“Nesnelerin interneti her şeyi değiştirecek”

EMRE ALKİN

Bu hafta konuğumuz siber güvenlik ve kodlama konusunda Türkiye’nin önde gelen isimlerinden biri: Gözde Erbaz. RobinCode.org’u kurarak bilişim konusundaki faaliyetlerin ana okullarına kadar inmesini sağlamış, ödüllü bir teknoloji lideri. Hatta “teknoloji âşığı” diyebilirim. Özellikle çocuk, kadın ve genç girişimciliği ile istihdamının desteklenmesi konularında, birçok önemli ulusal-uluslararası projede ve danışma kurullarında yer almakta. Ancak, her şeyden önce bir anne. O kadar hızlı düşünüp, o kadar dolu anlattı ki zaman zaman yetişmekte zorluk çektim. Yolu açık olsun, ihtiyacımız var böyle kahramanlara. Paylaşmasak olmazdı.

- Okuyucuların tanıması için tam olarak bugüne kadar ne yaptığınızı kısaca anlatır mısınız?

İş kadınıyım. TOBB Kadın Girişimciler ve Genç Girişimciler icra kurulu görevlerimin yanı sıra ülkemizin dijital dönüşümüne katkı sağlamak amacıyla RobinCode sosyal girişimiyle RobinCode Bilişim-Teknoloji ve Girişimcilik Derneği’ni kurdum. Amacımız, ülkemiz çocuklarının teknolojiyi sadece kullanan değil, teknolojiyi üreten nesiller olarak yetişmesi... Bu amaç doğrultusunda 5-16 yaş grubu çocuklara, siber güvenlik, dijital vatandaşlık, kodlama, 3D tasarım, robotics, arttırılmış gerçeklik, sanal gerçeklik ve tekno-girişimcilik eğitimleri veren organizasyonu kurduk. Bugüne kadar, ülkemizde 4 binden fazla çocuğa yüz yüze eğitim verdik ve sistemimizle 5 milyon kullanıcıya ulaştık. Şubatta “Sivil Toplum Farkındalık Ödülü”, “Bilim ve Teknoloji” alanında “Kızlar Kodluyor” projemizle bize verildi.

- İşinizi seçmenizde yaşadıklarınız mı etkili oldu, yoksa çocukluktan gelen bir motivasyon mu?

Çocukluğumda geleceğin “nasıl geleceği” hep hayallerimdeydi. Benim dönemimde, 80’lerde “Uzay 1999” diye bir kutu oyunu vardı. Açıkçası 1999’da uzaya gideceğimize çok emindim. Nasıl yaşayacağımızı orada senaryolaştırırdık. Bir de -haklarını yemeyeceğim- “Jetgiller.” Çocukluğum, “Jetgiller”in ne zaman gerçek olacağını beklemekle geçti. Bir gün tamamen gerçek olacak; herhalde en yakın olduğumuz zamanlardayız. Sonra bir baktım, büyüdüm. 1999’da uzaya da gidemedik, “Jetgiller” de ortada yok: Hoş geldin gerçek dünya! Girişimci olmam ve diğer şirketlerim bambaşka hikâyeler... Üniversite hayatımda hep çalıştım, kantinde oturmaya inanmazdım. Benim şirket ve yönetici tanımam gerekiyordu, her şeyde uzmanlaşamazdım ama, uzmanları nasıl yöneteceğimi öğrenmem gerekiyordu. Bu yolculuk beni girişimci bir iş kadını yaptı. Evet ben bir iş kadınıyım ama, her şeyden önce bir anneyim. RobinCode. org’u kurmamdaki asıl sebep kızım. Amerika’da çocuklar bilgisayar programlamayı öğrenmeye başlıyorlar, kızım ve arkadaşlarına bizim de bunu öğretmemiz için neler yapabileceğimizi araştırdık. Türkiye’de henüz konuyla ilgili çalışmalar olmadığını görünce, ülkemiz çocukları için geleceği şekillendirmek istedik. Araştırmalarımızda gördük ki ilk defa bir konuda gelişmiş ülkelerin yıllarca gerisinde değildik. Erken yaşta bilgisayar bilimleri eğitiminde Amerika bizden sadece bir yıl öndeydi.

"Aile çok önemli"

- Anne ve babanızın, ailenizin hayattaki seçimlerinize etkisi oldu mu? Nasıl bir ailede büyüdünüz?

