1 yılda 14.5 milyar TL’lik yatırım teşvik belgesi iptal

Yener KARADENİZ

İSTANBUL - Yatırımı teşvik etmek ve bölgeler arası gelişmişlik farkını ortadan kaldırmak için geçen yıl haziran ayı itıbarıyla  başlayan yeni yatırım teşvikleri kapsamında 79 milyar TL’lik 5 bin a teşvik belgesi alındı. Söz konusu yatırım tutarı, şu ana kadar 1 yılda gerçekleşen en büyük teşvik belgesi tutarı olarak kayıtlara geçerken iptal edilen yatırım teşvik belgesi de önemli rakamlara ulaştı.

Geçen yıl haziran ayından bu yılın aynı dönemine kadar geçen sürede 14.4 milyar TL'lik bin 27 adet yatırım teşvik belgesi iptal edildi. İptallerin en büyük sebepleri arasında finansman sıkıntısı gösteriliyor.  En fazla iptal imalat sanayi sektöründe görüldü. 11 ayda imalat sanayinde 679 adet yatırım teşvik belgesi iptal edilirken onu 258 adet iptal ile hizmetler sektörü takip etti. Tarım sektöründe 66, madencilikte 64 ve enerjide ise 15 adet yatırım teşvik belgesi iptal edildi.

En fazla İstanbul’daki yatırımlar iptal edildi

İptal edilen yatırımlarda 94 adet teşvik belgesiyle İstanbul başı çekti. İstanbul’u sırasıyla 46 belge ile İzmir, 45 belge ile Ankara izledi. Şu ana kadar alınan ve bir çivi dahi çakılmadığı, hatta satılığa çıkarılan arsaların dahi olduğu söylenen 6. bölgede iptal edilen yatırım teşvik belgesi adedi de 90 olarak gerçekleşti. 6. bölgedeki şehirler arasında Mardin en fazla yatırım teşvik belgesi iptal edilen il oldu.

Onu sırasıyla Şanlıurfa (17), Diyarbakır (17), Bitlis (10), Bingöl, Batman, Van (6), Ağrı (4), Iğdır (3) ve son olarak 2’şer yatırım teşvik belgesi ile Ardahan, Kars, Hakkari, Şırnak, Siirt ve Muş izledi. 6. bölgede  Batman'da 218 milyon TL'lik 61 adet, Diyarbakır’da 718 milyon TL'lik 100 adet, Şanlıurfa’da 745 milyon TL'lik 121 adet, Şırnak’ta 631 milyon TL’lik 17 adet yatırım teşvik belgesi alındı. Şırnak’ta 17 adet yatırım teşvik belgesine rağmen Silopi Elektrik Üretim AŞ'nin 593 milyon TL’lik yatırım teşvik belgesi, tutarı artıran en önemli etken oldu. 6. bölgede yatırım teşviklerinin artması çözüm süreci sonrasında bölgeye duyulan güvenin göstergesi olarak değerlendiriliyor.

En büyük iptal ekimde gerçekleşti

İptal edilen teşvik belgeleri öngörülen istihdam oranlarını da düşürecek. Bir yılda alınan 5 binin üzerinde teşvik belgesiyle 180 binin üzerinde istihdam sağlanması planlanırken, iptal edilen bin 27 belge ile 48 bin 153 kişilik istihdam olanağı ortadan kalkmış oldu. Aylar itibariyle bakıldığında tutar olarak en fazla yatırım teşvik belgesi 2012 Ekim ayında iptal edilmiş. Söz konusu ayda imalat sektöründe 42, hizmetler sektöründe 34, madencilik sektöründe 7, tarım sektöründe 4 ve enerji sektöründe de 1 adet yatırım teşvik belgesi iptal edildi. Söz konusu ayda iptal edilen en yüksek tutarlı yatırım teşvik belgesi de Star Rafineri AŞ’nin İzmir için aldığı 4 milyar 315 TL’lik kimya yatırımının teşvik belgesiydi.

79 milyar TL’lik teşvik belgesi düzenlendi

Yeni teşvik sistemine geçilen 20 Haziran 2012'den bu yılın haziran ayı sonuna kadar yaklaşık 79 milyar TL tutarında 5 binin üzerinde yatırım teşvik belgesi düzenlendi. Bu belgelerin 68,5 milyar TL'lik 4 bin 845 adedi yerli, 10,6 milyar TL tutarındaki 281 adedi ise uluslararası sermayeli şirketler tarafından alındı. Düzenlenen teşvik belgeleriyle 187 bin 478 kişilik istihdam öngörüldü. Toplam sabit yatırım tutarının 37,1 milyar lirası İmalat, 18,4 milyar lirası enerji, 17,3 milyar lirası hizmetler ve 6,3 milyar lirası madencilik sektörlerinde.

MUSİAD Başkanı Nail Olpak:
Finansman sıkıntısı var

Müstakil Sanayici ve İşadamları Derneği Başkanı Nail Olpak, yatırım teşvik belgelerinin iptal sebeplerinden en büyüğünün finansman sıkıntısı olduğunu söyledi. İşadamının baktığı parametrelerin sağlam, devlet teşviklerinin de tatmin edici olduğunu dile getiren Olpak, şöyle konuştu: "Bürokrasiye dayalı bir takım sıkıntılar olabilir, bunları duyuyoruz ama, büyük bir sıkıntı değil. Bölgede huzur sağlandı. Geriye eksik ne kalıyor? Cebinizde paranız yoksa, o ilave yatırımı yapacak sistem olmaz. Para var aslında. Cepler arası transferin doğru yapılması gerekiyor. Yani bankacılığın teminata dayalı anlayıştan çıkması haklinde, o teşviklerin daha da ileri gideceğini düşünüyoruz. Bazı yerlerde de yatırımcı organize sanayiden yer bekliyor. Bizce temel sebep finansman sıkıntısı. Teşvikin teşviki dediğimiz de bu işte.”

TGSD Başkanı Cem Negrin:
3.5 senedir ürkek bakıyorlar

Yeni teşvik sistemini uzun soluklu ve zor bir iş olarak tarif eden Türkiye Giyim Sanayicileri Başkanı Cem Negrin, 6. bölge için verilen teşviklerin ilk yarattığı heyecana rağmen, işveren sigorta prim desteğinin yatırım tutarının yüzde 50'si ile sınırlandırılması ve eski makine parkı sorununun halledilmesi gerektiğini söyledi. Negrin, “Uzun dönemli uzun soluklu zor bir iş. Orada insanları yetiştirmek zor. Sadece vergi ödenmemek için taşınılacak diye birşey yok. İnsanların yetişmesi, sanayiye kazandırılması firmaların eksiksiz çalışması önemli. Dolayısıyla firmalar da özellikle ihracatçılar çok fazla para kazanamadıkları için son 3-5 senedir bu işe ürkek bakıyorlar. Yol şikayeti ve yeni makine hikayesi halledilmeli. Oraya açılan firmanın ertesi gün aldığı personelin vergisi normal İstanbul’daki firma gibi ödeniyor. Teşvik kapandıktan sonra verilen anlaşma hükümlerine dönüyor. O da bir zorluk. İnsanlar da gider gitmez bunla karşılaşınca tereddüt ediyorlar. Hükümet bu konuda iyi bir kapı açtı ama, bu noktalarında halledilmesi lazım. Bunun için İstanbul’daki atıl makinelerin oraya taşınmasının önünün açılması, ulaştırmayla ilgili bir atılım yapılması ve firmalar insanları işe aldığı andan itibaren vergilerin söz verildiği gibi çalışması şart” diye konuştu.