"Kendi"niz gibi "Kent"inizi de yenilemelisiniz...

Yaşam alanları da, onların kurgulanışı da yaşam tarzlarının değişmesine paralel değişmekte. İnsanoğlu tarafından yerleşik yaşamla birlikte kurulan ilk yerleşim birimleri köyler oldu. Basitçe yapılmış evler, hayvanlar için yapılmış barınaklar, tarım üretimi için kullanılan araziler oluşturuyordu bu yerleşim birimlerinin temelini. Sonraları, insan nüfusunun artışı, teknolojik gelişim, iş yapma biçimlerindeki değişim, insanlığın köylerden kentlere geçişini getirdi. Bu değişimin çok hızlı olması, yeni yaşam alanları olarak kurgulanan kentlerin, üzerinde yeterince düşünülmeksizin ortaya çıkmasına yol açtı. Her geçen gün daha çok insana ev sahipliği yapan, gereksinimleri artan kentler; zaman içinde eskimeye, ihtiyaçlara yanıt verememeye başladı doğal olarak. Küçük alanlara daha çok ofis, daha çok konut sığdırma telaşı da kent sakinlerine nefes alacak, soluklanacak alanlar kalmamasına neden olmakta idi. Modern yaşamın göstergesi olması hayal edilen kentler bu gelişmeler bağlamında modern hapishaneler, çirkin yapılar bütünü, bina mezarları olarak tanımlanabilir bir görüntüye kaydı. İnsanlık, kendi yarattığı bu problemin çözümünü de kendisi bulmak zorundaydı elbet. Bu da öncelikle sanayileşme atılımını tamamlayan ülkelerden başlayarak, kentsel dönüşüm projelerini, yenilenmiş kent yapılanmasını yarattı kaçınılmaz bir biçimde. Kent kavramının yeniden tanımlanması... Kent yapılanmaları, köyden kente geçiş sırasında yapılarının daha modern, ileri teknik ve teknolojiye dayanması, daha çok insanın yaşamasına olanak sağlaması, daha konforlu bir yaşam sunması benzeri bir düzleme oturuyordu. Başlangıçta oluşturulan bu yeni yerleşim birimleri bu yönde oluşan beklentilere de karşılık verebilir durumdaydı. Ancak; modernleşmenin ve insan nüfusu artışının sonuçlarına dayalı olarak, git gide betonlaşan, sıkışan, yaşanmaz yerler halini almakta kentler. Köye alternatif olarak geliştirilen bu yerleşim birimleri, doğanın ve yeşilin yok edilircesine tahrip edilmesi, soğuk ve can sıkıcı yapıları ile yaşamak istemeyeceğiniz ortamlara dönüşmekte. Bunun daha uzun süre böyle gidemeyeceğinin anlaşılması, yeni bir kent modeli oluşturmaya, daha özenle tasarlanmış kentler kurmaya doğru yöneltti modern toplumları. Bu yeni kent kavramı, eski kentlerin de yeniden inşasını, yıkılıp yeniden yapılmasını, en azından yeni modele uyarlanmasını gerektirmekte. 1940'lı yıllarda başlayan kentsel dönüşüm projeleri; bir yandan maliyetleri nedeni ile eleştirilirken, diğer taraftan daha yaşanabilir bir dünya için başka seçenek de yok gibi. Uzun ve yoğun bir çalışmayı gerektirse de, tümüyle yıkıp yeniden yapmak değilse bile, kurulu kentleri yenilemek, yaşam alanlarını, ofis/konut dengesini, alt yapıyı yeniden kurgulamak gerekiyor. ABD'de uygulanan başarılı örneklerin yanında; söz gelimi Hindistan'da gerçekleştirilmiş başarılı kentsel dönüşüm projelerini görmek mümkün. Daha yaşanabilir bir dünya için, daha yaşanabilir kentler yaratmak, doğayı, insani gereksinimleri, iş ve özel yaşam alanlarını göz önünde bulundurarak yenilemek durumundayız kentlerimizi. Bunu yaparken; tümden yıkmak, geçmişi yok etmek değil elbet aslolan. Aslolan; eskinin güzelliklerini yok etmeden yeninin güzelliklerini eklemek onların üstüne. Dünyadan kentsel yenilenme uygulamaları Şehrin zarar görmüş, eskimiş veya yıkılmış