Sporu parayla domine ediyorlar

2021’in ekim ayında Kuzeydo­ğu İngiltere’deki Newcast­le’dan yayılan fotoğraflar doğrusu hepimizi şaşırmıştı. Bir Cuma öğleden sonra çok sevdikleri takımları Newcastle United’ın ta­rihi stadı St. James Park’ın etrafı­na toplanan on binlerce taraftarın coşkusu görülmeye değerdi. Bizi şaşırtan maç günü olmadığı halde bu on binlerin kutlama yapmasıy­dı. Üstelik çok sayıda taraftar ül­kede kandura (erkeklerin giydiği uzun kıyafet) giymiş ve kafalarına kefiye takmıştı. Bunlar Arap yarı­madasına özgü kıyafetlerdi. Neler oluyordu Newcastle’da böyle?

Olan şuydu: Yıllardır eski kulüp sahibi Mike Ashley’den yaka sil­ken taraftarlar, onun kulübü Su­udi Arabistan kamu yatırım fo­nu PIF’e satmasını kutluyorlardı. Bundan böyle Suud parası akacak, Newcastle United kısa sürede Premier Lig’in hatta Şampiyon­lar Ligi’nin en iyi takımları arası­na girecekti.

PIF, 200 milyon Sterlin gibi bir meblağa kulübü devraldı. O sezon küme düşmekten kurtuldular. Ön­ceki sezon Şampiyonlar Ligi’ne kaldılar. Bu sezon da ligde yine ilk beşi kovalıyorlar. Kısacası Suud parasıyla henüz en iyiler arasında değil ama büyümeye devam eden bir takım söz konusu.

En büyük yatirim futbola akti

İngiliz gazeteci James Montague’ye göre Newcastle United’ı satın almak Suudi Arabistan’ın yaklaşık 2016’da giriştiği büyük soft power hamlesinin bir parçasıydı. Boksa, golfe, tenise büyük yatırımlar yaptılar o günden bu yana.

Ama en büyük yatırım elbette futbola aktı. Bu yatırımlarının bir kısmı senelerdir sürüyor. Mesela 2024’te Suudi Arabistan, bir dizi önemli yabancı kupa finaline ev sahipliği yaptı: İspanya Süper Kupası, İtalya Süper Kupası, CAF Süper Kupası ve Mısır Kupası Finali.

Farklı kıtalarda onlarca sponsorluk

‘Saudi Arabia’s Grip On World Sport’ raporuna göre 2024’te Suudi Arabistan’ın tüm dünyadaki futbol sponsorluğu sayısı 194’ü bulmuştu. Bu sponsorluk anlaşmalarının en önemlilerinden biri geçen yıl FIFA’yla imzalandı: Aramco bunun için FIFA’ya her yıl 100 milyon dolar ödeyecek. Zaten geçen 11 Aralık’ta da FIFA, 2034 Dünya Kupası’nın ev sahipliğini Suudi Arabistan’a verdi. Ülkedeki insan hakları sorunu ve siyasi özgürlük eksikliği gibi konular kimsenin ilgisini çekmemiş olacak ki 211 FIFA üyesi ülke arasından buna tek karşı çıkan Norveç oldu.

Suudi Arabistan Pro Lig’e 2022 sonundan beri yaptıkları yatırımı da biliyoruz. O yılın aralık ayında Cristiano Ronaldo ile başlayan transfer hamlesi 2023 yazında da Neymar, Benzema gibi küresel yıldızlarla devam etti. Pro Lig takımları sadece o yaz futbolcu transferlerine 903 milyon dolar harcadılar. Üst düzey 20 oyuncunun sadece bir sezonluk maaşının da 1 milyar dolar olduğu tahmin ediliyor.

O yazın hızı kesildi kesilmesine ama Pro Ligi dünyanın en iddialı liglerinden biri yapma hedefi bitmiş değil. Şimdi bu lige alt liglerden büyük bir oyuncu geliyor: Neom SC. Bu kulübün ismini meraklıları haricinde pek duyan çıkmamış olabilir ama ülkenin kuzeydoğusunda inşaatı süren akıllı şehir Neom’un takımı olacak. 1.5 trilyon dolara mal olması beklenen Neom’da yaklaşık 9 milyon kişi yaşayacak. Bu devasa bütçeden futbola da bir şeyler akar elbette. Bu yaz henüz evinde oynamayan Neom SC de küresel futbol transfer piyasasının sürpriz oyuncusu olabilir

Spor yatırımlarının arkasında Muhammed Bin Salman var

İngiliz gazeteci ve spor yazarı James Montague son kitabı ‘Engulfed’da Suudi Arabistan’ın tüm dünyada kurmaya çalıştığı spor imparatorluğunun arka planına bakıyor.

