"Birçok kooperatif işletme zaafı yaşıyor"

(15:00)ANKARA - Sanayi ve Ticaret Bakanı Zafer Çağlayan, birçok kooperatif ve birliğin, mali yapılarındaki zayıflık nedeniyle, ürün alımında dış finansmana bağımlı olduklarını belirterek, aldıkları dış kaynakları geri döndürmede zorlandıklarını ve işletme zaafı yaşadıklarını belirtti. Tarım Satış Kooperatifleri Birlikleri, Çağlayan'ın başkanlığında Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'nda bir araya geldi. Kooperatiflerin ve birliklerin tüm yönleriyle değerlendirileceği toplantıya, birlik yöneticilerinin yanı sıra bakanlık ve ilgili kuruluş temsilcilerinin de aralarında bulunduğu toplam 65 kişi katılıyor. Bakan Çağlayan, toplantının açılışında yaptığı konuşmada, Uluslararası Kooperatifler Birliğinin, "Global 300" projesiyle yaptığı tespitlere göre, dünyadaki 300 en büyük kooperatifin iş hacminin bir trilyon doları geçtiğini hatırlatarak, bunların içinde tarım ürünleri alanında faaliyet gösterenlerin ilk sıralarda yer aldığına dikkati çekti. Kooperatiflerin dünyada yaklaşık 1 milyar insana hitap ettiğini belirten Çağlayan, özellikle gelişmiş ülkelerde kooperatiflerin birçok ürünün ticaretinde yüzde 90'lara varan paylara sahip olduklarına dikkati çekti ve Türkiye'deki kooperatif uygulamaları konusunda görüşlerini anlattı. "Ülkemizde tarım işletmelerinin küçük ve dağınık bir yapı sergilediği dikkate alındığında, bu alanda kooperatiflere ciddi görevler düşmektedir" diyen Çağlayan, Tarım Satış Kooperatifleri ve Birliklerinin, bünyelerinde 23 ürün konusunda 610 bin üreticiyi örgütleme gücüne sahip olduğunu kaydetti. Üretimdeki payları Kooperatif ve birliklerin üretimdeki paylarına da değinen Çağlayan, toplam pamuk üretiminin yüzde 22'sinin, yağlık ayçiçeğinin yüzde 51,4'ünün, zeytinin yüzde 19'unun, kuru üzümde yüzde 17,8'inin, zeytinyağında yüzde 12'sinin ve gülçiçeğinde yüzde 32'sinin kooperatif ve birlikler tarafından karşılandığını ifade etti. Çağlayan, şunları söyledi: "Ancak, bu kuruluşların her geçen yıl, üretici ortak sayılarını ve üretimdeki paylarını artırmaları beklenirken, sürecin tersine işlediği görülmektedir. Ortak sayısı 800 bin seviyelerinden 600 bin seviyelerine düşmüştür. Aktif olmayan ortakları da dikkate aldığımızda, bu sayı daha da azalmaktadır. Üretim içerisindeki paylarında da, özellikle son dönemde ciddi düşüşler olmuştur." Kooperatif ve birliklere ilişkin 2000 yılında başlatılan yeniden yapılandırma programıyla, etkinliğini ve verimliliğini artırmak isteyen ve bu konuda kararlılık gösterenlere iyi bir fırsat yaratıldığını kaydeden Çağlayan, söz konusu yılda birliklerin DFİF (Destekleme Fiyat İstikrar Fonu) borçlarının, Yeniden Yapılandırma Kurulunun önerileri dikkate alınarak, Hazine tarafından üstlenilmesi imkanı getirildiğini ifade etti. Toplam 14 birliğin 1 Mayıs 2000 tarihinden önceki yaklaşık 1,4 milyar YTL tutarındaki borçlarının silindiğini hatırlatan Bakan Çağlayan, birliklere, finansman katkısının bugüne kadar sürdürüldüğüne dikkati çekti. Sorunlar Sanayi ve Ticaret Bakanı Çağlayan, kooperatif ve birliklerin içinde bulunduğu sorunları ise şöyle özetledi: "Birçok kooperatif ve birlik, mali yapılarındaki zayıflık nedeniyle, ürün alımı için dış finansmana bağımlı bulunmaktadır. Aldıkları dış kaynakları geri döndürmede zorlanmaktadırlar. Kooperatifler, çoğunlukla işletme zaafları yaşamakta ve mali yönden birliklere bağımlılık göstermektedirler. Genel olarak; nitelikli personel ve yönetici yönünden sıkıntı yaşamaktadırlar. Yöneticiler, yeterince rasyonel hareket etmemektedirler. İç denetim etkin değildir. Ortaklık bilinci yeterince gelişmemiştir. Alım ve fiyat politikalarında yeterince kooperatifçilik anlayışına uygun hareket edememektedirler."