ABD’nin yasağı ticari endişe de yarattı

Aydın ŞAHİNALP

DIŞ HABERLER - ABD Başkanı Donald Trump’ın yedi Müslüman ülkenin vatandaşlarına getirdiği ülkeye ‘giriş yasağı’ başta Ortadoğu olmak üzere tüm dünyada kafa karışıklığı ve endişelere yol açtı. İslam İşbirliği Örgütü ABD yönetiminin aldığı tartışmalı karar hakkında “ciddi kaygılar duyduğunu” dile getirirken Arap Birliği de vize yasağının “aşırı dinci grupların işine yarayacağı” uyarısında bulunuyor. ABD’nin ülkeye giriş yasağı uyguladığı Irak, İran, Suriye, Sudan, Libya, Somali ve Yemen’den sadece Irak ile ciddi ticari ilişkileri bulunuyor. Irak, ABD’nin petrol ihtiyacını karşıladığı ülkeler arasında altıncı sırada yer alıyor. Ancak yasak uzun vadede Washington’ın çıkarlarına çok daha geniş zarar verebilir.

Dünyada, 47 İslam ülkesi bulunuyor. ABD İstatistik Bürosu verilerine göre, bu ülkelerle ABD’nin ticareti 2015 yılında 220 milyar doları aştı. 2016’nın ilk 11 ayında ise ticaretin değeri 194 milyar dolara ulaştı. Başka bir deyişle, ABD toplam ticaretinin yaklaşık yüzde 6’sını Müslüman ülkelerle yapıyor. Mal ticaretinin yüzde 94’lük gibi büyük kısmı Malezya, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Türkiye, Endonezya ve Irak dahil 15 ülke ile gerçekleşiyor. İşte ABD’nin Müslüman dünyasındaki en büyük ticaret ortakları:

TÜRKİYE

2009 yılında 10.8 milyar dolar olan ABD ile Türkiye arasındaki ticaret hacmi, 2015’de 17.4 milyar dolara yükseldi. ABD’li şirketler son yıllarda Türkiye’ye bankacılık ve imalat sektörlerinin başını çektiği çeşitli alanlarda 3.6 milyar dolarlık yatırım yaptı. Türkiye’de faaliyet gösteren Amerikalı şirketler arasında Ford, General Electric ve Unilever yatırımlarıyla öne çıkıyor. Otomotiv sektöründe yer alan Ford, 10 bin 600 kişiyle en büyük istihdam sağlayan ABD’li şirket konumunda.

MALEZYA

Dünyanın en büyük ekonomisi ABD’nin Malezya karşısında 22.9 milyar dolarlık ticaret açığı bulunuyor. Exxon Mobil, Chevron, ConocoPhillips, Murphy Oil ve Dow Chemical gibi ABD’li enerji devleri, iştirakleri ve yerel şirketler ile yapılan sözleşmeler yoluyla ülkeye milyarlarca dolarlık yatırım gerçekleştirdi. ABD ile Malezya arasındaki ticari ilişkilerin diğer önemli alanları arasında finansal hizmetler ve imalat sektörleri yer alıyor. Ekonomik Analiz Bürosu, ABD’li şirketlerinin 2015 yılında Malezya’ya yaklaşık 14 milyar dolar yatırım yaptığını açıkladı.

SUUDİ ARABİSTAN

Amerika’nın Müslüman ülkeler arasındaki en büyük ticaret ortaklarından birisi Suudi Arabistan. Riyad ile Washington arasında 2016’nın ilk 11 ayında 31 milyar dolarlık ticaret gerçekleşti. Amerikan firmaları, Krallığa otomobil, endüstriyel makine, inşaat ekipmanları, yolcu uçağı, savunma sistemleri, bilişim teknolojileri ve sağlık ürünleri ihraç ediyor. Bunlara karşılık olarak da ABD, 2015 yılında Suudi Arabistan’dan 386 milyon dolarlık petrol ithal etti. Suudi Arabistan, ABD’nin ikinci en büyük petrol kaynağı konumunda. Amerikalı şirketler Suudi Arabistan’a 10 milyar dolarlık yatırım gerçekleştirirken General Electric tek başına 1 milyar dolarlık yatırımla başı çekti.

B. ARAP EMİRLİĞİ

2016’nın ilk 11 ayında ABD ile Birleşik Arap Emirliği (BAE) arasındaki ticaret hacmi 23.3 milyar dolar oldu. Amerikan şirketlerinin BAE’ye yaptığı yatırımlar 15.6 milyar doları buldu. Ülkede binden fazla Amerikalı şirket faaliyet gösteriyor. Havacılık devi Boeing’in Ortadoğu genel Merkezi Dubai’de yer alıyor. Boeign ile yerel ortağı Mubadala adlı şirket 777 ve 787 Dreamliner tipi uçaklar için parça üretiyor. BAE’de Lockheed Martin, General Electric ve ExxonMobil’in uzun vadeli önemli yatırımları bulunuyor.

ENDONEZYA

Endonezya, dünyanın en büyük Müslüman nüfusuna ev sahipliği yapıyor. 2016’nın ilk 11 ayında Endonezya ve ABD arasındaki ticaret 23 milyar dolara çıktı. G20 üyesi olan Endonezya, Amerika’dan madencilik sektörü ağırlıklı olmak üzere 13.5 milyar dolarlık yatırım çekmeyi başardı. General Motors’un başkent Jakarta yakınlarında büyük bir tesisi bulunurken, bir başka Amerikan şirketi Cargill’in ülkede önemli yatırımlarla dikkat çekiyor.

EXXONMOBİL ATEŞ HATTINA DÜŞEBİLİR

143 milyar varillik rezerviyle dünyanın 5 numaralı petrol ülkesi olan Irak, 2009’da kapılarını ExxonMobil’e açtı. Tillerson liderliğindeki şirket, Batı Kurna yatağını geliştirmek için 50 milyar dolarlık ortak girişim yapmayı taahhüt etti. Kurna’dan günlük 350 bin varil ham petrol çıkarılıyor. Ancak Tillerson tartışmalı bir adım atarak Kuzey Irak Bölgesel Kürt yönetimiyle petrol anlaşması imzalayınca merkezi Bağdat yönetimiyle ters düştü. İbadi yönetimi imzalanan anlaşmayı tanımıyor. Bunun üzerine Tillerson, ExxonMobil’in Kurna’daki payını %60’dan 25’e düşürdü. Ancak Irak vatandaşlarının ABD’ye girişlerine yasak getirilmesi iki ülke arasındaki tansiyonu tekrar yükseltiyor. Irak Parlamentosu hükümetin, Birleşik Devletlerle karşılıklı olarak hareket etmesini talep etti. Eğer hükümet harekete geçmeyi seçerse, Irak’taki Amerikan çıkarlarına büyük zarar gelebilir ve özellikle ExxonMobil ateş hattında olur.