Metropol -24.4, Anadolu +127.3

İSTANBUL - İSO 500 her açıklandığında illerden de açıklama gelir, 'bu yıl şu kadar firmamız listede, sayı bu kadar arttı' gibi. Yorum ve değerlendirmelerde Anadolu'nun atağına, canlılığına vurgu yapılır... Ancak, bu canlılık rakamlara döküldüğünde daha gerçek bir argüman halini alabilir. Anadolu atak yaptı da rakam olarak kaç puandır bu? Tersinden sorarsak, metropoller ne kadar pay kaybetti?.. İSO tablosundaki rakamlar böyle bir analize el veriyor. Yandaki tabloda hangi ilin, dolayısıyla metropollerin ve Anadolu'nun payında nereden nereye gelindiğini gösteriyor.
2002 ve son açıklanan 2011 arasındaki son 10 yıl verilerine göre, İSO 500 içindeki İstanbul ve Ege - İzmir firmalarının sayıları azaldı. İstanbul firmalarının sayısı 225'ten 193'e, İzmir-Ege firmalarının sayısı da 53'ten 41'e geriledi. Metropol kentlerden sadece Ankara'dan firma sayısı 24'ten 27'ye çıktı. Ancak, 'üretimden satışlar'daki paylarında Ankara da dahil, üç metropolün payı da geriledi. Dahası, en büyük gerileme İSO 500'deki firma sayısı artan Ankara'da oldu. İSO verilerine göre, 2002'ye kıyasla 2011'de İstanbul'lu firmaların toplam İSO 500'ün 'üretimden satışları' içindeki payı yüzde 46.1'den yüzde 43.8'e geriledi. Oransal olarak gerileme yüzde 4.8 olarak gerçekleşti. Ege - İzmir firmalarının payı yüzde 2.3, Ankaralı firmaların payı ise yüzde 23.7 geriledi.
Anadolu büyük atak yaptı
Son 10 yıl tablosu, aynı zamanda Anadolu firmalarının yükselişini ifade ediyor. Büyük firmaların genellikle metropollerde toplandığı dikkate alındığında, İSO'nun ikinci 500'ünde, Anadolu'nun yükselişini daha çarpıcı ölçülerde görmek mümkün olabilir. Ancak en büyük 500 tablosu da bunu doğruluyor.
2002'de İSO 500'de metropol firmalarının sayısı 302, Anadolu firmalarının sayısı 170. 2011'de durum şu; metropol firmalarının sayısı 261'e gerilemiş, Anadolu firmalarının sayısı 170'ten 226'ya çıkmış. Metropol firmalarının sayısında yüzde 13.6'lık gerileme, Anadolu firmalarının sayısında yüzde 32.9'luk artış olmuş. Sadece Anadolu firmaları ortalamanın üzerinde bir performans göstermişler. 2002 yılında İSO 500'ün 'üretimden satışlar' toplamı 82 milyar 289 milyon lira. 2011 yılında bu rakam 324 milyar lira. Yüzde 293.7 artmış. Bu rakam ortalama kabul edildiğinde, sadece Anadolu firmaları üretimden satışlarında gerçekleştirdikleri yüzde 421 artışla ortalamanın üstünde kalıyor. Ankara firmalarının 'üretimden satışlar' değişimi 10 yıllık dönemde yüzde 200, İstanbul firmalarının yüzde 274.8, İzmir - Ege firmalarının yüzde 283.6. Her üçü de ortalamanın (yüzde 293.7) altında!
İSO 500 firmaları, metropol kentler, kamu sektörü ve Anadolu olarak üç grupta incelendiğinde, firma payını sadece Anadolu artırmış. Bazı illerin gelişmesi çok çarpıcı... Gaziantep, Hatay dikkat çekiyor. Kamu firmalarının payı yüzde 53.6 gerilemiş. Bu da doğal. Kamu, özelleştirmelerle birçok sektörden çekiliyor. Dolayısıyla 500'e giren firma sayısı, satışlar payı da geriliyor.
