İşlem görmüş ara malı ithalatı, açığı büyüttü

Naki BAKIR

ANKARA - Türkiye'nin neredeyse tamamen dışa bağlı olduğu petrol, gaz gibi enerji ürünlerinin ithalatı genelde cari açığın ana kaynağını oluştururken, bu yılın ilk yarısında ise bu ürünlerin dış alımının azaldığı, açığı büyüten asıl faktörün işlenmiş ara malları başta diğer ithal girdilerdeki artış olduğu belirlendi.

Özellikle, sanayide ithal girdiği bağımlılığı ve montajcılık eğilimini gösteren ve toplam ithal girdi faturasının yarıya yakınını oluşturan 'işlem görmüş hammaddeler' ithalatı yılın ilk yarısında hızlı bir artış gösterdi.  İlk yarıda ithalat faturasındaki artış ve dış ticaret açığındaki büyüme esas olarak bu kalemden kaynaklandı.

DÜNYA'nın TÜİK verilerinden yaptığı belirlemelere göre ocak-haziran döneminde sanayi için işlem görmüş hammaddelerin ithalatı yüzde 22 artışla 44.9 milyar dolara ulaştı. Bu kalemde geçen yıla göre 8.1 milyar dolar daha fazla ithalat gerçekleştirildi. Buna karşılık, ara malı (hammadde) niteliğindeki diğer fasıllarda ithalat geçen yıla göre geriledi ya da düşük artışlar gösterdi. Özellikle en önemli girdilerden enerji ürünlerinde ithalatın düşüş gösterdiği belirlendi. "Gizli veri" kapsamındaki ham petrol, bitümenli taşkömürü ve doğal gaz ithalatı 17.6 milyar dolarla geçen yılın aynı dönemindekine göre 1.8 milyar dolar daha düşük kaldı. Geçen yıla göre sanayi için işlem görmemiş maddelerde de 1 milyar dolarlık bir düşüş yaşandı. İthalat ayrıca işlem görmüş diğer yakıt ve yağlarda 366 milyon, işlem görmemiş yakıt ve yağlarda 164 milyon esası yiyecek ve içecek olan işlenmemiş hammaddelerde 41 milyon, bunların işlenmiş olanlarında 22 milyon dolar daha düşük gerçekleşti.
 

8.4 milyar dolarlık artış yaşandı
Buna karşılık yatırım mallarının aksam ve parçalarında 722 milyon, taşımacılık araçlarının aksam ve parçalarının dış alımı da 159 milyon dolarlık bir artış gösterdi. Bu gelişmelerle toplam ara malı ithalatının atı aylık tutarı, geçen yıla göre yüzde 6.4 oranında 5.6 milyar dolarlık artışla 92.9 milyar dolara ulaştı.
Aynı dönemde yatırım malı ithalatı 1.1 milyar dolarlık bir artışla 17.9 milyar, büyük bölümü binek otomobil olmak üzere tüketim malı ithalatı da 1.7 milyar dolarlık bir artışla 14.6 milyar dolar oldu. Bu gelişmelerle toplam ithalat geçen yıla göre 8.4 milyar dolar büyüyerek 125.8 milyar dolara çıktı. Bu artışın 5.6 milyar dolarının ara malı ithalatından geldiği dikkati çekti.
Geçen yıla göre toplam ithalattaki 8.4 milyar dolarlık artışa karşılık, toplam ihracat artışı ise 1 milyar doların bile altında kaldı. İhracat geçen yıla göre sadece yüzde 1.3 artarak 75.2 milyar dolar oldu.
Altı ayda 50.6 milyar dolarla, geçen yıla göre 7.5 milyar dolar daha fazla dış ticaret açığı verildi. Açıktaki bu artış büyük oranda ara malı grubundaki ithalattan; bu gruptaki artış ise esas olarak "sanayi için işlem görmüş" ara mallarından kaynaklandı.

İthal girdi faturası toplam ihracatın yüzde 123.5'i
Türkiye'nin yaptığı toplam ihracat, aynı dönemdeki ara malı ithalatına yetmiyor. Bu orantısız tablonun bu yıl daha da bozulduğu dikkati çekiyor. Altı aylık toplam ithalatın yaklaşık yüzde 74'ünü oluşturan hammadde ithalatı, aynı dönemdeki toplam ihracatın yüzde 123.5'i düzeyinde gerçekleşti. Bu oran geçen yılın aynı döneminde de yüzde 117.5 olmuştu. Başka deyişle altı aylık dönemlere göre toplam ihracatın ara malı ithalatını karşılama oranı yüzde 85'ten yüzde 81'e geriledi.
Ocak-haziran döneminde tüketim malı ihracatının ara malı ithalatına oranının yüzde 31.6 ile düşük kalması ise sanayinin kullandığı ithal girdilerin ihraçlık ürünlerden çok iç tüketime yönelik üretimde kullandığını gösteriyor.