Sıkışıklık zammı adı altında uygulanan fiyat artışı, kullanıcılara 350 milyon dolarlık fatura çıkarttı / İzmir'de beklemek zorunda kalan gemiler başka limanlara kaçıyor

İZMİR - Özelleştirme sürecinin uzadığı İzmir Limanı'nda, artan gemi bekleme süreleriyle Türkiye'nin dış ticaretinde ciddi sıkıntılara yol açıyor. Şubat ayında limana gelen konteynır gemilerinin yüzde 41'i, 1-2 gün arasında sırasının gelmesi için demirde bekledi. Armatörler gemilerinin İzmir'deki beklemeleriyle oluşan zararlarını 2004 yılından bu yana fiyatlarına yansıtıyorlar. Sıkışıklık zammı adı altında uygulanan fiyat artışının şimdiye kadar liman kullanıcılarına çıkardığı faturanın 350 milyon doları geçtiği belirtiliyor. İzmir'e gelen gemiler, körfezdeki sırayı görünce yüklerini boşaltmadan yollarına devam etmeye başladı. Gemiler firmaların diğer aktarma limanları olan İsrail ve İtalya limanları ile Jakarta gibi yerlere yöneldiler. Buralarda yeniden başka gemilere aktarılan yükler, maliyet avantajı nedeniyle İzmir'e yeniden yola koyuluyor. Türkiye'nin en büyük ihracat limanlarından olan İzmir Limanı'nda 2006'nın ilk günlerinde başlayan özelleştirme sürecinin hala tamamlanmaması Türkiye'nin dış ticaretine zarar veriyor. Ağırlıklı olarak ihraç mallarının elleçlendiği İzmir Limanı'nda, ihtiyaç duyulan yatırımlar yapılmadığı için gemilerin normal sayılan 6 saatlik bekleme sürelerinin üstüne çıkıldı. Limanda 3 günü bulan beklemeler İzmir Körfezi'nde demirli bekleyen gemi sayısını artırdı. Körfezde bekleyen gemilere yüklenmek için limana getirilen konteynırlar ise zaten yetersiz olan depolama sahasını adım atılmaz duruma soktu. Bekleme süresi arttı gemi sayısı azaldı Uygulamaya koyduğu Gemi Takip Sistemi ile İzmir Körfezi'ndeki gemi hareketliliğini bilgisayar ortamında kontrol eden ve kayıt altına alan İzmir Liman Başkanlığı'nın verileri, son aylarda daha az geminin gelmesine rağmen İzmir Limanı'nda gemi bekleme sürelerinin arttığını gösteriyor. Kayıtlara göre Şubat 2008'de İzmir Limanı'na gelen 181 geminin 147'si 3 saat ile 3 günü geçen sürelerde demirde bekledi. Bu ayda limana gelen konteynır gemilerinin sadece yüzde 8'i uluslararası standartlarda normal olarak kabul gören 3-6 saatte elleçleme işlemini tamamlarken, yüzde 41'i bir ile 2 gün, yüzde 16'sı 2 ile 3 gün arasında sırasının gelmesi için bekledi. Bekleme sürelerinin arttığı ocak-şubat ayları aynı zamanda geçen yılın haziran ayından bu yana İzmir Limanı'na en az geminin geldiği aylar oldu. Devir ile 2-3 ayda rahatlar Denizcilik Müsteşarlığı İzmir Liman Başkanı Levent Köleteli, gemi beklemeleriyle ilgili istatistiki verileri, "İzmir Limanı'nda şubat ayında gelen gemilerin yüzde 60'ı beklemiş. Liman özelleştirme sürecine girmiş. İhalesi yapılmış. Kısa sürede özel sektöre devredilmesi gerekiyor. Personelin adaptasyonu kalmadı. Mersin Limanı'nda görüldüğü gibi limancılıkta dünya devleri olan işletmelerin deneyimlerinden alacağımız çok şey var. Biz bu alanda emekleme dönemindeyiz. Yabancılarla ortaklık sinerji yaratacak. Haziran-temmuz döneminde İzmir Limanı'nın yeni işletmecisine devir edilmesi bekleniyor. Özel sektörün girmesiyle 2-3 ayda limanı rahatlatacak uygulamalar gerçekleşecek" şeklinde değerlendirdi. Turkon ve Maersk gemileri elleçleme yaptırmadı Sorunun, özelleştirme ihalesi yapılmasına rağmen limanın 2007 Mayıs ayından bu yana özel sektöre devredilememesinden kaynaklandığını söyleyen Deniz Ticaret Odası İzmir Şubesi Yönetim Kurulu Başkanı Geza Dologh, İzmir Valisi Cahit Kıraç'ın konuya el attığını ve önceki gün limandaki yönetici ve sektör temsilcileriyle bir toplantı düzenlediğini bildirdi. Dologh, şu bilgileri verdi: "Toplantıda, limandaki sıkıntıyı hafifletmek için Arkas'ın Mersin Limanı'nda bulunan bir MHC vincinin İzmir Limanı'na aktarılması ve ikinci bir vinç sağlanması için girişimlerde bulunulması, D Kapısı'nın gümrüklü kapıya dönüştürülmesi ve limandaki boş alanın asfaltlanıp depolama alanı olarak kullanılması kararlaştırıldı. Asıl çözüm özelleştirmenin en kısa sürede gerçekleştirmesiyle sağlanacak. Limanda oluşan uzun beklemeler gemilerin rotalarıyla ilgili programlarını büyük oranda aksatıyor. Bu nedenle bazı gemiler yüklerini boşaltmadan ya da yükleme yapmadan yollarına devam etmeye başladı. Son olarak Turkon ve Maersk'in gemileri limandaki sıra nedeniyle elleçleme yaptırmadan yollarına devam ettiler." 