bölümlerini tamamen yıktıktan sonra, üzerine yeni yapılar inşa etme süreci, kentsel yenilenme olarak adlandırılıyor. Özel kurumlar tarafından yaptırılan projeler olmakla beraber, çoğu kentsel yenilenme projesi hükümetin yenilenme programlarının içinde yer alıyor. Tipik programlar, harap konutları yıkarak orta gelir düzeyine hitap eden konut inşaatlarından oluşuyor. Çoğu zaman da, yeni kamu binaları, oditoryumlar ve üniversiteler kentsel yenilenme projeleri kapsamında inşa ediliyor. ABD'de çevresel yeniden gelişim programı tasarlandı Kentsel yenilenme, ABD'de uygulanan orta yoğunluktan çok yoğun kentsel alanlara kadar "çevresel yeniden gelişim programı" olarak tasarlandı. Bu, 1940'ların sonunda başlayan, 1970'lerin sonuna, hatta 80'lere kadar devam eden bir program. Şehir planlamasının oluşturulmasında önemli rol oynadı. Benzer mekanizmalar; Beijing, Çin, Melbourne, Victoria; Saint John, Glasgow, İskoçya; Boston, Massachusetts; San Francisco, California; ve Bilbao, İspanya. Londra'da Canary Wharf buna örnek gösterilebilir. Kentsel yenilenme projeleri son derece tartışmalı olabilmekte; genelde işletmelerin yıkılması, insanların başka yerlere tayin edilmesi ve istimlak hakkının kullanılması gibi birçok konuyu gündeme getirmekte. Kentsel yenilenme projelerinin artıları ise, metruk durumdaki yaşam alanlarının, çökmüş ticari ve endüstriyel yerlerin yeniden topluma kazandırılması olarak nitelendiriliyor. 20. yüzyıldan sonra, yenilenme çalışmaları; kentsel yayılması, şehirlerin devasa alanlarının harap olması sonucu, yerlerine otobanlar, yaşam alanları ve boş alanların inşa edilmesiyle şekillendi. Kentsel yenilenme projeleri büyük tartışmalara dayanıyor: Bu projeleri savunanlar, sektörü bir ekonomik çark olarak görürken; karşı çıkanlar ise, vergi mükelleflerini ve yoksulu yok sayarak çok zengini daha da zengin kıldığını savunuyorlar. Projeler, varolan topluluklara artı masraf yaratıyor ve güzel yerleşimlerin yok olmasına yol açıyor. Tamamen yıkılıp yepyeni yaşam ve iş alanlarının yapılmasını içeren kentsel yenilenme projeleri birçok şehir plancısı tarafından başarısız bulunurken, geliştirme projeleri varolanı iyileştirme ve restore etmek üzerine tekrardan tasarlandı. Dolayısıyla, kentsel projeler hükümetin programlarıyla, küçük ve büyük işletme teşvikleriyle beraber, yıkımdan çok renovasyon üzerine yatırımlarını yoğunlaştırdı. İngiltere'de kentsel yenilenme şirketleri kuruldu İngiltere'de alanların radikal ve fiziksel bir dönüşümünü sağlamak amacıyla kentsel yenilenme şirketleri kuruldu. Bu şirketler, planlama ve finansal desteğin koordinasyonu ile hem kamu, hem de özel sektördeki geliştirmecilere fayda sağlamayı hedefliyor. Bu şirketlerin etkilerini İngiltere'nin birçok yerinde görmek mümkün. Kentsel yenilenme sosyal, ekonomik, planlama, inşaat ve yönetim aktivitelerini birarada kullanan kompleks bir sektör. Tüm bu aktivitelerin bütünleşmesiyle, sosyal sürdürülebilirliğe, ekonomik istikrara ve coğrafi konum altyapısının gelişmesine katkıda bulunuluyor. Kentsel yenilenme projelerinin başarısını tayin eden en önemli kriterlerden biri, bu projelerden sorumlu özel şirketlerin hükümetin, belediyelerin, inşaat şirketlerinin ve çevre sakinlerinin hep beraber çalışıyor olması. Kent tasarım hareketi: Yeni kentçilik Yeni kentçilik, 1980'lerde ortaya çıkan bir Amerikan kent tasarım hareketi. Amacı, banliyö ve şehir merkezi yapılanmalarını göz önüne alarak, tüm kent planlaması ve emlak projelerinde reforma gitmek. Yeni kentçi semtler, çeşitli iş ve konut yapılarını içinde bulundururken, yürünebilir bir alanla sınırlıdır. 