Sevgi dolu, çekirdek bir ailede büyüdüm. Annem, babam ve erkek kardeşim... Annem çok güçlü bir kadındır. Onun beni hedefl erim için olumlu motive etmesi, yapıcı eleştirileri, ümitsiz olduğum durumlarda her zaman bir kapı açılacağına dair söylemleri beni de güçlü kıldı... İnşaat mühendisi bir babanın kızıyım. Babam her zaman olaylara mühendis gözüyle bakan, neden sonuç ilişkisi kurmanın ve matematiğin hayatın her alanında temeli oluşturması gerektiğini savunan realist biridir. Bana çok para kazanmaktan çok, vicdanlı ve dürüst olmayı, kendi ayaklarımın üzerinde durmayı, hiçbir koşulda kimsenin boyunduruğu altına girmeden her şeyi tek başıma da başarabileceğimi öğretti.

- Bu işi yapmaya ne zaman karar verdiniz?

Bugün istediğiniz yere geldiğinizi düşünüyor musunuz? 2009’dan itibaren şirketim yazılım sektörüne girmişti. RobinCode.org sosyal girişimi fikri 2013’te şekillendi. RobinCode.org’u hedefl erimiz noktasında geliştirmiş olduğu global ortaklıklar ve yaptığı işler sebebiyle bir marka haline dönüştürmeyi başardık. Yazılım sektörü için gelmek istediğiniz yerin bir uç noktası yok, çünkü her gün değil, her saat gelişen bir sektör. Teknolojiyle sosyal girişimcilik ise Türkiye için oldukça yeni.

- Başka hangi mesleği tercih ederdiniz?

Benim eğitimim kamu yönetimi ve siyaset bilimiyle başladı, sonradan kodlama dili öğrenmeye başladım. Daha sonrası siber güvenlik eğitimi aldım. Çok erken yaşta, ilkokulda, hatta anaokulunda bilgisayar programlama öğrenmek isterdim. Eğer biri bana gelip 20 yıl önce programlamayla aslında bilgisayar teknolojisini kullanarak insanlara yardım edeceğimizi anlatmış olsaydı, bakış açım çok daha önce değişirdi. Robin- Code.org’u çok daha önce düşünebilirdim. Şimdiki neslin yerinde olmayı, teknolojiye doğmayı çok isterdim.

- Bu işte eğitimin, ilişkilerin ve tecrübenin payı size göre yüzde kaçtır?

Özellikle sizin mesleğinizde... “Eğitim şart” cümlesini klişe de olsa her seferinde tekrarlamalıyız. Ama sadece okul eğitimi yetmiyor maalesef, ailedeki eğitim, hayattaki eğitim çok önemli. Okul eğitimi yüzde 10, okul sonrası özel eğitimler yüzde 20, ilişkiler yüzde 30, tecrübe yüzde 40. Girişimcilikte, özellikle teknoloji girişimciliğinde tecrübe olarak benim tabir ettiğim şey şu: Zümrüdüanka kuşu gibi olmalı, her seferinde küllerinizden yeniden doğmalısınız; başarı başarısızlıklarla baş etme gücüdür. Bir de hayal kurmak ve hayal görmek arasındaki farkı çok iyi bilmek gerekiyor... “

"Yazılım sektöründe çok fazla fırsat var..."

- Bu işte ekmek var mı? Varsa nereden başlamalı?

Emeksiz ekmek elbette yok, özellikle gençlerin bunu çok iyi anlaması gerekiyor. Özellikle yazılım sektöründe çok fazla fırsat var. Teknoloji devleri nitelikli insan gücü bulmakta çok zorlanıyor. Ofislerini, çalışma şartlarını, çok az sayıdaki nitelikli insangücü için daha fazla nasıl cazip hâle getiririz, diye uğraşıyorlar. Bu sektörde ekmek var mı? Çok büyük bir pasta var. McKinsey Global Enstitüsü, 2018 yılı itibariyle sadece ABD’de 140 binle 190 bin arasında yapay öğrenme uzmanı açığı olacağını ve veri konusunda bilgili 1.5 milyon yöneticiye ihtiyaç duyulacağını tahmin etmekte. Ülkemiz bence daha büyük bir fırsatı yakalayabilir. Nereden başlamalı? Kod okur yazarı olun, bunun için kararlı olun. Hiçbir şey çok kolay değil, ama fırsatlar tehditlerden çok daha fazla, teknoloji kullanan olmaktan çıkın ve teknoloji üretin.

