DAP’ta 21 milyar liralık yatırım dönemi

MEHMET KAYA

ANKARA - Türkiye’nin dördüncü büyük bölgesel kalkınma planı olan Doğu Anadolu Projesi (DAP) Eylem Planı'nda gıda ve altyapı ağırlıklı yatırımlarla gelişmenin sağlanması amaçlandı. Planda yarısı altyapı ve kentleşme için olmak üzere 21 milyar 16 milyon TL’lik yatırım öngörüldü. Eylem planı dönemi sonunda, istihdam oranının yüzde 47.3’ten yüzde 50.7’ye, ihracatın da 1.2 milyar dolardan 2.8 milyar dolara çıkması hedeflendi. 

2014-2018 yıllarını kapsayan, DAP Eylem Planı Kalkınma Bakanı Cevdet Yılmaz’ın katıldığı bir basın toplantısıyla açıklandı. DAP Eylem Planı ile daha önce GAP, DOKAP (Doğu Karadeniz) ve KOP’un (Konya Ovası) ardından Türkiye, büyük bölgesel kalkınma planları için oluşturduğu idari yapıya dayalı eylem planlarını hayata geçirmiş oldu. Eylem planında, gıda ve altyapı ağırlıklı yatırımlarla gelişmenin sağlanması amaçlandı. 

'Gıda ve tarım sektörlerinde verimlilik ve katma değerin artırılması', 'Sanayi ve hizmetler sektörlerinin güçlendirilmesi', 'Altyapı, kentleşme ve çevresel koruma', 'Beşeri-sosyal sermayenin ve sosyal altyapının güçlendirilmesi' ile 'Kurumsal kapasitenin geliştirilmesi' eksenlerinden oluşan eylem planında yarısı altyapı ve kentleşme için olmak üzere 21 milyar 16 milyon TL’lik yatırım öngörüldü. Eylem planı dönemi sonunda, DAP bölgesinin kişi başına gayri safi katma değerinin Türkiye ortalamasına oranının yüzde 51’den 55’e çıkacağı tahmin edildi. İstihdam oranının yüzde 47.3’ten yüzde 50.7’ye, ihracatın da 1.2 milyar dolardan 2.8 milyar dolara çıkması amaçlandı. Yılmaz, eylem planını, “Gençlerimize güvenli bir gelecek, çocuklarımıza umutlu bir yarın bırakabilmek, kalkınmış bir Doğu Anadolu inşa edebilmek amacıyla hazırladık” sözleriyle değerlendirdi. Tarım Bakanı Mehdi Eker ise tarım- hayvancılık desteklerinin bölge için kritik önemde olduğunu kaydetti. 

Bölgesel kalkınma planı

Planda, altyapı ve kentsel iyileştirmelere yönelik eylemler ağırlıklı yer tuttu. Bu amaçla planlanan yatırım, öngörülen toplam yatırımın yarısından fazlasını 10 milyar 381 milyon TL ile bu grup oluşturdu. Beşeri-sosyal sermayenin ve sosyal altyapının güçlendirilmesi için 6 milyar 653 milyon lira, gıda ve tarım sektörlerinde verimlilik ve katma değerin artırılması için 3 milyar 454 milyon lira, sanayi ve hizmetler sektörünün güçlendirilmesi için 502 milyon lira, kurumsal kapasitenin geliştirilmesi için ise 26 milyon lira kaynak ayrıldı. Planda, bölgenin özelliklerine bağlı olarak tarım ve hayvancılık öne çıkan unsurlardan biri olarak belirlendi. Verimlilik ve katma değer artışı için sulama ve arazi toplulaştırmaya yönelik eylemler dikkati çekti. Bölgede eylem planı süresince 1 milyon hektar arazinin toplulaştırılması hedeflendi. Hayvancılığın geliştirilmesi için de Tarım Bakanı Eker tarafından Türkiye’ye en uygun hayvancılık modeli olarak tanımlanan koyun yetiştiriciliği ön plana çıktı. Bu kapsamda, damızlık koç ve teke dağıtımı için yüzde 80 hibe desteği verilmesi eylemi planda yer aldı. Ahır ve ağılların iyileştirilmesi projelerine de yüzde 50 hibe verilecek. 