7 saatin üstü maliyeti artırıyor Dünyanın en büyük konteynır hat işletmecisi Maersk'in İzmir Bölge Müdürü Özden Çokdeğer de İzmir'e gelen iki gemilerinin tahliye yapmadan geri gitmek zorunda kaldığını belirterek, "Sıkışıklık önemli bir sorun olmaya başladı. Beklemeler 50-60-80 saatlere ulaştı. Uluslararası standartlara göre 7 saati aşan beklemelerden sonra demir parası ödemek zorunda kalıyoruz. İki gemimiz İzmir'de tahliye yapmadan gitmek zorunda kaldı. Biri bekledi bekledi gitti. İzmir yüklerini Jakarta'da başka bir gemiye yükleyerek geri gönderdiler. Diğeri sırayı görünce hiç beklemedi. Bu gemiler İzmir yükünü başka bir limanda başka gemiye aktarıyor. Tüm bunlar ek masraflar çıkarıyor" şeklinde bilgi verdi. 350 milyon dolarla yeni bir liman yapılırdı İzmir Deniz Nakliyecileri Derneği Başkanı ve Turkon Konteyner Taşımacılık Denizcilik AŞ İzmir Bölge Müdürü Erdoğan Yılmaz, gemilerin bir iki gün beklemesinin büyük kayıplara yol açtığını belirterek, "Zarar her geçen gün artıyor. Büyüklüklerine göre gemi başına günlük bekleme maliyeti 50-100 bin dolar arasında değişiyor. 2004'ten beri uygulanan sıkışıklık zammının faturası 350 milyon doları aştı. Bu parayla orta büyüklükte bir liman çok kolay yapılabilirdi. Körfezde önceki gün sıra bekleyen 13 gemi saydım, dün 10, bu gün 8 gemi vardı. Bu arada körfezde sıra bekleyen gemilerin bütün konteynırları limana yığılıyor. Tam bir keşmekeş oluyor. Geçtiğimiz günlerde limana yanaşma sırası gelmediği için bir gemimiz yükünü boşaltmadan gitmek zorunda kaldı. Her geçen gün zararımız büyüyor" dedi. Mersin'de liman gemi bekliyor TCDD yönetimindeyken konteynır gemilerinin sıra için 24 saat beklediği Mersin Limanı, 11 Mayıs 2007 tarihinde özel sektöre devredildikten sonra büyük bir dönüşüm yaşadı. Limanı işletme hakkını alan SPA-Akfen Konsorsiyumu'na bağlı Mersin Uluslararası Liman İşletmeciliği (MIP), 20 milyon dolar yatırımla general kargo için 4, genel amaçlı bir ve konteynır elleçlemesi için 2 yeni vinç aldı. Atıl duran bataklık sahayı 5 milyon dolarlık yatırımla betonlayarak depolama alanına dönüştürdü. Mersin'de yapılan bu çalışmalarla 24 saati bulan gemi bekleme süreleri ortadan kalktı, liman elleçlemek için gemi beklemeye başladı. Mersin Liman İşletme Müdürü Ömer Sezer, yükleme, boşaltma ekipmanlarına yapılan yatırımların yanı sıra eskiden yere dökülerek yapılan general kargo yükleme ya da boşaltma işlemini artık yere dökmeden yaptıklarını belirterek, şunları söyledi: "Çalışma sistemini değiştirdik. Eskiden günde bin-2 bin ton yük elleçlenirken biz bu miktarı günlük 10 bin tona çıkardık. Konteynırda nakliyeyi hızlandırdık. 4 mobil vinç ve daha iyi operatörlerle çalışarak vinçlerin hareket sayısını 2 misli artırdık. Ekipmanların bakım ve tamiratlarını düzenli gerçekleştirdik. Eskiden depolama alanında konteynır aranıyordu. Biz bu alanda adresleme sistemi getirdik. Yakında bunu bilgisayar ortamına aktaracağız. Şu anda konteynır arama diye bir şey yok. Acenteler konteynırlarının hangi adreste olduğunu biliyor. TCDD döneminde konteynırda 24 saat olan gemilerin bekleme süresi sıfıra indi. Limanda sistem hızlandığı için artık gemi liman sırası beklemiyor. Bazen liman gemi bekliyor." Davayı Liman-İş açmıştı Özelleştirme İdaresi Başkanlığı'nın 3 Mayıs 2007 tarihinde gerçekleştirdiği ihalede en yüksek teklif olan 1 milyar 275 bin dolarla İzmir Limanı'nı 49 yıllığına işletme hakkını Global-Hutchison-EİB ortak girişim grubu kazanmıştı. Ancak Liman-İş Sendikası ve Kamu İşletmeciliğini Geliştirme Vakfı'nın ihale ve Özelleştirme Yüksek Kurulu'nun ihaleyi onaylayan 3 Temmuz 2007 tarihli kararının iptali ve yürütmenin durdurulması istemiyle açtığı davayı görüşen Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu'nun yürütmeyi durdurma kararı vermesiyle limanın özel sektöre devrinde bekleme süreci başlamış oldu.