Sanayici, ithal işçi için bakanlıktan vize istiyor

Sedat ALP

İZMİR - Yıllardır dünyanın dört bir yanına işçi yollayan Türkiye'nin sanayicileri de artık kalifiye eleman ihtiyacı için diğer ülkelerin kapısını çalmak istiyor. Sağlık Bakanlığı'nın, kamu hastanelerinde çalıştırmak amacıyla yurtdışından doktor getirme girişimi ile açılan yolu madencilik sektörü de kullanmak için hükümet nezdinde girişimlerde bulundu.

İşsizlik oranı yüzde 9, kentlerdeki işsizlik oranı ise yüzde 10.7 olmasına rağmen madencilik, denizcilik, bisküvi, tekstil, hazır giyim sektörleri başta olmak üzere birçok sektör elemanı bulamadığı için istediği kapasitede çalışamıyor. İnsan kaynağı sıkıntısı kamu kesiminde de yaşanıyor.

Maden ve doğaltaş ocaklarında çalıştıracak vasıfsız elemanı Türkiye'de bulamayan sektör temsilcileri, işlerin yoğun olduğu mart-eylül aylarında çalıştırmak üzere yurtdışından misafir işçi getirmek için devletten izin istedi, ancak olumlu yanıt alamadı.

Sanayicinin eleman sıkıntısını gidermek için kamu ve özel sektör girişimiyle çok sayıda eğitim programı düzenleniyor. Çok sayıda organize sanayi bölgesi (OSB) bünyesinde meslek lisesi açılıyor. Bisküvinin üretim merkezi olan Karaman OSB'de, servisler 100 kilometre mesafeden işçi taşıyor.

İş-Kur'un verilerine göre,  2012 Haziran sonu itibariyle çeşitli meslek gruplarında toplam 70 bin 488 kişilik personel açığı var. Geçtiğimiz yıl firmalar İş-Kur'dan çeşitli vasıflarda 660 bin eleman talep etti. Aynı yıl İş-Kur'a 1 milyon 398 bin kişi iş için başvurdu. Ancak kurum firmalardan gelen talebin ancak 363 binini karşılayabildi. İstanbul'da 2011 yılındaki 177 bin kişilik personel açığının ancak 73 bini, İzmir'de 20 bin kişilik açığın 7 bini, Bursa'da 37 bin kişilik açığın 18 bini, Antalya'daki 40 bin kişilik açığın 15 bini ve Kocaeli'ndeki 16 bin kişilik açığının 12 bini karşılanabildi.  

Yine İş Kur'un verilerine göre, firmalar en çok benden işçisi arıyor. Daha sonra temizlik elemanı, büro memuru, satış elemanı, dikiş makinecisi, güvenlik görevlisi, garson, çağrı merkezi görevlisi firmaların en çok eleman aradığı ve bulamadığı meslek grupları.  

"Yardım elini işçi alarak uzatalım"

"Eli, ayağı tutsun yeter. Biz ona işi yarım saatte öğretiriz. Bu şekilde 5 bin kişi gelsin bugün işbaşı yaptırırım" diyen Ege Maden ve Doğaltaş İhracatçıları Birliği Başkanı Arslan Erdinç, yurtdışından misafir işçi getirmek için Ekonomi Bakanı Zafer Çağlayan'dan destek istediklerini, ancak bunun mümkün olmadığı haberini aldıklarını aktardı. Türkiye'de işsizlik olduğuna inanmadığını belirten Erdinç, "2 yıldır doğaltaş sektöründe vasıfsız eleman ihtiyacına dikkat çekmek için her yerde konuşuyorum. Bugüne kadar sadece 1 kişi başvurdu o da firma müdürü olmak istiyordu. Artık mermer ocaklarında her şey otomasyona döndü, işçiler sadece makinelere kumanda için çalıştırılıyor. 2000'li yılların başında 3 vardiya, yani 24 saat tam kapasite çalışırdık. Sektör işçi bulamadığı için şimdi ağırlıklı olarak tek vardiyada çalışıyor. Bu arada doğaltaşa büyük talep olduğu için sektör işçi sıkıntısı yüzünden talebe yetişemiyor. Aylıklar yüksek olmasına rağmen işçi bulamıyoruz.  Hiç olmazsa, işlerin yoğun olduğu mart-ekim ayları arasında yurtdışından yabancı işçi getirelim diye Ekonomi Bakanı Zafer Çağlayan'dan destek istedik. Türkiye, ekonomik sıkıntısı olan birçok ülkeye yardım gönderiyor. Onlara sadece balık vermekle kalmayalım, olta da verelim. Bu ülkelerden çalışabilecek insanları getirip burada iş verelim. Burada kazanacakları para ile ülkelerinde 5 aileye bakabilirler. Ben hemen yarın 5 bin kişi işe yerleştirebilirim. Yatacak yer veriyoruz. Yemek veriyoruz. Her öğün et yemekleri veriliyor" diye konuştu.

