OSB'lere enerji desteği sağlanmalı

 

ANKARA - Organize Sanayi Bölgeleri Derneği'nin (OSB-DER) periyodik olarak düzenlediği bölge müdürleri toplantısının 12'incisi Ankara'da yapıldı. Toplantıya OSB-DER Başkanı Hüseyin Kutsi Tuncay İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdür Yardımcısı İsmail Gerim'in yanısıra OSB mürürleri katıldı.
 

İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdür Yardımcısı İsmail Gerim, İş Sağlığı Ve Güvenliği Kanunu'na ilişkin bölge müdürlerine bilgi verirken, DÜNYA'ya konuşan bölge müdürleri OSB'lerin yeni kanuna en kolay uyum sağlayacak yapılar olduğunu vurguladılar. OSB'lerin sorunlarını aktaran bölge müdürleri OSB dışında sanayi yapılaşmalarının gerçekleşmemesi gerektiğini, sanayi bölgelerinin yer seçimlerine ise mutlaka Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'nın karar vermesi gerektiğinin altını çizdiler. Bu uygulamanın, şu anda en büyük eleştiri konularından biri olan 'atıl OSB' sorununa da çözüm olacağına dikkat çekilirken, kentsel dönüşüm çerçevesinde bu konunun ele alınabileceği önerisi getirildi. Buna ek olarak, elektrik, su, doğalgaz ve teşvik gibi konularda OSB'lere pozitif ayrımcılık sağlanması gerektiği de vurgulandı.  

 

 

İş güvenliği konusu daha çok işletmelerin kendisini ilgilendiren bir konu. Genel uygulamalarda OSB'lere yapılamayacak yatırımlar var; gaz dolum tesisleri patlayıcı madde üreticileri gibi. Buna OSB'nin uyup uymadığı konusu çok önemli. Ayrıca OSB yöneticileri genelde işletmelerdeki iş güvenliği ve sağlığı konularına çok müdahale edemezler. Ancak iş yeri ruhsatlarında bir takım şartları zorluyoruz. İşçi sağlığı açısından gerekli yapılaşmaları yapmadan iş yeri açmasına izin vermiyoruz. OSB'lerin cazip hale getirilmesi için 2000'de kanun, 2002'de de buna bağlı yönetmelik çıktı. O dönemde doğalgaz ve elektrikte OSB'lere bir takım avantajlar sağlandı. Ancak bugün OSB'lerin ne doğalgaz konusunda, ne de elektrik konusunda bir avantajı var. Yatırım yapılması için OSB'nin bir takım destek ve avantajlara sahip olması lazım. OSB içini ve dışını düşündüğümüzde, dışında üretim maliyetlerini etkileyecek yatırım maliyetleri yok. Bunun için OSB'lerdeki yatırım miktarı giderek düşüyor. Türkiye'de şu anda yaklaşık yüzde 47 OSB hemen hemen kamulaştırma, planlama ve yer seçimi aşamasında. Yüzde 53'ünde bir veya birden fazla firma var. Bu OSB'lerin yüzde 50'si yine boş sayılabilir. 
 

OSB'lerin az gelişmiş bölge kapsamına alınması ve oraya yapılacak yatırımları özendirmek gerek diye düşünüyorum. Sanayi yapılanmalarında farklı uygulamalar olmamalı. OSB'de yapılanmalarda belli kuralların uygulanıp, OSB dışındaki yapılanmalarda kural varmış gibi davranıp belli bir kuralsızlığın hüküm sürdüğünü söyleyebilirim. Sanayi bölgelerinin yer seçimlerine muhakkak Sanayi Bakanlığı karar vermeli. Özellikle 2 bin metrekarenin üzerindeki yatırımlarda muhakkak bir kurumun onaylaması ve yer seçimini sağlamalı. Bu kurum da bakanlık. Ama ne yazık ki yerler yerel yönetimler tarafından belirleniyor.  Bunun sonucunda dere yataklarına, yol kenarlarına, ormanlık alanlara sanayi bölgeleri kurulmaya başlanıyor. Bunun en güzel örneği Ergene Havzası.

