Çin bankaları mercek altında!

Evrim KÜÇÜK

Dış haberler - Çin borsasında son aylarda süren çalkantı dikkatleri ülkenin finans sistemine çevirdi. Ülkenin borsası birkaç ay içinde İngiltere’nin ekonomik büyüklüğü kadar kayba uğradı. Ancak uzmanlara göre bir ülkede gerçek ekonomik hasar borsaların değil bankacılık sisteminin sağlığına bağlı. Ve dünyanın ikinci büyük ekonomisi Çin’in bankacılık sektörü üzerinde kara bulutlar toplanmaya başladı. Bulutları getiren ise ekonominin yavaşlaması ve buna bağlı olarak batık kredilerin büyük bir hızla artması. 

Dünyanın ikinci büyük ekonomisi Çin’de talebin azalması ve ekonominin yavaşlaması küresel ekonomide alarm zillerinin çalmasına neden oluyor. Son bankacılık verileri de ekonominin gidişatı açısından kötü sinyaller veriyor. Çin Bankacılık Düzenleme Komisyonu’na göre Çin bankalarında batık kredi miktarı yılın ilk yarısında, 2008’den bu yana ilk kez 1 trilyon yuan (157 milyar 382 milyon dolar) seviyesini geçti ve toplam krediler içindeki payı yüzde 1.5’e ulaştı. 

Gevşek kurallar nedeniyle tahminlerden büyük olabilir 

Ancak bazı bankaların batık kredilerin tanımlanmasında gevşek davranması sorunun daha da büyük olabileceğine işaret ediyor. Bankaların vadesi en az 90 gün geçmiş kredilerdeki artış hızını genel sorunlu kredi sayısına yansıtılmadığı ifade ediliyor. Bu da Çin bankalarında batık kredilerin düşük gösterildiği endişesi yaratıyor. UBS bankacılık analisti Jason Bedford’ın yayınladığı nota göre, Çin’de halka açık bankalarda yılın ilk yarısında vadesi en az 90 gün geçmiş ancak batık olarak gösterilmeyen krediler yüzde 166 artış gösterdi. Örneğin China Minsheng Banking Corp’un batık kredi oranı 2014 yılındaki 1.17 oranından haziranda yüzde 1.36’ya çıktı. Fakat vadesinde geri dönmeyen ama batık olarak gösterilmeyen kredi sayısı yüzde 70 artarak 48.4 milyarla tüm kredileri içinde yüzde 2.57 düzeyine geldi. 

Ülkenin en büyük bankasının karları finans krizinden 2015’e kadarki dönemde yılda ortalama yüzde 10 artıyordu. Ancak 2015’in ilk yarısında bu bankaların net karalarındaki artış, batık krediler için ayırdıkları sermaye nedeniyle yüzde 1.5’te kaldı. Daha da ürkütücüsü, varlıkları açısından dünyanın en büyük bankalarından olan ICBC yılın ilk altı ayında kar etmediğini ve batık kredilerinin yüzde 31 artarak 25.5 milyar dolara çıktığını bildirdi. 

Bankalar sermaye sıkıntısına girdi 

Mizuho Securities bankacılık analisti ‘Çin, sistemik bir kredi kriziyle karşı karşıya. 2014 ortalarına kadar Çin bankaları kredi performansındaki bozulmayla baş edebiliyordu. Ancak bu durum artık değişmiş görünüyor” değerlendirmesinde bulundu. 

Batık kredilerin artmasıyla sermaye sıkıntısına giren bankalar geçtiğimiz yıl rekor oranda sermaye almasının ardından bu yıl fon için yatırımcılara dönüyor. 2015 yılının ilk yarısında batık krediler yüzde 30 artış gösterirken, bazı bankaların ekonomik yavaşlamaya ne kadar dayanabileceğine dair şüpheler de ortaya çıkmaya başlıyor. Çin bankaları geçtiğimiz yıl öz sermayelerini artırabilmek için 57.6 milyar dolara ihtiyaç duydu. Batık kredilerin toplama oranı yüzde 1.5’ten yüzde 4’e yükselirse Çin bankaları 87.07 milyar dolarlık ek sermayeye ihtiyaç duyacak. 

Mevduat faizinde tavan kalktı 

Çin, mevduat faizine uyguladığı tavanı kaldırması da batık krediler için riskli bir adım olarak görülüyor. Analistler, batık seviyelerinin zaten yüksek olduğu bir ortamda bankaların ifl asına neden olabilecek mevduat elde etmeye yönelik aşırı rekabet konusunda dikkatli olması gerektiği uyarısı yapıyor.

En büyük risk İngiliz bankaların

Çin’de bir bankacılık krizin yaklaşmakta oyduğu sinyalleri artarken, son veriler Çin’de en büyük risk altındaki yabancı bankaların İngilizler olduğunu gösteriyor. HSBC, son raporunda, Çin’deki kredilerinin geçtiğimiz yıl yüzde 12 artarak 36.2 milyar dolara çıktığını bildirdi. Standard Chartered da aynı dönem içerisinde Çinli müşterilerine açtığı kredinin yüzde 30 arttığını belirtti. İngiliz bankaların Çin’deki risklerinin 221.2 milyar doları bulurken, ABD’nin riskleri 86.5 milyar dolar civarında. İngiltere, 31 Mart’ta sona eren mali yılda Çin’de en büyük yeni kredi kaynağı oldu.

Çin Bankacılığı'nda kilit noktalar

1984: Industrial & Commercial Bank of China Ltd.’nin faaliyete geçmesiyle ticari bankacılık sistemi başladı. 

1995: Kredi-mevduat oranlarına göre bankalar, mevduatların en fazla yüzde 75’i kadar kredi vermeye başladı. 

1999: Batık krediler bankalardan temizlendi ve dört batık-kredi varlık yöneticisine devredildi. 

2003: Çin Bankacılık Düzenleme Komisyonu Kuruldu 

2004: Ülkenin en büyük bankacılık kurtarma operasyonu gerçekleşti. Bank of China Ltd. ve China Construction Bank Corp. 45 milyar dolarlık sermayesi yeniden yapılandırıldı. ICBC ve Agricultural Bank of China Ltd., yani dört büyük içindeki diğer bankalara da daha sonra sermaye enjekte edildi. 

2006: ICBC, o dönemde kadarki dünyanın en büyük halka arzını gerçekleştirdi. Şu anda varlıkları açısından dünyanın ikinci büyüğü. 

2008: Hükümetin kreditörlere, küresel krizin etkileriyle mücadele etmek için kredi kapılarını açması talimatı vermesiyle kredi büyümesi patladı.

2012: Bankaların yuan cinsinden mevduatlara, gösterge faiz oranının 1.1 katı faiz vermesine izin verildi. Faiz oranı kontrolleri daha sonra aşamalı olarak azaltıldı. 

2014: Hükümet, özel bankalar hakkında dava açılmasını onayladı. 

2015: Banka varlıkları 30 trilyon dolarla, ABD Mevduat Sigorta Fonu’ndaki miktarın iki katı büyüklüğe ulaştı.