Yüzyılın en büyük deneyi 14 ay sonra yeniden başladı
Büyük Hadron Çarpıştırıcısı'nda bir proton parçacık demeti birkaç dakika döndürüldü
CENEVRE - Yüzyılın en büyük deneyi olarak kabul edilen, Büyük Patlama ortamının yaratılacağı Büyük Hadron Çarpıştırıcısı (BHÇ), 14 ay aradan sonra tekrar çalıştırıldı.
Deneyi yürüten Avrupa Nükleer Araştırma Merkezinden (ANAM-European Organization for Nuclear Research (Cern)) sözcü James Gillies, bir proton parçacık demetinin çarpıştırıcıya ev sahipliği yapan 27 km uzunluğundaki tünelde birkaç dakika döndürüldüğünü söyledi.
BHÇ, 14 ay aradan sonra tekrar çalıştırılmış ve bu denemelerin başarılı olması halinde deneyin ne zaman yapılacağı açıklanmamıştı.
Deney sırasında tünel boyunca ayrı yönlerde iki proton hüzmesi verilecek. Bu ışın demetleri ayrı istikametlerde, ışık hızına yakın bir süratle halka şeklindeki tünelde yol alacak. Proton ışınlarının birbiriyle büyük bir enerjiyle çarpışmasının ardından bilim adamları, kozmosun doğasını kavramaya yarayacak yeni parçacıklar görmeyi umuyor.
14 milyar yıl önce evrenin doğumuna yol açtığına inanılan Büyük Patlama ortamını yaratmayı amaçlayan 10 milyar dolar değerindeki Hadron Çarpıştırıcısı, ilk geçen yıl çalıştırılmış, ancak bir ton helyumun tünele sızmasına yol açan elektrik bağlantısı arızası yüzünden sistem kapatılmıştı.
Bu ay başında da bir kuşun düşürdüğü ekmek parçası veya kırıntılarının BHÇ'de "küçük" bir ısınmaya yol açan bir kısa devreye neden olduğu belirtilerek, bunun üzerine sistemin kendini kapattığı açıklanmıştı.
İlk aşama başarılı
Deneyi yürüten Avrupa Nükleer Araştırma Merkezinden (ANAM-European Organization for Nuclear Research/Cern) yapılan açıklamada, ilk proton ışın hüzmesinin sorunsuz ve öngörülenden daha önce dünyanın en büyük atom çarpıştırıcısında yol aldığı belirtildi.
Saat yönünde yol alan bir proton demetinin TSİ 23.00'da gönderildiği kaydedilen açıklamada, bunun 2010'da ilk sonuçları beklenen deneyin önemli bir aşaması olduğu bildirildi.
Merkezi Cenevre'de bulunan Cern yetkilileri, başta Cumartesi sabahı yapmayı planladıkları denemeyi öne alarak, ilk parçacık yüklemelerinin tatmin edici olmasının ardından, ışın demetlerinin birkaç dakika dolaşmasına karar verdiler.
Cern Genel Müdürü Rolf Heuer, ışın demetlerinin BHÇ'de dolaştığını görmenin harika olduğunu belirterek, "Fizik yapmaya başlayabilmek için daha çok yolumuz var, ama çalıştırmak büyük bir adım" dedi.
Bir hafta içinde yapılması beklenen bir sonraki aşamanın düşük enerjili çarpıştırma olacağını ifade eden Cern, daha sonra ışın demetlerinin, gelecek yıl 7 teraelektronvolt (TeV-her bir ışın demeti 3,5 TeV, BHÇ'nin en büyük rakibi ABD'nin Chicago kentindeki Fermilab'dakinin 3,5 katı) şiddetinde çarpışmalarına hazırlık için enerjilerinin arttırılacağını bildirdi.
Deney sırasında tünel boyunca ayrı yönlerde iki proton hüzmesi verilecek. İlk kez gözlenecek bu deneyde ışın demetleri ayrı istikametlerde, ışık hızına yakın bir süratle halka şeklindeki tünelde yol alacak. Proton ışınlarının birbiriyle büyük bir enerjiyle çarpışmasının ardından bilim adamları, kozmosun doğasını kavramaya yarayacak yeni parçacıklar görmeyi umuyor.
Bir mikrosaniye sürecek çarpışmada, temel element parçacıkları, atom çekirdeklerini oluşturmak için birleşmeye başlamadan önceki Büyük Patlama anındaki koşulların oluşturulması öngörülüyor.
Bilim adamları çarpışma sırasında özellikle teorik fizikteki kütle mantığının temelini oluşturan veya kara maddenin neden yapıldığını anlamaya yarayacak Higgs parçacığı (Tanrı parçacığı) diye adlandırılan parçacıkların varlığının kanıtlarını görmeyi umuyorlar.