 

İş kazalarında Türkiye Avrupa ülkelerine göre genelde sonuncu sırada. Burada konuya sadece OSB'ler olarak bakmamalı, genel bir sorun var. Kanunla getirdiğimiz risk değerlendirmesi diye bir kavram var. Diyoruz ki, tehlikelerinizi önceden belirleyin ve bu tehlikelere karşı önceden önlem alın. Kanunun temeli buraya dayanıyor. Dolayısıyla burada işbirliğinin geliştirilmesine ihtiyaç var. Bir iş yerinde birçok çalışma sahası var. O işletme içerisindeki bütün çalışanların birlikte hareket etmesi gerekiyor. Bir işçinin kazası veya ihmali büyük bir kazaya neden olabilir. Dolayısıyla kanun özünde risk değerlendirmesini yapmayı tavsiye ediyor. Bunu da bir uzman gelip yapsın demiyor, beraber yapın diyor. Çünkü tehlikeyi, hatayı eksiği çalışanın kendisi bilir. Gördüğü veya göreceği hatalara yönelik işvereni uyarıp ona göre önlemini aldırmak zorunda. 

 

Türkiye'deki iş güvenliği sorunlarına bakarsanız OSB'ler, bu konuda çevre ve diğer başka alt yapı hizmetlerinde olduğu gibi en ileri seviyede. Ama eksiklikleri de var.Bu kanunu OSB'lerde bütün iş yerleri bir arada olduğu için uygulamak çok daha kolay.  Yasalar ülkemizin her yerinde uygulansın. Biz denetimden kaçmıyoruz ama OSB'lere yapılan denetimler dışarıdakilere de yapılsın.  606 sanayi parselimiz var ve boş parsel yok. Küçük sanayisi daha oluşmamış bir yerde bir OSB açarsanız buraya müşteri bulamazsınız. Bunun sanayi envanterinin iyi yapılıp devletin OSB açılmasına ondan sonra izin vermesi gerekir.  Şimdi bir de şöyle bir zorluk var, iki yıl içinde üretime geçme zorunluluğu var, geçilmezse arsa yatırımcının elinden alınıyor. Yasa koyucunun biraz daha esnek olması lazım bu konuda. 

 

İş güvenliği sadece sanayinin değil, toplumun genel sorunlarından bir tanesi. Toplumumuzun kurallara riayet etmeyen bir yapısı var. Sanayici etse, çalışanlarımız etmiyor.  Son yıllarda kanunun çıkması, denetlemelerle sanayiciler de bu işe daha iyi gözle bakmaya başladılar. Bir yola girdi. Böyle olunca bu çalışanlara da mecburen yansıması olmaya başladı. Ama daha alınacak mesafe var. Kendi bölgem adına söylüyorum, yapılan denetimler adına kötü noktada değiliz. 

Şu an doluluk oranını belli ölçüde tamamlamış OSB sayısı çok az. Biz yüzde 90'lardayız.OSB'ler artık olmazsa olmaz durumuna geldi. Yıllardır OSB'ler planlı sanayileşmenin merkezi ancak, OSB'nin dışında da belediyelerin halen ruhsat verdiği yerler var. OSB dışında belli sanayinin, örneğin 2 bin metrekare altında sanayinin kurulamaması lazım. Bu yönlendirilirse atıl OSB sorunu çözülecek. Bizim şu anda en önemli sıkıntımız doğalgaz dağıtımı ile ilgili. Doğalgazda ama lisans vermiyorlar ve bizim üzerimizden dağıtıcılara hak etmedikleri paralar kazandırıyorlar. 

 

