Özelleştirmelerde yargı sancısı

ANKARA - Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları Genel Müdürlüğü'ne ait İzmir Limanı'nın özelleştirme ihalesinin Danıştay tarafından yürütmesinin durdurulmasının ardından özelleştirmelerde yargı süreci tartışmaları yeniden gündeme geldi. Türkiye'de özelleştirme işlemlerinin hızlandığı 1990'lı yılların ikinci yarısından bu yana hemen hemen tüm özelleştirme işlemine, ya ilgili sendikalar ya da Kamu İşletmeciliğini Geliştirme Merkezi (KİGEM) tarafından iptal davaları açıldı. Davalar ilk yıllarda Özelleştirme Kanunu'nun değer tespit yöntemlerini belirleyen 18'nci maddelere göre açılırken, AKP'nin iktidara geldiği 2002 yılından bu yana yapılan özelleştirmeler veya belediyelerin çeşitli projelerinde bu kez "kamu yararı bulunmadığı" gerekçesiyle davalar açıldı. Tüpraş ihalesinde 2.8 milyar dolarlık fark Tüpraş'ın yüzde 65.76'lık kamu hissesini Danıştay, 2004 yılı Ocak ayında Zorlu'nun da içinde bulunduğu konsorsiyuma 1.3 milyar dolara ihale edilmesini iptal etmişti. Tüpraş'ın 13 Ağustos 2005 yılında gerçekleştirilen ihalesinde bu kez yüzde 51'lik hisse için Koç-Shell Ortak Girişim Grubu 4 milyar 140 milyon dolar teklif vermişti. İlk ihalenin iptalinin ardından ikinci ihalede verilen teklif ile 2 milyar 838 milyon dolar "kamu yararı" gözetilmiş oldu. Galataport rafa kalktı Yargının iptal ettiği bir diğer tartışmalı ihale ise Salıpazarı-Karaköy Kruvaziyer Liman Kompleksi (Galataport) ihalesi. 59. Hükümetin kabine üyeleri arasında da görüş ayrılığına neden olan Galataport, 49 yıllığına yap-işlet-devret yöntemiyle ihaleye çıkarılmış, en uygun teklifi Ofer-Global ortaklığı vermişti. Öngörülen kira bedelinin çok düşük olduğu tartışmaları sürerken, Danıştay, Kültür Bakanlığı'nın bölgeyle ilgili aldığı kararı iptal etti. Bu iptalin ardından hükümet, yeni bir yöntemle ihaleye gerçekleştirmek için girişimde bulunsa da kabine içinde fikir birliği sağlanamaması nedeni ile ihale bir süre rafa kaldırıldı. Limanlarda mevzuat sorunu Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu, önceki gün TCDD Genel Müdürlüğü'ne ait İzmir Limanı'nın özelleştirilmesi amacıyla yapılan ihale ile ihaleyi sonuçlandıran Özelleştirme Yüksek Kurulu (ÖYK) kararının yürütmesini durdurdu. Daha önce de Danıştay 13. Dairesi, TCDD'ye ait İskenderun Limanı'nın 36 yıl süreyle 80 milyon dolara özelleştirilmesi amacıyla ihaleye çıkarılmasına ilişkin kararla ihaleyi sonuçlandıran ihale komisyonu kararını iptal etmişti. Danıştay'ın liman özelleştirmelerini iptal etmesinde dayanak noktasını limanlar hakkında mülkiyetin devri suretiyle özelleştirmesinin hukuken mümkün olmadığı oluşturmuştu. Liman-İş Sendikası, TCDD taşınmaz satışı ihalesi (müzayedesi) ile bu işlemin dayanağı olan 9 Kasım 2006 tarihli Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları İşletmesi Genel Müdürlüğü'ne Ait Taşınmazların Satışı ve Değerlendirilmesi Hakkındaki Yönetmelik'in iptali ve yönetmeliğin dayanağı 5335 sayılı yasanın 32. maddesinin dava konusu işlemde uygulanan hükümlerinin iptali için Anayasa Mahkemesi'ne başvurulması