”Vergi cezaları ile basın susturuluyor”

WASHINGTON - ABD Dışişleri Bakanlığının 2009 yılı İnsan Hakları Raporunda, Türkiye'de sivillerin askeri mahkemelerde yargılanmasını yasaklayan düzenleme, ifade özürlüğü ve Kürtçe ile Türkçe dışındaki diğer dillerin kullanımı gibi konularda yıl içinde olumlu gelişmeler yaşandığı, ancak hükümet ve devlet bürokrasisinin bazı yetkililerinin açıklamalarının, bazı gözlemcilerce, yargının bağımsızlığını etkileme amaçlı olduğuna inanıldığı belirtildi.

Raporun Türkiye bölümünde, ülkede bazı insan hakları sorunları ve suistimallerin olduğu yönünde haberlere işaret edildi. Güvenlik güçlerinin bazı yasa dışı infazlara karıştığı iddialarının yer aldığı raporda, bu konularda tutuklama ve sorgulamaların vaka sayısıyla karşılaştırıldığında düşük kaldığı ve mahkumiyet kararlarının da nadir olduğu görüşü savunuldu.

Hapishane koşullarının geliştiği, ancak yetersiz olduğu ifade edilen raporda, hapishanelerdeki mahkum sayısının kapasiteleri aştığı ve personelin yetersiz eğitime sahip olduğu belirtildi. Raporda, güvenlik güçlerinin yasaların öngördüğü şekilde tutukluların avukatlarına anında erişim imkanını her zaman sağlamadığı iddia edildi.

Yargı bağımsızlığını etkileme

Raporda, bazı gözlemcilerce, seçilmiş hükümet ve devlet bürokrasisinin bazı yetkililerinin açıklamalarının, yargının bağımsızlığını etkileme amaçlı olduğuna inanıldığı kaydedildi. Hakimler ve savcılar arasındaki yakın ilişkinin adil yargılama hakkına engel oluşturmaya devam ettiği savunulan raporda, davaların aşırı uzun sürmesinin sorun yarattığı ifade edildi.

ABD Dışişleri Bakanlığının raporunda, hükümetin anayasal kısıtlamalar, bazı yasalar ve medya şirketlerine karşı vergi cezaları uygulama yoluyla ifade özgürlüğünü kısıtladığı savunuldu.

İnternet özgürlüğünde de bazı kısıtlamaların bulunduğuna dikkat çekilen raporda, mahkemelerin çeşitli meselelerde internet sitelerine erişimi engelleme talimatı verdiği kaydedildi.

Dini özgürlükler

Raporda, bazı dini grupların ibadetlerinde, mülk edinmede ve dini liderlerini yetiştirmede kısıtlamalarla karşılaştığı ifade edildi.

Namus cinayeti ve tecavüz dahil olmak üzere kadına karşı şiddetin yaygın bir sorun olmaya devam ettiği belirtilen raporda, çocuk yaşta evliliğin kanunlarca yasaklanmasına rağmen sürdüğüne işaret edildi.

Raporda, bazı "resmi" yolsuzluk vakalarının, iş gücü ve cinsel sömürü için insan kaçakçılığına katkıda bulunduğu kaydedildi.

Olumlu gelişmeler

Hükümetin, 26 Haziran 2009'da sivillerin askeri mahkemelerde yargılanmasını yasaklayan düzenlemeye gittiği, ifade özürlüğü ve Kürtçe ile Türkçe dışındaki diğer dillerin kullanımı konularında yıl içinde olumlu gelişmelerin olduğu belirterek, bunlar şöyle sıralandı:

"-301. maddeden soruşturma ve mahkumiyetlerin sayısında önemli düşüş yaşandı,

-1 Ocakta devlet televizyonunda resmi olarak 24 saat Kürtçe yayın başladı,

-2 Nisanda günde iki kez yarım saat süreyle Ermenice yayınlar başladı,

-13 Kasımda özel televizyon kanallarının Türkçe dışında yayın yapmalarına izin veren yeni düzenlemeler getirildi,

-Aynı ay, mahkumların ziyaretçileriyle Türkçe dışındaki dillerde de konuşabilmelerine izin veren yeni cezaevi düzenlemeleri yapıldı,

-Eylül ayında bir üniversite bölümünün diğer 'yaşayan' diller arasında Kürtçenin de öğretilmesi onaylandı."

İsviçre'de müslümanlara karşı ayrımcılık

ABD Dışişleri Bakanlığının 2009 yılı İnsan Hakları Raporunda İsviçre ile İran, Rusya, Çin, Kuzey Kore, Küba gibi ülkelere yer verildi.

Minare referandumundan ötürü İsviçre'nin eleştirildiği raporda, Avrupa'da özellikle İsviçre'de geçen yıl Müslümanlara karşı ayrımcılığın endişe verici boyutlara ulaştığı kaydedildi.

İran'da, Haziran ayındaki seçimlerden sonra insan haklarının baskılarla daha kötü hale geldiği belirtilen raporda, "İran hükümetinin kötü insan hakları sicilinin bu yıl boyunca, özellikle Haziran'daki tartışmalı cumhurbaşkanlığı seçiminden sonra bozulduğu"' kaydedildi.

Raporda, "Bireylerin özgür ve adil seçimler yoluyla barışçıl bir şekilde hükümeti değiştirme hakları sınırlandırılmıştır" ifadesine yer verildi.

Raporda ayrıca 33 yıldır iç savaşın sürdü Sri Lanka'da hem hükümet güçlerinin hem de Tamil militanlarının geçen yıl sivillere karşı insan hakları ihlali yaptığı ifade edildi.

Çin, Küba, Kuzey Kore, Rusya ve Sudan'ın da sert bir şekilde eleştirildiği raporda Çinli yetkililer, internette bilgi akışını sınırlandırdıkları için kınandı. Rusya ise insan hakları eylemcilerinin ve gazetecilerin öldürülmesinden dolayı eleştirildi.  

Afganistan'da geçen yıl yaşanan şiddet olaylarında en çok sivillerin zarar gördüğüne dikkat çekilen raporda, hükümetin kırsal bölgelerdeki halkı artan şiddet nedeniyle koruyamadığı belirtildi.