En alttan başlanmalı

- Çocuklarınız sizin yaptığınız işi yapsın ister miydiniz?

Ben kızıma hep şunu söylerim: “Ne iş yaparsan yap mutlu olacağın işi yap ve her zaman kazandıklarını -bu para, bilgi, tecrübe ya da farklı imkânlar olabilir- paylaş, Çünkü herkes senin kadar şanslı olamayabilir, ama, sen onlara şans olabilirsin, bunu unutma.” Şirketlerimizi devam ettirmesini çok isterim, şayet o da isterse. Ama bizim işimizin başına geçmesi için önce başka şirketlerde tecrübe edinmesi ve en alttan başlaması lâzım. Şimdi bile RobinCode.org eğitimlerine katılabilmesi için ofiste işlere yardım etmek zorunda.

“Üstün zekalı olmak gerekmiyor artık..."

- Sosyal medya yaptığınız işte ne kadar etkili?

Yeni nesil çocuk ve gençler sosyal medyayı etkin kullanıyorlar. Dolayısıyla bizim için sosyal medya son derece etkili bir iletişim aracı. Çocukların ve gençlerin sosyal medya okuryazarı olmaları, orada güvende olmaları ve sosyal medyayı doğru kullanmaları eğitimlerimizde de üzerinde ciddiyetle durduğumuz bir konu. Şimdiki çocuklar 140 karakterle her tür bilgiye ulaşmak istiyorlar.

- Yaptığınız iş dünden bugüne ne kadar değişti?

Teknoloji değişti, çok hızlı ilerledi. Tarımla mı uğraşacaksınız, tıp alanında mı çalışacaksınız, eğlence ve imalat sektöründe misiniz, fark etmez. Çünkü bilgisayar her yerde... Evimizde, cebimizde, saatimizde. İster yarış arabası kullanmak, ister basketbol oynamak, ister ev inşa etmek isteyin bütün bu işler yazılım sayesinde baştan aşağı değişti. Nesnelerin interneti ile kullandığımız nerdeyse her şey birbiriyle iletişim halinde. “Bilgisayar programlamayı öğrenmek özel bir beceri gerektirir, bilgisayar mühendisi olmanız gerekir, üstün zekâ gerektirir” gibi düşünceler bugün değişti. Çünkü bilgisayar programlamayı öğrenmek artık temel bir beceri olmaya başlıyor. Tıpkı İngilizce bilmek gibi programlama dilini bilmek bundan sonranın dünyasında çok önemli ve hayati. 10-15 yıl içerisinde bilgisayar programlamayı okumayazma gibi öğreteceğiz ve daha önce bunu neden yapmadığımızı merak edeceğiz.

- Hiç unutamadığınız bir anı var mı? Sizi çok güldüren ya da şaşırtan, belki de kızdıran?

Anılar çok... İş hayatımdakilerin birini anlatsam diğerine haksızlık olur. Bu sebeple çok güldüğüm, ama “Evet, biz bu işi başaracağız” dediğim ilk anımı paylaşayım sizlerle: RobinCode.org ile bakıma muhtaç 7-10 yaş çocuklarımız bir dişi kedi ve bir erkek kedi için bir uzay aracı tasarladılar, onları uzay aracına koydular ve uzaya gönderdiler, tam inecekler, arka sıralardan kocaman bir bağırış duyduk: “Sakın inmesinler, ölecekler, uzayda hava yok.” Tüm sınıf kendi aralarında konuşmaya başladı, ortada bir problem vardı ve çözmeleri gerekiyordu. Kediler dünyaya döndü; başlarına hava kapsülü yaptılar. Eğitim teknologlarımızla “İşte budur” dedik, “başardık.”

- Yaptığınız işte örnek aldığınız kim ya da kimlerdir?

Steve Jobs’un yaptığı işe hayranım; bilgisayar mühendisi değildi ama, geleceğin nasıl geleceğini çok iyi analiz etti, kurduğu şirketinden atıldı, yılmadı yeniden başladı. Ekipleri çok iyi yönetti... Elon Musk; 1973 doğumlu PayPal ve Spacex’i kurdu. İnanılmaz bir adam, keşke onunla çalışma şansım olsa, her şeye sıfırdan başlayabilirim. Ve Hz. Mevlânâ: “Bir mum başka bir mumu aydınlatmakla ışığından hiçbir şey kaybetmez” demiş. RobinCode’un misyonu, benim misyonum tam da budur.