İş güvenliği kanunu çok gerekli bir kanun. Kanunun en önemli yapılarından biri de Ortak Sağlık Güvenlik Birimi. Bu birimler için en uygun yapılar OSB'ler, çalışan sayısının çok olduğu OSB'ler. Biz de çalışan sayısı en çok OSB'lerden birisi olduğumuz için buradaki ilk uygulamayı yapan OSB'lerden birisi olduk. Değişik bir anlaşma ile kanun kapsamının da ötesinde sanayiciye avantajlar elde ettik. Kanun kapsamında OSBÜK ve OSBDER'in çalışmalarıyla yönetmeliğe OSGB'lerin OSB'lerde kurulması girdi. OSB'lerde bu tür yapıların kurulması ciddi avantajları olabilir.  Bursa'da 13 OSB var. 2 tanesi OSB hakkını kazanmış, kurulum işlemleri devam eden OSB'ler. 11 tane OSB var aktif çalışan. 7'ye yakın da ıslah OSB müracaatı var. Kendi bölgemde yüzde 90'ın üzerinde bir yapılanma var. Ama bu bize özel bir durum gibi gözüküyor. Bursa genelinde bile yüzde 66'larda gözüküyor doluluk oranı. OSB'ler dışında çok ciddi yapılanmalar var. OSB'lerin karşılaştığı en önemli problemler alt yapı ve üst yapı ve bunu oluşturabilecek kaynak. Türkiye'de 160'a yakın aktif OSB gözüküyor, burada 20 tanesi kendini kurtarmış durumda. 

 

İş sağlığı ve güvenliğinde yeni sisteme en kolay entegre olabilecek yapılar OSB'ler gibi görülüyor. Önümüzdeki günlerde OSB'ler bünyesinde ortak birimlerin oluşup faaliyete geçtiğini görmek mümkün olacak.  Bir yerde bir OSB kurulmuş ve ilan edilmişse yerel yönetimlerin belli alanları sanayi lekeleri haline getirmekten vazgeçmesi ve orada sanayi tesisi kurulması için plan dahi yaptırmaması gerekir. 

Pek çok yasal düzenlemede OSB'ler nedense kavram olarak çok benimsenemediğinden dışarıda bırakılıyor. Oradaki düzenlemelerde yapılmadığından bir anlamda 'sorumlu ancak yetkisiz OSB' gibi bir paradoksla karşı karşıya kalınıyor. Örneğin, İş Güvenliği Yasası'nda OSB'lere bir takım sorumluluklar verilmiş ama bu sorunu neyle çözecek yetki var mı? Bu biraz boşlukta kalmış.  Modelin daha güçlü, daha sağlıklı ve beklenen amaca hizmet eder hale getirebilmemizin birinci koşulu enerjide ve ana girdi kalemlerindeki indirimlerin sağlanmasıyla da güçlendirilmesi gerekiyor. OSB'ler lehine bütün mevzuatların elden geçirilmesinde fayda görüyorum.   

 

Bizim bölgemiz yeni kurulmakta olan bir bölge. Karşılaştığımız en büyük sorunlar imara aykırı yapılaşma ve çevre. Enerji şu an önemli sorun gözükmekle beraber enerji şu an bir şekilde çözüm buluyor çünkü ülkenin problemi. Enerji her zaman çözüm buluyor ama imardaki kirlilik, çevredeki kirlilik yanıtsız kalan problemlerin en başında. İş güvenliği bunların arkasından takip eden konulardan biri. OSB'ler atıl kaldığı için eleştiriliyor. Belediyeler OSB dışında hiçbir yerde sanayi imarı açmazsa o OSB'lerin hepsi 2 yıl içinde dolar. Bu belediyelerin dışında bakanlığın vereceği bir karar olmalı. Kentsel dönüşümde de bu devreye sokulabilir. Bu çerçevede birçok kanun çıkıyor, bu da arada çıkabilir.  

 

Sanayinin sadece OSB içinde yapılaşması lazım. Bu sadece OSB'lerin değil ülkenin sorunu. Dışarıda yapılanan sanayiler hem ülkenin çevresine hem şehirleşmesine her türlü zararı veriyor. Buna rağmen hala ülkemizde belediye meclisi kararlarıyla verilen sanayi alanlarında sanayi yapılanmaları oluyor. Bunlar OSB içindeki yapılanmalara zarar veriyorlar. Ayrıca, elektrik su doğalgaz ve teşvik gibi konularda OSB'lerin pozitif ayrımcılığa tabii tutulması gerek. Bu olmadığı sürece OSB dışındaki sanayiye doğru tercihe yol açıyor.  OSB'lerin yüzde 50'si boş. Hiçbir ülke sanayi sermayesinden toprağa ve alt yapıya yatırım yapmasını istemiyor, sadece makine teçhizatı ve sanayiye yatırım yapmasını ve vergisini vermesini bekliyor. Üreticiden alt yapı ve arazi için para istenmemesi lazım.