Dikkat çekenler
- Amasya, Niğde ve Çanakkale'den 2002'de listesinde şirket vardı, 2011 yılında ise bu illerden şirketle yer alamadı. Buna karşılık 2002 listesinde şirketi
olmayan 14 il, listeye şirket sokmayı başardı. Bu illerden en dikkat çekici olanı Zonguldak. 2011 listesine 4 firma ile yer aldı. Bu firmaların en
önemlisi Erdemir (Zonguldak'a bağlı Karadeniz Ereğlisi'nde kurulu) 2002 listesinde de yer alıyor ancak merkezi olarak Ankara gözüküyor. 2011 listesinde ise yeri sütununda 'Kdz Ereğli' deniliyor. Bu firmayı hariç tutursak, listeye yeni giren 3 firma şunlar: Eren Enerji, Çınar Boru ve Özdemir Boru Profil. Bu rakam da Zonguldak'ı, 2002'ye kıyasla listeye en çok firma sokan il konumuna getiriyor.
- Zonguldak'tan sonra, 2002 listesinde olmayan Sivas ve Muğla'dan 2011 listesine 2'şer firma girmiş.
- Malatya, önemli ve görece gelişmiş, 'kaplan' sayılan illerden biri olmasına karşın 2002 listesinde hiç firması yok, 2011 listesinde ise sadece bir firması var.
- Mersin'den, 2002'de 4 firma varken, 2011 listesinde sadece 2 firma yer alıyor. Firma sayısı gerilediği gibi üretimden satışlarda da artış görece düşük düzeyde.
-İSO 500'ün 'üretimden satışlar' rakamı, 10 yılda yüzde 294 arttığı dikkate alındığında, Mardin, Çankırı, Tokat, Erzurum, Karaman, Kütahya, Balıkesir
firmaları toplamının üretimden satışlarındaki artış, bu ortalamanın üstünde. Adana'da firma sayısı 10 yılda değişmediği gibi üretimden satışlarındaki artışı yüzde 97 ile ortalamanın çok çok altında. Ortalamanın altında kalan diğer iller şöyle: İstanbul, Kocaeli, Ege - İzmir, Ankara, Bursa, Kayseri, Mersin, Bolu, Edirne, Ordu, Antalya, Düzce, İsparta (yüzde 46 ile en düşük düzeyde!) ve Giresun.

HANGİ KENTLER ATAKTA, KAPLANLARIN DURUMU NE?
SAMSUN: Firma sayısı bakımından oransal olarak en büyük artış Samsun'da. 2002'de İSO 500'de bu ilden sadece bir firma yer almış. 2011'deki firma sayısı 5. Bu durum üretimden satışlardaki payına da yansımış; oransal olarak yüzde bin 800 artış olmuş. Tek firmayla 77 milyondan 5 firmayla 1.5 milyara gelmiş.
KOCAELİ: Bu il merkezli firma sayısı 10 yılda 13'ten 35'e gelmiş. Bu il merkezli firmaların İSO 500'ün toplam üretimden satışlarındaki payı 8.2 milyardan 44.7 milyara çıkmış. Artış oranı yüzde 443!
DENİZLİ: Anadolu Kaplanları içinde sayılan Denizli'den İSO 500'e giren firma sayısı 13'ten 11'e gerilemiş ancak üretimden satışlardaki payı 1 milyardan 5.8 milyara gelerek yüzde 451'lik bir artış göstermiş. Bu durum denizli firmalarından elenme olmakla birlikte, büyüyen firmaların da yüksek hızda büyüdüğünü gösteriyor.
GAZİANTEP: Gaziantep son 10 yılda İSO 500'de en ciddi atağı gösteren illerden biri. Firma sayısı 9'dan 19'a çıkmış. Aynı şekilde üretimden satışlardaki payı da 1.2 milyardan 7 milyara çıkmış, yüzde 490 artış olmuş.
KAYSERİ: Bu il merkezli firma sayısında gerileme var. 2002'de Kayseri'den İSO 500'e 15 firma girmişken, 2011'de bu sayı 12. Ancak Denizli benzeri bir
durum bu ilde de gerçekleşti. Firma sayısı yüzde 20 gerilemesine karşın, bu ilden 12 firmanın, İSO 500'ün toplam satışları içindeki payı yüzde 274 arttı.
KONYA: 2002 yılında İSO 500 içinde Konya'dan 5 firma vardı, 2011'de sayı 8 oldu. Bu firmaların İSO 500'ün toplam üretimden satışlarındaki payı 554 milyondan 3.1 milyara yükseldi. Artış oranı yüzde 460!
