Asgari işçilik denetimi yapılacak işverenlerin bilmesinde yararlı hususlar

Ahmet Metin AYSOY

Sosyal Güvenlik Kurumu periyodik olarak, her yıl bir veya birkaç sektörde asgari işçilik denetimi yapar. Denetlenen işyerinin beyan ettiği işçiliğin, işyerinin kapasitesi, kullandığı teknoloji ve emsal işyerlerinde çalışan işçi sayısı gibi ölçütler kullanılarak, gerçeği yansıtıp yansıtmadığı araştırılır. Meslek odalarından bilgi alma ve işyerinin defter-kayıtlarını inceleme şeklinde yapılan denetim sonucunda, yeterli işçiliğin beyan edilmediğine kanaat getirilirse, fark işçilik ortaya konur. Bu genellikle, herhangi bir sigortalıya mal edilemeyen teorik fark işçiliktir. Kurumun denetim ve kontrolle görevli memurları tarafından devamlı mahiyetteki işyerlerinde yapılan asgari işçilik incelemesi sonucunda tespiti yapılan ve sigortalılara mal edilemeyen fark sigorta primine esas kazanç matrahı üzerinden gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte hesaplanacak sigorta primi ve buna bağlı uygulanacak idari para cezalarında, konuya ilişkin raporun Kurumun ilgili birimine gönderilmesinden önce işverenle uzlaşma yapılabilir. 

Sigortalıya mal edilemeyen fark işçilik dolayısıyla uygulanan idari para cezası konusunda  ve cezaya itirazda faydalı olabilecek önemli bir hususa değinmekte fayda vardır.
Asgari işçilik incelemesinde uygulanacak cezalar, 5510 sayılı Yasa’nın 85 inci maddesinde sınırlandırılmıştır. 

Söz konusu madde hükmü:

‘’Kurumun denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurlarınca, Kuruma asgarî işçilik tutarının bildirilmediği tespit edilen işyerleri hakkında ayrıca 102 nci maddenin birinci fıkrasının (d) bendi ile (c) bendinin (4) numaralı alt bendi uyarınca idarî para cezası uygulanır.’’

Bu maddedeki ceza sınırlaması uyarınca:

Asgari işçilik incelemesi sonunda, sigortalılara mal edilemeyen fark işçiliğin ait olduğu aylara ilişkin olarak yukarda belirttiğimiz iki idari para cezası dışında herhangi bir idari para cezası uygulanması 5510 sayılı Yasa’nın 85’ inci maddesine aykırı bir durum oluşturur. Örneğin bordro geçersizliği idari para cezası uygulanmamalıdır.
Öte yandan, işveren defter ve kayıtlarını incelemeye sunmak istemeyebilir. Defter ve kayıt ibraz etmeme halinde, bilanço esasına göre defter tutan işveren 12 aylık asgari ücret tutarında idari para cezası öder. Bu ceza, işletme defteri tutan işveren için ise, 6 aylık asgari ücret  tutarında uygulanır.
Tebliğ edilen idari para cezası 15 gün içinde ödenirse ¼  tutarında indirim yapılır.  Bu ödeme para cezasına itiraz ve dava açmaya engel teşkil etmez.