1993'te Chicago'da Yeni Kentçilik Kongresi (Congress for the New Urbanism, (CNU)) kuruldu. Yeni kentçilik projelerinin kriterlerini oluşturan uluslararası bir organizasyon olan CNU'nun üye sayısı 3 bini aşmış durumda. ABD genelinde çeşitli şehirlerde yıllık kongreler düzenliyor. CNU'nun, yenilenme stratejisi prensiplerini desteklemek için kamu politikası ve geliştirme uygulamalarına yönelik görüşleri şöyle: "Semtler hem kullanım, hem de nüfus anlamında çeşitlilik göstermeli, yollar hem yaya, hem de sürücüler için tasarlanmalı, şehirler ve kasabalar uluslararası standartlarda kamu alanına ve halk kurumlarına sahip olmalı, kentsel alanlar mimari ve çevre planlamasıyla yerel tarihini, iklimimi, ekolojisini ve yapısal kültürünü dikkate alarak gerçekleştirmelidir." Yeni kentçiler açık alanlar için bölgesel planlamayı, içeriğe uygun mimari ve planlamayı, ve iş-konut dengesinin kurulmasını destekler. Bu stratejilerin trafiği eriteceğine, makul ev arzının artacağına ve kentleşmenin düzgün bir şekilde yaygınlaşacağına inanıyorlar. CNU, ayrıca, tarihi yapıları korumayı, güvenli sokaklara sahip olmayı, yeşil binaların yapımına öncülük etmeyi amaçlar. Yeni kentçilik örnekleri-ABD Yeni kentçilik akımına birçok kozmopolit şehrin yenilenmesinde başvuruluyor: CNU'nun yeni kentçilik ödüllerine göre, Amerika'nın çeşitli şehirlerinin yanı sıra, Hindistan, İskoçya, Suudi Arabistan ve Bahamalar da ödüle layık görülen yeni kentçilik projelerine sahip. Ödüllü projeler ve şirketler: Bölge, metropol, şehir, kasaba Louisiana bölgesel planı; Louisiana, ABD Calthorpe Associates Merkez Delaware için şehir vizyonu; Philadelphia, Pensylvania Wallace Roberts & Todd LCC Vedanta University Master Plan; Orissa, Hindistan Ayers/Saint/Gross Inc, King Abdullah University of Science and Technology; Suudi Arabistan Hellmuth, Obata ve Kassabaum (HOK) Semt, bölge Woodstock şehir merkezi; Woodstock, Georgia Tunnell-Spangler-Walsh & Associates Oakwood Shores; Chicago, IL FitzGerald Associates Rockville Town Square; Rockville, MD WDG Architecture Mixson Avenue; North Charleston, SC I'On Group Masterplan for Western Harbour; Leith Edinburgh, İskoçya Robert Adam Architects Sokak, bina Marion Square; Charleston, South Carolina Fairfax & Sammons Architects Atlantic & Pacific Development; Montgomery, Alabama City Loft Corporation Almeria Row; Coral Gables, Florida de la Guardia Victoria Architects & Urbanists Inc. A Pattern Book for Neighborhood Houses; ABD Urban Design Associates A Living Tradition: Architecture of the Bahamas; Bahamalar Mouzon Design Sahil şehirlerine örnek: Florida Florida sahili, ilk yeni kentçi şehir. 1981'de Panhandle kıyı şeridi 324 bin m�FD'lik bir alanda kuruldu. 