ESKİŞEHİR: Bu ilden İSO 500'e giren firma sayısı 2002'de 6'ydı, 2011 tablosunda da bu ilden 6 firma var. Ancak firma sayısı değişmese de üretimden satışlardaki payı 484 milyondan 2.1 milyara çıkarak yüzde 342 artış gösterdi.
KAHRAMANMARAŞ: Bu ilden 2002'de listede 3 firma vardı, 2011'de 6 oldu. İki katlık bir artış gerçekleşti. Üretimden satışlardaki artış daha yüksek oranlı gerçekleşti. Kahramanmaraşlı firmaların İSO 500'ün toplam üretimden satışları içindeki payı yüzde 520 artış göstererek 228.6 milyondan 1.4 milyara çıktı.
SAKARYA: Adapazarı dahil Sakarya'dan 2011 listesinde 8 firma var. 2002'deki firma sayısı, bunun yarısı düzeyde. Bu anlamda firma sayısında 10 yılda yüzde 100'lük artış olmuş. Asıl yüksek artış üretimden satışlardaki payında. 986 milyon liradan 5 milyara gelmiş.
KARABÜK: Bu ilden 2002 yılında tek firma listede yer almış. 2011'de 3 firma yer alıyor. Fakat asıl artış üretimden satışlarda. 2002'de tek firmayla 170 milyon lira, 2011'de 3 firmayla 2 milyar lira. Üetimden satışladaki payı 11 kat artamış.
TEKİRDAĞ: İlçesi Çorlu dahil Tekirdağ'dan İSO 500'e giren firma sayısı 10 yılda 2'den 6'ya yükselmiş. Listeye giren firmalarının üretimden satışlardaki payı da 172 milyon liradan 1.7 milyara yaklaşmış. Bu kalemdeki artış yüzde 868. İlin performansı ortalamanın çok üstünde.
TRABZON: Bu ildeki gelişme de olumlu. 2002'de 1 firmayla listedeydi, 2011'de 3 firması listede. Üretimden satışlar rakamı 178 milyon liradan 1.6 milyara gelmiş. Artış oranı yüzde 799.

En büyük kayıp İstanbul'da
İSO 500'de 2002 - 2011 arasında, toplam üretimden satışlardaki payı puan olarak en çok düşün ve artan 10 ile bakıldığında da Anadolu kentlerinin iyi performansı dikkat çekiyor. Performansı en çok düşen 10 il içinde İstanbul, 2.21 puan düşüşle başı çekiyor. İstanbul'un 2002 yılı payı yüzde 46.1, 2011 yılı payı ise 43.8. Buna göre payında 2.21 puanlık gerileme var. En çok performanskaybı yaşayan 10 il içinde diğer iki metropol de var. Ankara'nın kaybı 1.17 puan, Ege - İzmir'in kaybı 0.14 puan. Performans kaybı yaşan 10 il içinde çok düşük düzeyde olmakla birlikte Anadolu Kaplanı sayılan Kayseri de bulunuyor. Kaybı 0.08 puan. En iyi performans gösteren, satışlar içindeki payı en çok artan il Kocaeli, artışı 3.78 puan. İkinci sırada Hatay (2.66 puan), üçüncü sırada Zorguldak (2.15 puan) var. Anadolu Kaplanı sayılan Gaziantep, Denizli de iyi performans gösteren illerden. Her ikisinin dre payında puan olarak önemli artışlar var.

Hatay: Demir-çelik merkezinin büyük atağı
Hatay'da çok dikkat çekici bir durum var. 2011 yılı İSO 500 listesinde Hatay'dan 10 firma yer alıyor. Bunların tamamı demir-çelik şirketi. 2002 İSO 500'ünde 6 firma vardı. Firma sayısı 10'a çıkmış, yüzde 67 artmış ancak asıl patlama üretimden satışlarda. Hataylı 6 firmanın 2002 listesinde satışları 724 milyon lira. 2011 listesindeki 10 firmanın satışları ise 11.2 milyar lira. Hatay, yalnızca listedeki firma sayısını artırmamış, üretimden satışlarda, 10 yılda yüzde bin 500, başka bir ifade ile 15 kat artış göstermiş.