Suudi Arabistan, yaklaşık 10 yıl önce spora büyük meb­lağlarda yatırım yapmaya baş­ladı. Bu yatırımlar aslında ki­min fikriydi?

Buna (Veliaht Prens) Muham­med Bin Salman (MBS) demeniz gerekir. Çünkü Muhammed bin Salman'ın ilk yaptığı işlerden bi­ri, bu Vizyon 2030 projesiydi. Aynı zamanda Kamu Yatırım Fonu’nun (PIF) mali gücüyle Suudi ekono­misini bir ileri operasyon üssü ola­rak yeniden oluşturmaktı. Ve ta­bii PIF'in başında kim var? PIF'in başkanı MBS. Elbette yönetici ola­rak, onu yönlendiren kişi Yasir El Rümeyyan. Ama şu anda en çok fikir Genel Eğlence Otoritesi’nin (GEA) başındaki Türki eş-Şeyh aracılığıyla geliyor.

Tüm bu spor yatırımları için nasıl bir bütçeden söz edebili­riz?

Aldığım bilgilere göre Suudi Arabistan 2024'e kadar spor pro­jeleri ve sponsorlukları için yak­laşık 51 milyar dolar harcadı. Ama bunun biraz muhafazakâr bir tah­min olduğu kanaatindeyim. Ben­ce gerçekten harcanan miktar ke­sinlikle bunun birkaç katı. Suudi Arabistan şimdi 2034 Dünya Ku­pası için yatırımlarına devam ede­cek. Ayrıca gelecek 10 yılda e-spo­ra yönelik 34 milyar dolarlık bir ya­tırım hedefliyorlar. 2034'e kadar maliyetinin ne olacağını ve Suudi yatırımının ne olacağını düşündü­ğümüzde, trilyonlarca değilse bile yüzlerce milyar olacağını düşünü­yorum.

Premier Lig'in tüm dünya­da çok yakından takip edildiği­ni biliyoruz. Suudi projesi için Premier Lig takımı Newcastle United'ın satın alınması ne ka­dar önemliydi?

Bence daha önce sporu Suudi Arabistan'a getirmek için bazı gi­rişimler olmuştu. Boks maçları ve­ya WWE (Amerikalı profesyonel güreş şirketi) gibi.. Ama asıl önem­li olay 2018'de Cemal Kaşıkçı'nın öldürülmesiydi. Bu her şeyi değiş­tirdi. Suudi Arabistan'ın ve veliaht prensin itibarı yerle bir olmuştu. Bunu düzeltmek için çok hızlı bir şekilde spora yöneldiler. Gittikleri ilk yerlerden biri FIFA'ydı çünkü FIFA'nın ve Gianni Infantino'nun güç ve parayı önemsediğini ve FI­FA’nın hangi yöne gittiğini çok ça­buk anlamıştı. Ancak Newcastle United’ın satın alınması en büyük sıçramaydı. Newcastle United'ı satın almalarına dair engelleri ge­rekirse tehditlerle aşmayı başar­dılar. Mesela MBS, İngiltere baş­bakanı Boris Johnson'a bu yönde sözler içeren bir mesaj gönderdi.

Neom Spor Kulübü dünyanın en zengin futbol kulübü olarak kabul ediliyor. Sizce önümüz­deki sezon Suudi Pro Ligi'nde­ki diğer tüm üst düzey kulüp­leri hızla gölgede bırakabilir­ler mi?

Neom Spor Kulübü ve Brezilyalı teknik direktör Pericles Chamus­ca, sezon ortasında biraz bocala­sa da şampiyonluğu rahat aldılar. Gelecek sezon Pro Lig’de oynaya­caklar. İnanılmaz bir kadroları var. Mesela Said Benrahma kış trans­fer döneminde onlarla sözleşme imzaladı. Böylece onları zirveye taşıdı. Bu takım kuzeybatıdaki Ta­buk'ta bir üçüncü lig kulübüydü. Sanki oradan bir anda Şampiyon­lar Ligi'ne çıktılar. Beş yıl sonra Dünya Kulüpler Kupası'na katıl­mak gibi bir planları var. Tabii di­ğer kulüpler bu yeni kurulan Neom kulübünden pek memnun değiller. Çünkü bu onların hakimiyetini bo­zacak bir devlet projesi. Para tüm kapıları açar, öyle değil mi? En üst lige çıkmak için zaten büyük mik­tarda para yatırdılar. Bence bu ya­zın en büyük haberi Neom SC’nin bu yaz tonlarca para harcaması olacak. Şimdiden Kevin de Bruyne gibi bir isim konuşuluyor…