Bölgeye özgü sanayi politikası 

Planda, bölgenin özelliklerine uygun bir sanayileşme politikası benimsendi. Bu amaçla, OSB yatırımları hızlandırılacak ve kısa sürede tamamlanmaya çalışılacak. Girişimciliğin geliştirilmesi için de genel uygulanan mali teşviklerin yanında bilgi ve eğitim faaliyeti artırılacak. Bölgenin maden altyapısı için de yeni haritalama ve üretilebilir, ekonomik değeri yüksek madenlerin bulunmasına yönelik ek çalışma yapılacak. İran ile ticari ilişkilere katkı sağlamak amacıyla imalat sanayiinin gelişmesi için Doğubeyazıt’a İran ve Türk işadamlarının yatırım yapabileceği özel bir OSB kurulması da eylemler arasında yer aldı. Bölgenin potansiyelinin görülmesi halinde inşa edilecek bir serbest bölge için de ön çalışma yapılacak. Ticaretin artırılması amacıyla da bazıları devam eden Esendere, Dilucu, Kapıköy sınır kapılarının modernizasyonu tamamlanacak. Üzümlü ve Derecek sınır kapılarının da fiilen hizmet verebilir duruma getirilmesi için çalışma yapılacak. Sanayi ve ticaretin geliştirilmesi için plan dönemi boyunca 10 bin işletmeye destek verilmesi planlanıyor. 

Kış turizmi çıkış noktası 

Bölgenin turizm faaliyetlerinde ise iklim koşulları uygun olan kış turizmi eylemleri ön plana çıktı. Bu amaçla, bir “Kış Turizmi Strateji Belgesi” hazırlanmasına karar verildi. Hangi bölgeye ne tür yatırımların yapılabileceği ve ne düzeyde altyapıya ihtiyaç olduğuna yönelik kararlar bu stratejide elde edilen bilgilere göre yapılacak. Erzurum’un mevcut altyapısı ve 2011 Universiade Kış Oyunları için yapılan yatırımlardan daha etkin yararlanmak için özel sektöre açılacak. 

İnternete erişim kolaylaşacak 

Bölgede internete erişimin yaygınlaştırılması için İnternet Erişim Merkezleri, yerel yönetimlerin de katılımıyla daha da yaygınlaştırılacak. Hizmet yapılanması genişletilerek bu merkezler Bilişim Merkezi haline getirilecek. Ayrıca, yerel yönetimlerin belirleyeceği yerlerde ücretsiz kablosuz ağ (wi-fi) ile internete erişim sağlanacak. Teknoloji geliştirme bölgeleri ve sanayi merkezlerine fiber optik kablo yatırımları yapılacak. 

İnsan kaynakları için eğitim 

Plan dönemi boyunca, derslik başına düşen öğrenci sayısını azaltmak için temel eğitim ve okul öncesi eğitim dönemleri için 18 bin 863 derslik yapılacak. Okul öncesi eğitimde okullaşma oranı yüzde 70’e yükseltilecek. İlk ve ortaöğretimde okullaşma en üst seviyeye çıkarılacak ve derslik başına düşen öğrenci sayısı çok öğrenci olan illerden başlayarak 30’a indirilecek. Yatılı eğitim imkanı için devam eden 17 bin 352 yataklık pansiyon inşaatları tamamlanacak. İlave olarak üniversite öğrencileri için 12 bin 850 yataklı yurt inşaatı tamamlanacak. Eğitim kalitesine yönelik de üniversitede öğretim üyesi başına düşen öğrenci sayısı azaltılacak, daha fazla akademisyen yetiştirilmesi-atanması sağlanacak. Plan döneminde bu oranın 36’ya indirilmesi amaçlanıyor.