Oteller, yabancı animatör, aşçı istiyor

Türkiye Otelciler Federasyonu Başkan Yardımcısı Mehmet İşler, 1982 yılında 1 milyon 200 bin olan yatak kapasitesinin 2011'de 31.5 milyona ulaştığını, bu hızlı büyümeye paralel kalifiye elaman ihtiyacının karşılanamadığına dikkat çekti. Yabancı dil ve şarap servisi bilen, dünya mutfağına hakim kalifiye elemanlara ihtiyaç olduğunu dile getiren İşler, "Turizm meslek okullarından mezun olanlar yeterli pratiğe sahip değil. Sektör meşakkatli olduğu için alt kadrolarda yetişenler de başka sektörlere kaçıyor. Bu sorunun aşılması için özel eğitim programlarının hayata geçirilmesi gerekiyor" dedi.

Başka ülkelerden Türkiye'ye kalifiye eleman getirerek çalışma izni sağlanmasını talep ettiklerini belirten İşler, "Bazı dallar var ki Türkiye'de yeterli uzman yetişmiyor. Özel eğitimli animasyon ekibi, dünya mutfaklarından uzman aşçılar, SPA uzmanları ve yelkenci gibi bazı uzmanlık alanlarında yurtdışından kalifiye eleman getirerek Türk turizm sektöründe çalıştırmak istiyoruz. Yunanistan'da otellerde Yunan vatandaşları kadar İngiliz de çalışıyor. Türkiye'de de yabancıları kolaylıkla çalıştırabilmemiz gerekiyor" diye konuştu.

Nakış kursuna katılan 15 kişiden 1 kişi işe başladı

Türkiye'de nakış sektöründe binin üzerinde firmada tahmini 75 bin kişinin istihdam edildiğini belirten EBSO Nakış Sanayi Meslek Komitesi Başkanı Osman Çelik, ciddi personel sıkıntısı yaşadıklarını vurguladı. Çelik, sorunu Uzmanlaşmış Meslek Edindirme Merkezleri Projesi (UMEM) ile çözmeye çalıştıklarını ancak sonuç alamadıklarını belirterek, "Bornova, Gaziemir, Buca'da açılan 15 kişilik kurslardan sadece 1 kişi iş başı yaptı. Meslek liselerinden stajyer alıyoruz, yetiştirip işbaşı yaptıramıyoruz. Üniversite gitmeye, öğretmen olmaya çalışıyorlar" dedi. AVM ve benzeri yerlerde artan güvenlik, tezgahtar ve benzeri eleman ihtiyacı nedeniyle bazı sektörlerin eleman bulamadığına dikkat çeken Çelik, "İstanbul, Gaziantep, Denizli, Bursa, İzmir olmak üzere 5 derneğin temsilcileri bir araya geldik. Bütün bölgelerde aynı sıkıntı var. Sektörde çalışanların eline fazla mesai ile birlikte ortalama bin 200 TL geçiyor. Yemek ve servisin yanı sıra sosyal yardım da yapılıyor. Personeli tutmak için elimizden geleni yapıyoruz" diye konuştu. Çelik, devletin asgari ücretten aldığı verginin yüksek olduğunu belirterek, "Devlet bu paydan feragat etse ücretler iyileşecek" dedi.

Sanayiye Gürcistan, Ermenistan ve Azerbaycan'dan işçi getiriliyor

Denizli Sanayi Odası (DSO) Yönetim kurulu Başkanı Müjdat Keçeci, Avrupa'da fabrikaların işçi çıkardığı bir dönemde, Türk sanayicilerinin yabancı ülkelerden nitelikli eleman getirdiğini kaydetti. Keçeci, işverenlerin, işlerini gördürecek işçiyi bulmakta zorlandığını, özellikle Denizli sanayisinin önemli sektörlerinden olan tekstil ve mermer sektörlerinin niteliksiz işçi dahi bulamaz hale geldiğini anlattı.

Kalifiye elaman bulunamaması nedeniyle yatırımların da sıkıntıya girdiğini anlatan Keçeci, "Yatırımcı, işgücü sıkıntısı olan yere yatırım yapmaktan kaçınıyor. Denizli'de halen SGK'ya kayıtlı 165 bin civarında işçi çalışırken, aranan işçilerin bulunamamasının sebepleri de araştırılıyor" dedi. Keçeci, 2008'deki ekonomik kriz sırasında işten çıkarılan ve köylerine dönen işçilerin çoğunun geri gelmediğini belirterek, "Bazı sanayi bölgelerinde Gürcistan, Ermenistan, Azerbaycan, Özbekistan gibi ülkelerden nitelikli eleman getirenler var. İşçi açığının kapatılması için bizlere de başvuruda bulunan sanayicilerimiz var" diye konuştu.

