'Cazibe' yerine güçlendirilmiş 6. bölge teşviki

HÜSEYİN GÖKÇE - SERCAN AKINCI

Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerindeki 23 ilde özel yatırım teşvikleri verilmesini öngören ve başvuruları, 92 milyarlık başvuru ile 9 ay önce tamamlanmasına rağmen, somut adım atılmayan Cazibe Merkezleri Programı’nda, KHK ile kapsamlı bir değişikliğe gidiliyor.

DÜNYA’nın edindiği bilgilere göre, programda yer alan 23 ilin tamamı yürürlükteki teşvik mekanizmasında hangi grupta olursa olsun 6’ncı bölge teşviklerinden yararlanacak. Programın “anahtar teslimi fabrika yapımı” olarak ifade edilen destek unsurundan vazgeçildi. “Fabrikasını yapana özel finansman desteği” sağlanacak. Ayrıca 6’ncı bölgeye yapılacak yatırımlar için 2009’dan bu yana uygulanmayan enerji desteği de verilecek.

Başvuruları 2017 yılı Ocak ayında başlayan Şubat sonunda tamamlanan Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesindeki 23 ilde özel yatırım teşvikleri verilmesini öngören Cazibe Merkezleri Programı’nda ilk etapta hazırlıklar Kalkınma Bakanlığı tarafından yürütülmüş ve bu kapsamda 350 binin üzerine istihdam öngören 92 milyar liralık yatırım başvurusu gelmişti. Ardından uzun süren bir inceleme süreci başladı.

Kabinede yapılan küçük revizyonun ardından bakanlıklar arasında görev dağılımı da değiştirilerek, 8 Ağustos’ta Başbakanlık Genelgesi ile Cazibe Merkezleri Programının koordinasyonu görevi, Başbakan Yardımcısı Fikri Işık’a bağlandı.

Ancak gerek ödenek yetersizliği gerekse başvuruların niteliği ve başvuru sahiplerinin incelenme sürecinin uzaması ekonomi yönetiminin, konuyu yeniden ele almasını zorunlu hale getirdi. Programın hayata geçirilmesine ilişkin sürecin uzaması ise aynı zamanda, bölgede yatırım yapmayı planlayan bir çok girişimcinin, yatırım planını ertelemesine yol açtı.

Mevcut durumun getirdiği olumsuzluk da göz önünde bulundurularak, Cazibe Merkezlerinde öngörülen teşvik unsurlarının, halen yürürlükte olan 6’ncı bölge teşvikleriyle birleştirilmesi kararı alındı. Buna ilişkin düzenleme ise hazırlıkları bir süredir devam eden ve bir çok konuyu içerdiği belirtilen Kanun Hükmünde Kararname’ye eklendi.

Bölgeye yatırım hazırlığında olanlar rahatsız

Ekonomi yönetiminin konuyu yeni bir KHK ile yeniden ele almasındaki asıl unsurlardan birisi de bölgede iş dünyasında yaşanan rahatsızlık oldu.

Cazibe merkezleri programına başvuran üreticiler, “Cazibe merkezleri desteklerini mi yoksa bölgesel teşvikleri mi tercih edilecek; karar verilemiyor. İki farklı teşvik programında kesişmeler yaşanması karışıklığa neden oluyor” şeklindeki uyarıları çok sık dile getirdiler.

Cazibe merkezleri programı ile 5-6’ncı bölge teşviklerinin iç içe geçmiş halde olduğunu dile getiren üreticiler, burada önemli olanın en iyi teşviklerden yararlanabilmek olduğunu kaydettiler.

İş dünyasının şevki kırılıyor tedarik planlamaları bozuluyor

İş dünyası “Cumhuriyet tarihinin en müthiş teşvikleri” olarak tanımlanan teşviklere büyük talep olduğunu, ancak süreç ilerledikçe sorularına muhatap bulup, bu programlardan yararlanarak teşvik kullanmadıkları için yatırım şevklerinin kırıldığının altını çiziyor.

Bölgedeki STK’lar da konunun takipçisi. Cazibe merkezleri programının canlanması ve hızlı sonuç vermesi için tüm mecralarda baskı yaptıklarını fakat sonuç alamadıklarını anlatan STK temsilcileri, programa ilginin söndüğüne dikkat çektiler. STK temsilcileri, ilk günlerde olağanüstü olan yatırım ilgisinin bugünlerde sıfıra indiğinin altını çizdiler.

Öte yandan cazibe merkezleri programının duyurulmasının ardından büyük perakende firmaları çeşitli girişimler sonrası bölgede yatırımı olup, bunu büyütecek olanlardan ya da bölgeye yatırım yapacaklardan mal tedarik etme konusunda anlaşma sağlamıştı. Şimdi program kapsamında desteklerin alınamaması nedeniyle yatırımlarda da aksama olması olasılığı üstünde duruluyor. Büyük firmalar yatırımların ardından bölgeden aldıkları ürün miktarını artırma anlaşmaları yaparken, desteklerden yararlanılmaması ve yatırımların aksaması nedeniyle tedarik planlamalarının da bozulacağı belirtiliyor.

Üretimde 30 yeni istihdam şartı aranıyor

Cazibe merkezleri programı, Elazığ merkezli; Malatya, Adıyaman, Tunceli, Bingöl illerini, Erzurum merkezli; Erzincan, Gümüşhane, Bayburt illerini, Van merkezli; Hakkari, Muş, Bitlis illerini, Kars merkezli; Ardahan, Ağrı, Iğdır illerini ve Diyarbakır merkezli; Şanlıurfa, Mardin, Batman, Siirt, Şırnak illerini kapsıyor. Program desteklerinden yararlanmak için imalat sanayisindekilerin asgari 2 milyon liralık yatırım ve 30 yeni istihdam sağlamaları gerekiyor. Çağrı merkezlerinde ise 200 yeni istihdam ile hizmet sözleşmesi yapmış olma şartı aranırken, veri merkezi yeni yatırımları için merkezin asgari 5 bin metrekare beyaz alanı bulunması gerekiyor.