İsrail, Rusya'dan daha ucuz gaz sağlayabilir"

Enerji uzmanları İsrail gazının bir boru hattı ile Türkiye'ye getirilmesinin iki ülkenin de çıkarlarına uygun olduğunu belirterek, bu yolla İsrail'in tek pazara bağlı kalmaktan kurtulacağı, Türkiye'nin ise Rusya'dan aldığından daha ucuza gaz sağlayabileceği değerlendirmesinde bulundu. 

Uzmanlar AA muhabirinin, Mısır ile İsrail arasındaki doğalgaz görüşmelerinin, Mısır'ın İsrail'e 1,8 milyar dolar ödemesine karar verilen tahkimden sonra dondurulması ve İsrail Enerji Bakanı Yuval Steinitz'in, Türkiye ve batı Avrupa ülkeleri de dahil olmak üzere İsrail'in doğalgaz ihraç edebileceği tüm rota opsiyonlarını değerlendirdiği yönündeki açıklamalarıyla ilgili sorularını yanıtladı. 

Damnus Enerji ve Yatırım AŞ Yönetim Kurulu Başkanı Nusret Cömert, İsrail'in lehine çıkan doğalgaz tahkim kararından sonra Mısır'ın doğalgaz görüşmelerini dondurmasının, "İsrail-Türkiye doğalgaz boru hattının inşa edilmesi ve hep gündemde tutulan Mısır alternatifinin ortadan kaldırılması için bir fırsat olduğunu" vurguladı. 

İsrail açısından bakıldığında da Türkiye'ye yapılacak doğalgaz boru hattının en yüksek net karı verecek seçenek olduğunu belirten Cömert, "İsrail tarafının güvenlik endişeleri düşünüldüğünde de bu seçenek en güvenli olanı, ayrıca Türkiye kendi doğalgaz arz altyapısını savunabilecek güçlü bir ülke, buna ek olarak da derin deniz boru hattı güvenlik risklerini minimize eder" diye konuştu.  

Mısır'ın tahkim sonucunda İsrail'e ödemesi kararlaştırılan 1,8 milyar dolarlık miktarı 10 ila 15 yılda kapatmak istediğini belirten Cömert, İsrail Başbakanı Netanyahu'nun ise Mısır'a üst düzey bir temsilci göndererek doğalgaz görüşmelerinin devamını önermesinin beklendiğini söyledi. 

İsrail-Mısır doğalgaz görüşmelerinin geleceği konusundaysa Cömert, "İsrail ve Mısır arasındaki müzakereler biraz zaman alacak ve muhtemelen bu tutarın 5-6 yıl içerisinde ödenmesinde mutabık kalınacak. Netanyahu Mısır alternatifinin bir opsiyon olarak kalmasından vazgeçmeyecektir. Ancak mevcut durum, Leviathan gazının inşa edilecek bir İsrail-Türkiye boru hattı ile pazara sunulması ve hep gündemde tutulan Mısır alternatifinin ortadan kaldırılmasi için bir firsattır" ifadelerini kullandı. 

Cömert, gazın İsrail'den Türkiye'ye taşınmasına yönelik olası bir projenin teknik detayları konusunda, şu önerilerde bulundu: 

"Projenin inşası ile ilgili önerim yatırım yapacak Türk ve İsrailli şirketlerin bir konsorsiyum oluşturması yönünde. Boru hattı inşa edilip, doğalgaz kuyu başı fiyatından satın alınarak iki ülkenin onayı ile Türkiye'ye getirilebilir. BOTAŞ bu projede direk alıcı olabilir ya da gazı Türkiye sınırından alan taraf da olabilir. Böylece BOTAŞ da Rusya ve İran gibi ülkelerle hali hazırda yürüttüğü doğalgaz fiyat müzakeresinde daha güçlü hale gelebilir. İsrail'in Leviathan sahası 20 yıl boyunca 8 ila 10 milyar metreküplük gaz sağlama potansiyeline sahip. Daha da önemlisi böyle bir boru hattının yapılması bu bölgede gelecekte yapılacak keşiflerin de Türkiye'ye ve Türkiye üzerinden Avrupa'ya gitmesinin önünü açacaktır." 

"İsrail, Rusya'dan daha ucuz ve güvenli gaz sağlayabilir" 

Atlantik Konseyi Global Enerji Merkezi Kıdemli Uzmanı ve ABD'nin eski Bakü Büyükelçisi Matthew Bryza ise İsrail'den Türkiye'ye doğalgaz boru hattı yapılmasının iki ülkeye de ekonomik ve stratejik avantajlar sağlayacağını belirterek, "Türkiye doğu Akdeniz'deki en geniş ve kredisi yüksek doğalgaz pazarını sunuyor, bu pazardaki talep de yükselmekte. Türkiye'deki doğalgaz fiyatlarına bakıldığında Mısır'dan daha yüksek olduğunu görüyoruz. Karşılıklı ilişkilerin restore edilerek bir boru hattının yapılması İsrail'e birçok kazanım sağlayacaktır. Örneğin bu yolla ihracat pazarını çeşitlendirerek tek bir ülke pazarına olan bağımlılığını azaltmış olur" diye konuştu. 

Bryza, ticari realiteler göz önünde bulundurulursa İsrail'in, Türkiye'nin ihtiyacı olan gazın yüzde 20'sini sağlayabileceğini, bunun da Türkiye'nin diğer gaz aldığı ülkelerle yaptığı fiyat müzakerelerinde elini güçlendireceğini belirterek, bunun gelecekte bir doğalgaz ticaret merkezi (hub) oluşmasında önemli bir etken olacağını ifade etti. 

Projenin gerçekleştirilmesi için özel şirketlerin halihazırda bazı konseptler geliştirmesinin hayati olduğunu belirten Bryza, "İki ülke hükümetleri bazı diplomatik ilişkilerle normalleşmeye katkıda bulunarak projenin geliştirilmesine ve bu projenin hukuki çerçevesinin oluşturulması için hükümetlerarası bir anlaşmanın müzakere edilmesine yardımda bulunabilir" dedi. Bryza, böyle bir proje ile Türkiye'ye yıllık 8 ila 10 milyar metreküp gaz akışı sağlanabileceğini belirterek, şöyle devam etti: 

"Jeostratejik etkileri düşünüldüğünde böyle bir boru hattı büyük bir gelişme olacaktır. Diplomatik ilişkilerin geliştirilmesi ile başlanabilecek bu proje, aşırılıkların ve terörizmin birçok hükümete karşı varoluşsal bir tehdit oluşturduğu bir dönemde, bölgesel istikrarın sağlanabilmesini sağlayacak ve sözlerin somut hareketlere dönüştürülmesi bu istikrarın oluşturulmasındaki en büyük stratejik sebeplerden biri olarak ortaya çıkacaktır." 

İsrail doğu Akdeniz'den çıkardığı gazı Mısır'a satmak istemesine rağmen, geçen pazar günü İsrail Elektrik Şirketi (IEC), daha önceden Mısır'dan İsrail'e giden gazın akışında 2011 yılında yaşanan kesinti ve daha pahalı yakıt tüketerek zarar etmesi nedeniyle açılan tahkim davasını kazandığını açıkladı. İsrail, tahkimle Mısır Petrol Şirketi (EGPC) ile Mısır gaz şirketi'nden (EGAS) 1,8 milyar dolar tazminat alacağını duyurması üzerine, Mısır da İsrail'den gaz alımı ile ilgili tüm görüşmeleri