Avrupa'da geri adım: 'Sınırsız Schengen'e veda

Suat TAŞPINAR

Dünyada “özgürlüklerden taviz” dalgası yükselmeye devam ediyor. Ortadoğu ve Ukrayna'dan savaşlarla hızlanan göçmen akını karşısında panikleyen Schengen üyesi pek çok ülke, gümrük kontrollerini yeniden başlatmaya karar verdi.

Hırvatistan, sınırların olmadığı Schengen sistemine 1 Ocak 2023'te en son katılan ülke olmuştu. Öncesinde AB üyesi olan ama Schengen'e dahil olmayan ülkeden komşu Slovenya ya da Avusturya'ya karayolundan gitmek isteyenler özellikle yaz aylarında turist akını başladığında giriş-çıkışlarda bazen saatlerce pasaport kuyruğunda çile dolduruyordu.

Sonra 31 Aralık 2022 gecesi tüm gümrük kapıları kaldırıldı, özgür Avrupa'ya girildi. Ama "sınırsız hayat"ın keyfi bir yıl bile sürmedi.  Balkan rotasını kullanarak AB ülkelerine kaçak girişler patlayınca, Almanya'dan Avusturya'dan İtalya'ya, en çok göçmen akınına uğrayan ülkeler komşularıyla sınırlarını daha sıkı kontrol etmeye karar verdi.

İtalya, kuzey doğu komşusu Slovenya'ya, onlar da doğu komşusu Hırvatistan'a yeniden gümrük denetimi başlattı. Zira Hırvatistan'ın doğu komşuları Bosna Hersek ve Sırbistan, Balkan rotasının AB'ye geçişte en revaçta olan "kevgir" ülkeleri sayılıyor. Schengen'in en büyük ve sorunlu sınırlarından birini Hırvatistan kontrol etmek durumunda.

400 milyondan fazla kişiye ağır darbe

 Böylece normalde serbest dolaşım bölgesi olan 27 üyeli Schengen bölgesinde sınır kontrolleri "geçici olarak" yeniden hayatta. Geçici olması yasal olarak 6 aylığına ilan edilebiliyor olmasından… Yoksa ne kadar süreceği muamma. Schengen kuralları, iç güvenliğe veya kamu politikasına ciddi tehdit sayılan hallerde "son çare olarak" gümrük denetimine izin veriyordu.

İşte o raddeye gelindi.  Korku ve tedirginlik en bulaşıcı virüs kadar etkili. Herkes birbirine bakıp süratle "duvarları" yeniden inşa ediyor. Avrupa Komisyonu'nun İçişleri web sitesine göre, şu anda geçici sınır kontrolleri yürüten 11 ülke var: İtalya, Almanya, Avusturya, Slovakya , Çekya, Polonya, Slovenya, Danimarka, Norveç, İsveç ve Fransa. Böylece 27 Schengen ülkesinde yaşayan 400 milyondan fazla kişinin "sınırsız seyahat" imkanına ağır bir gölge düştü.

Kaçak göçmen avındaki gümrük polisi hemen her aracı durduruyor. Hırvatlar, "Biz bu uygulamaların sebebi değil mağduruyuz" diyor. AB sınır kontrol ajansı Frontex'e göre, 2022'de 300 binden fazla göçmen "Balkan rotası" olarak adlandırılan yollardan AB'ye kaçak girdi. Bu, çoğu aynı güzergahtan gelen 1 milyondan fazla Suriyelinin Almanya'ya geldiği 2015-2016'dan bu yana en yüksek rakam. Bu yıl ekim ayına kadarki verilerine göre yine bu güzergahta yaklaşık 100 bin göçmen kaydedildi.

Frontex, bu rota üzerinden Batı Avrupa'ya seyahat edenlerin çoğunun Afganlar olduğunu, bunları Türk, Fas ve Pakistan vatandaşlarının izlediğini bildiriyor. Bunların çoğu Hırvatistan üzerinden "zengin Avrupa'ya" geçmeye çalışıyor. Savaşlardan ve ekonomik krizlerden kaçıp, ölümü göze alarak Avrupa'ya ulaşmaya çalışan göçmenler, Avrupa'yı daha da "kapanmaya" itiyor. Özgürlükler tırpanlanıyor, sınırlar ve duvarlar güncel hale geliyor, göçmen karşıtı aşırı milliyetçi söylemler ve partiler güçleniyor.  

Avrupa'nın sorunu çok çekici olması

Financial Times bu sorunu ele alırken, "Avrupa'nın sorunu ne?" sorusunu soruyor ve cevap olarak, "Çok çekici olması" diyor. Ve yaşanan çelişkiyi şu cümleyle özetliyor: "Göçmen karşıtı sert tedbirler ve kaygı yaratan söylemlerle aslında, yaşlı kıta kendi değerlerine ihanet ediyor."