezon­luk maliyeti neredeyse 30 milyon eurodan başlıyor. Bu sezon Euro­League’de en yüksek bütçeli ta­kım 45 milyon euro ile Real Mad­rid. Buna karşılık İspanyol bas­ketbol devi her sezon yaklaşık 20 milyon euro zarar ediyor.

Basketnews sitesinin araştır­masına göre EuroLeague’de 18 takımın toplam harcaması 500 milyon euro’ya yakın.

Halbuki EuroLeague yeterin­ce doğrudan gelir yaratamıyor. Mevcut sezonda EuroLeague’in toplam yayın hakları geliri yak­laşık 51 milyon euro, başta THY olmak üzere sponsorluk gelirle­ri ise yaklaşık 21 milyon euro. Bu toplam 72 milyon euroyu mas­raflar çıkarıldıktan sonra 18 ta­kıma dağıtınca takım başına bü­yük bir rakam kalmıyor zaten. Elbette, takımların bilet, ağırla­ma ve sponsorluk ile ülke içi ya­yın haklarından gelen gelirleri de var. Zaten bu sebeple 20 milyon euro karşılığında bu yılki dörtlü finali Abu Dabi’de düzenlemeyi kabul ettiler.

Hal böyle olunca yüksek gider­leri karşılamak için iki yol kalı­yor: Ya Real Madrid, Barcelona, Bayern Münih ve Fenerbahçe’de­ki gibi arkada destek veren bir futbol kulübü olacak ya da Panat­hinaikos, Olympiakos, Armani Milano ve Anadolu Efes’teki gibi cömert bir şirket ya da kulüp sa­hibi takımı finanse edecek.

İşte tam da bu nedenle NBA’in Avrupa’da yeni bir lig kurmak için kolları sıvadı. NBA, basket­bolda yayın hakları ve sponsor­luk konusunda dünyadaki gelir­leri âdeta tek başına emen dev bir lig. Yıllık toplam gelirinin 11 ila 12 milyar dolar olduğu tahmin edi­liyor. Bunun yanında pazarlama konusunda müthiş bir deneyim­leri var.

Yapısal sorunların çözülmesi şart

Bununla beraber Avrupa’da bir mini NBA yaratıp bir anda 3 milyar dolarlık pazar yaratmak pek gerçekçi gözükmüyor. He­nüz bir potansiyel yeni ligde han­gi takımların yer alacağına dair bilgi bile yok. Mesela NBA Avru­pa’nın direktörü Yorgos Ayvazoğ­lu “İspanya'da Madrid, Barselo­na, İngiltere'de Londra ve Man­chester, Fransa'da Paris ve Lyon, İtalya'da Milano ve Roma, Al­manya'da Münih, Frankfurt ve Berlin gibi şehirlerle ilgileniyo­ruz. Ayrıca Türkiye pazarıyla da ilgileniyoruz” diyor.

Tüm bu şehirlerde birer takım­la anlaşılsa ya da yeni takım ku­rulsa bile önce Avrupa’da basket­bolun yapısal sorunlarının çözül­mesi şart. NBA’in her biri devasa salonlara sahip ve ticari mantık­la yönetilen takımlarını taklit et­mekle bu iş çözülmez. Önce o ka­pasiteye yakın salon bulunacak, buna uygun idari ve ticari kadro oluşturulacak, son olarak da se­yirciler tamamen kapalı ve bel­ki sezonda 60 maçlık bir lige ik­na edilecek… Bunun kısa vadede gerçekleşmesi pek de mümkün görünmüyor.

AVRUPA BASKETBOLUNU BEKLEYEN 3 RİSK

1-Yetersiz sürdürülebilirlik

NBA Avrupa da kurulsa EuroLeague de devam etse basketbolun gelirlerini bir şekilde artırması lazım. Avrupa’da yaklaşık 25 milyar dolarlık spor sponsorluğu pazarı var. Basketbol bundan daha fazla pay almalı. Ayrıca İngiltere’nin yer almadığı bir spor turnuvasının medya geliri kaçınılmaz olarak kısıtlı kalıyor. Bunlar yapılmadıkça Avrupa’da basketbol hep ikinci planda kalacak.

2- Diğer liglerin yok oluşu

Mevcut durumda EuroLeague’in diğer turnuvalara karşı büyük bir üstünlüğü var. Bir de NBA destekli yeni bir lig kurulursa bunun dışında kalan ulusal liglere ve diğer takımlara ticari olarak nefes alacak hiçbir alan kalmaz. Yeni oluşum Avrupa’daki pastanın tamamına yakınını emer. Sadece yeni ligde oynayacak takımlar sebebiyle ulusal liglerin bazıları tamamen önemsiz hale gelir.

3- Milli takımlar riskte

Avrupa basketbolunun çok önemli ayağı da milli takım turnuvaları. Özellikle son 20 yılda takvim sıkışıklığı sebebiyle sorunlar yaşansa da Avrupa basketbol şampiyonası hâlâ önemli bir turnuva. NBA Avrupa kurulduğu andan itibaren bu turnuvanın geleceği tehlikeye girer. Eleme maçları için takvimde yer kalmaz. Finallerin çekiciliği da azalır.