1988'de sadece birkaç sokağın yapımı tamamlandığında, sokaklarının kalitesi ve kamuya ayrılan yerleri sayesinde uluslararası bir üne kavuştu. Florida sahil şeridi yeni bir turist merkezi. Aynı zamanda, 1 milyon dolardan 5 milyon dolara evlerin olduğu son derece değerli bir bölge. İngiltere ve Batı Avrupa'daki projelerin avantajları İngiltere ve Batı Avrupa, kültürel inisiyatifleri ön plana koyduğu birçok başarılı kentsel yenilenme projesini gerçekleştirdi. Yenilenme projelerine kültürel aktivitelerle destek vermek ve bölgelerin tanınmasını, finansal yönden sağlamlaşmasını sağlamak ülke ve şehirlerin başarılı projeler haline gelmesi açısından çok önemli. . Sosyal birlikteliği sağlamlaştırmak: Festivaller, halk oyunları gibi çeşitli kültürel aktiviteler farklı toplulukları biraraya getirmeye yarıyor. Örneğin, Bradford, Nottingham ve Leicester karnavalları her sene farklı kültürleri biraraya getiriyor. Belfast'taki gönüllü tiyatro Katolik ve Protestan toplulukların geleneklerini sentezleyen bir oyunla iki gruba da başarılı bir şekilde hitap ediyor. . Yerel imaj geliştirmek: Şehirler kendi kültürel benliklerini ön plana çıkarmak ve şehirlerini dünyaya tanıtmak için kampanyalar oluşturuyorlar. 'Glasgow's Miles Better' (Glasgow'un milleri daha iyi) kampanyası şehrin kültürel ve endüstriyel kimliğini vurgulamak ve daha çok turisti çekmek amaçlı yaratılmıştır. . Yerel çevreye ilgiyi artırmak: Ulusal ve uluslararası organizasyonlar çevreye duyarlı projelerini semt sakinlerini de içine alarak gerçekleştirmeyi hedefler. Medyayı da yanına alarak, çevre dostu aktivitelerin yaygınlaşmasını ve etkin bir şekilde gerçekleşmesini sağlar. . Kamu ve özel sektörün ortaklık kurması: Girişimciler, küçük işletmeler ve kamu işletmelerinin beraber çalışması yenilenme projesinin başarısına direkt yansıyor. Örneğin, Galler'deki Hay-on-Wye, Richard Booth adında bir kitapevi sahibi girişimci tarafından şehir otoritelerinin de desteğiyle dünyanın en büyük ikinci el kitap satış kasabası oldu. . Organizasyonel kapasitenin yükseltilmesi: Kentsel yenilenme projeleriyle, hem bireylerin hem de toplulukların katkılarıyla Craigmillar Festival Vakfı 1964'te Edinburg'da bir konut arazisinde kurulmuş ve toplumu güçlendiren birçok inisiyatifi biraraya getirmiş. . Geleceğin vizyonunun keşfedilmesi: Kentsel yenilenmenin başarılı bir şekilde yürütülmesi için farklı perspektiflerden bakmak ve hiç duyulmamış önerileri getirmek son derece önemli. Angie Hiesl Köln'de, Christo Berlin'de, öyle çalışmalara imzalar attı ki, şehir sakinlerinin kendi çevreleriyle ilgili fikirlerini değiştirdi. Düzenlenen festivallerin amacı, muhtemel değişimin sinyallerini vermek, insanlara geleceğin nasıl olacağına dair kişilerin hayalgüçlerini perçinlemek. Örneğin, Helsinki'deki Sanatların Gecesi (Night of the Arts) beş senedir her yıl gerçekleşen bir etkinlik. Şehir, cafe ve restoranların sokaklara masa ve iskemle çıkarmalarına ve servis saatlerini uzatmalarına izin verdi. Bu yeni düzen, Helsinkililer'in şehirlerini hareketli, canlı ve yaşanan bir yer olarak görmelerini sağladı. Türkiye'de kentsel yenilenme - Fener Balat 2003 yılında başlatılan Fener Balat Semtlerinin Rehabilitasyonu Programı, İstanbul'un Dünya Mirası listesinde yer alan tarihi alanlarından Fener Balat'ta yaşam koşullarını iyileştirmeyi hedefledi. Bu projenin gerçekleşmesi için semt sakinlerinin de aktif katılımı sağlandı. AB kaynaklı 7 milyon Euro değerindeki fon ile, 87 ev ve tarihi Fener Balat pazarında bulunan 33 dükkân restore edildi. Bunun yanı sıra, iki sosyal merkez inşa edildi ve bir dizi sosyal aktivite gerçekleştirildi. Ayrıca, daha iyi bir atık toplama sistemi kuruldu. Fener Balat projesinin bundan sonra İstanbul'un farklı tarihi mekanlarında gerçekleşecek projelere örnek oluşturması amaçlanıyor.