ve yürütmenin durdurulması istemiyle Danıştay'da dava açmıştı. Daire, ihalenin diğer taşınmazlarla ilgili kısmının ve ihalenin dayanağı yönetmeliğin yürütmesini, Anayasa Mahkemesi'nce karar verilinceye kadar durdurdu. Limanların özelleştirmesinde Anayasa Mahkemesi'nin vereceği karar merakla bekleniyor. Tekel Sigara ipin ucunda Öte yandan bu senenin en büyük özelleştirmesi olarak anılan geçtiğimiz günlerde üçüncü kez ihalesi gerçekleştirilen Tekel'in sigara bölümünün özelleştirmesinin de yargıya taşınması bekleniyor. İlk olarak 2003 yılında gerçekleştirilen ihalede en yüksek teklifi 1 milyar 150 milyon dolar ile JTI verirken, ÖYK teklifin beklentileri karşılamadığı gerekçesiyle ihaleyi iptal etmişti. İkinci kez gerçekleştirilen ihalede de teklif gelmemesi nedeniyle ihale sonuçlandırılamadı. Son yapılan ihalede ise BAT 1 miyar 729 milyon dolar ile en yüksek teklifi verdi. Petkim'de "kamu yararı" durdurma Bu arada geçen yılın tartışmalı özelleştirme ihalelerinden Petkim'in özelleştirmesinde "kamu yararı" bulunmadığı gerekçesi ile yürütmesi durduruldu. Petkim hisselerinin yüzde 51 oranındaki kamu hissesinin blok satış yöntemiyle özelleştirilme ihalesinde en yüksek teklifi 2 milyar 50 milyon dolar ile Rus-Kazak ortaklığı, Trans Central Asia Petrochemical Holding Ortak Girişim Grubu (OGG) verirken, en yüksek teklifi veren konsorsiyumun ana ortağı Troyka Dialog'un Ermeni asıllı sahibinin diaspora ile bağlantısı ortaya çıkınca ÖYK ihaleyi 2 milyar 40 milyon dolar ile ikinci en yüksek teklif sahibi Azeri konsorsiyum, Socar-Turcas-Injaz OGG'ye vermişti. Ancak, Petrol- İş Danıştay'a başvurarak, Petkim'in satışının yürütmesinin durdurulmasını istedi. Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu, Petkim'in 51'lik hissesinin özelleştirilmesinde kamu yararı bulunmadığı gerekçesiyle yürütmenin durdurulmasına karar vermişti. Kurulun bu kararından sonra Danıştay 13. Dairesi, davaları esastan karara bağlayacak. Liman gelirleri, demiryolu ve karayolu arasında bölüştürülecek Ulaştırma Bakanlığı, kara, hava ve demiryolu yatırımlarının finanse edilmesi için oluşturulması öngörülen 'fon' konusunda alternatif modeller üzerinde çalışmaya başladı. TCDD'ye ait limanların özelleştirilmesinden elde edilecek gelirlerin yüzde 50'si Karayolları Genel Müdürlüğü bütçesine, yüzde 50'si ise TCDD hesaplarına aktarılacak. Tasarı aynen kanunlaşırsa, ilgili maddelerde öngörülen gelirler Merkez Bankası bünyesinde bir fonda kullanılacak ve bu fon bakanlık tarafından kullanılacak. AKP Milletvekili Mustafa Açıkalın'ın hazırladığı ve kamuoyu ile IMF'den gelen tepkiler üzerine kısmen değiştirilmesi gündemde olan "Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Yasası ile Bazı Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi" taslağa göre, Bandırma, İzmir, Samsun, Derince, Mersin ve İskenderun limanlarının özelleştirilmesinden sağlanacak gelirlerin yüzde 50'si Karayolları Genel Müdürlüğü bütçesine, yüzde 50'si ise TCDD hesaplarına aktarılacak. Önceki düzenlemede, liman gelirleri tüm demiryollarının altyapısı için harcanacaktı.