Türkiye'de işsizlik oranlarının yüzde 9'a gerilediğini ifade eden Keçeci, "Yunanistan'da bu oran yüzde 20, İtalya, İspanya'da yüzde 15'lerin üzerinde. Avrupa'da insanlar iş bulabilmek için kuyruklara giriyor. Sağlık Bakanlığı dışarıdan doktor getirmeyi düşünürken bizim de kalifiye işçileri getirmemiz ve çalıştırmamız imkan dahilinde. Türk sanayicisi bu aşamada Avrupa'dan daha kaliteli ustaları, nitelikli insanları getirmeyi gündemine aldı" dedi.

Bisküvinin merkezi Karaman, 5 bin işçi arıyor

Karaman OSB Başkan Vekili Süreyya Peker Türkiye'nin bisküvi üretim merkezi olan bölgelerinde firmaların eleman bulamadığı için tam kapasite çalışamadığını söyledi. Peker, "Çalışacak işçi bulunmadığı için en uzak köylere bile gidiyoruz. 70 kilometre uzaktaki Mut'tan, 100 kilometre uzaktaki Konya'nın Ereğli ve Çumra ilçelerinden gelen işçilerimiz var. Köylere, kasabalara gidip evlerden, kahvelerden işçi arıyoruz. Bu şekilde 2 bin 500 kişi servislerle bölgeye taşınıyor. 100 kilometre uzaktan 1 saat 20 dakikada gelen işçi tam anlamıyla verimli olamıyor. İşe başlamadan yolda yoruluyor. Trafik kazaları, iş kazaları oluyor. Maliyet yükseliyor. TOKİ ile değişik yerlerden taşınan 2 bin 500 personele özel konut projesi gerçekleştirmesini talep ettik ve prensipte anlaştık" diye konuştu. Büyük tesislerin tamamında makine mühendisi, elektrik, elektronik,  gıda ve kimya mühendisi gibi kadrolar için en az üçer ya da  beşer kişiye ihtiyaç bulunduğunu belirten Peker, şunları söyledi: "Bunun yanında inşaatı devam eden 40 tesisin de en az 10'ar kişiden 400 kişiye ihtiyacı olacağı düşünüldüğünde,  istenilen vasıflara uygun olmak koşuluyla bölgemizde 2 bin 500 kişi hemen yarın işe yerleştirilebilir. Servislerle taşınan personelin de Karaman'dan karşılanma imkanı olsaydı OSB 5 bin kişiyi daha istihdam ederdi"

Denizcilikte yabancı personel artıyor

Denizcilik sektöründe de eleman sıkıntısının yaşandığını belirten Deniz Ticaret Odası İzmir Şubesi Başkanı Geza Dologh, sektördeki eleman yetersizliğinin diğer sektörlerden farklı sonuçlar yarattığını belirterek, "Örneğin gemide ikinci çarkçı yoksa gemiye limandan çıkış izni verilmiyor. Dolayısıyla eleman yetersizliği gemide işlerin tamamen durmasına yol açıyor. Bu gibi kilit görevlerdeki personeli bulmakta sıkıntı yaşanıyor" dedi. Dologh, gemide hem güverte hem de makine bölümünde çalıştırılacak personel yetersizliği olduğunu, sektörde işsiz kalmak gibi bir risk olmamakla birlikte yeni mezun bir kaptan ve makine mühendisinin 4 -5 bin dolar gibi ücretlerle işe başladığını ifade etti.  
Türk bayraklı gemilerde ve sahibi Türk olup da yabancı bayrak taşıyan gemilerde gittikçe daha çok yabancı ülke vatandaşlarının çalıştığına dikkat çeken Dologh, Türkiye'de denizcilik mesleğine ilginin olmasına rağmen yeterli sayıda okul olmamasından dolayı sektörün ihtiyaç duyduğu elemanın bulunamadığını kaydetti. Dologh, şunları söyledi: "Son yıllarda denizcilikle ilgili fakülte ve meslek lisesi açıldı. Ancak daha çok okulun açılması gerekiyor. Gençlerin ilgisi var çünkü okul biter bitmez iş hazır. Türkiye'ye gelen kruvaziyer gemilerin çoğunda en çok Filipinli personel çalışıyor. Bu ülke denizcilik eğitimine çok önem verdiği için dünyanın geneline denizci gönderiyor. Türkiye'de sadece ülke içinde değil dünyaya Türk denizcileri gönderebilir."