Suriye’de milyarlık Türk yatırımlarına kilit vuruldu
Suriye’de yaşanan olaylar, ticaretin yanı sıra bu ülkedeki Türk yatırımlarını da olumsuz etkiledi.
Güriş’in çimento fabrikaları faaliyetlerini durdurdu, Dedeman 3 otelin işletmesini bıraktı.
Akteks’in 2, Türk işadamı Mehmet Salih’in 2 olmak üzere 4 başka fabrika da kapısına kilit astı.
Bu ülkede 18 Türk yatırımı gözüküyor.
Bunların değeri 1 milyar liranın üstünde.
Bazı tahminlere göre sıkıntıya giren yatırımların değeri 1 milyar dolar!
İbrahim EKİNCİ
İSTANBUL - Suriye-Türkiye ilişkileri, siyasette oldukça gergin seyrediyor. Fakat işin bir de ekonomi boyutu var. Ekonomi boyutunun da iki tarafı; dış ticaret ve yatırımlar... Olaylar başladığından bu yana dış ticaret hızla geriliyor. Aylık ihracat rakamları 200 milyon dolar gibi yüksek rakamlardan 20-30 milyon dolarlara geriledi. İthalat rakamları da aylık ortalama 40 milyon dolar seviyesinden 4-6 milyon dolarlara...
Yatırımların durumu kritik. Hazine kayıtlarına göre Suriye'de 18 Türk firmasının yatırımı gözüküyor. Ancak bunların çoğunluğu küçük yatırımlar. Asıl büyük yatırımlar Güriş'in çimento yatırımları, Gaziantepli tekstilci Akteks'in iki fabrikası, yine Türk işadamı Mehmet Salih'in makarna fabrikaları ile Dedeman'ın 3 otel işletmesi yatırımlarıydı. Bu yatırımların tamamı tıkandı.
Güriş'in fabrikalarının kapısı kapalı. Üretim durduruldu. Yönetim Kurulu Başkanı Müşfik Yamantürk, "Üçüncü fabrikayı kuruyorduk, durdurduk, makine siparişlerini de iptal ettik" dedi. Akteks'in bir fabrikası daha önce üretimi durdurmuştu. Halep'teki gelişmelerden sonra çatışma bölgesi içinde kalan ikinci fabrikası da üretimi durdurdu. Şirketin patronu Mehmet Ali Mutafoğlu, "Çatışmalar yayılınca kapattık. Şu anda fabrikalardan oradaki çalışanlardan ve güvenlik görevlisinden bilgi alabiliyoruz" dedi. Mehmet Salih'in makarna fabrikaları da kapandı. Bu fabrikalara saldırı da oldu. Dedeman 3 otelin de işletmesini bıraktı. Suriye'de büyük projeler peşinde koşan Emsaş, ofisini kapattı. Böylece Suriye'de, yatırım değerleri 800 milyon lirayı aşan bütün önemli Türk yatırımlarının kapısına kilit asılmış oldu.
En büyük yatırım Güriş'in
İnşaat ve sanayi yatırımlarıyla tanınan Güriş Holding, Suriye'deki en büyük Türk yatırımcıydı. Yatırımlarının değeri 285 milyon euro'ydu. (TL olarak 650 milyon lira!) İki ayrı yörede (Raqqa ve Yarubiye) iki tane klinker öğütme tesisi kurdu. Rakka yatırımları 2006'da Suriye'nin Raqqa şehrinde başladı. Al Raqqah Çimento Öğütme ve Paketleme Tesisi 2009'da devreye alındı. 300 bin ton/yıl kapasiteliydi. Aynı bölgede asıl büyük yatırımı 1.5 milyon ton/yıl kapasiteli çimento üretim tesisi oldu. Şirket, yine bu bölgede 1.6 milyon ton/yıl kapasiteli bir çimento fabrikası kurma projesi geliştiriyordu. Al-Hasakeh Çimento Şirketi 2007'de kuruldu. Yarubiye serbest bölgesinde klinker öğütme tesisi yılda 700 bin ton çimento üretiyordu. 2010'da devreye alındı.
Güriş İnşaat Yönetim Kurulu Başkanı Müşfik Hamdi Yamantürk, "Olaylar öncesinde faaldiler. Üçüncü ve asıl yatırımımız olan 2 milyon ton/yıl kapasiteli fabrika yatırımımıza ait ekipman siparişlerini vermiştik. Suriye'de oluşan durum üzerine işletmedeki tesislerimizi durdurduk. Yeni yatırımımıza ait siparişleri erteledik" dedi. Yamantürk'ün verdiği bilgiye göre tesislere bir askeri saldırı, sabotaj olmamış. "Şimdilik hırsızlık dışında tesislerde bir zarar ziyan yok. Televizyon ve bilgisayar gibi şeyler çalındı. Çok şükür bir saldırı olmadı" dedi Müşfik Yamantürk. Bu ve diğer Türk yatırımlarının geleceği nasıl olacak? Müşfik Yamantürk, "Bu sürecin bitmesini bekliyoruz. Uygun zamanda geri dönmeyi planlıyoruz" dedi. Bütün yatırımcıların isteği bu ama gerçek şu ki, Suriye'nin kaderini belirleyecek siyasi süreç bu yatırımların da kaderini belirleyecek.
Akteks fabrikaları kapattı
Suriye'de tekstil yatırımı bulunan Gaziantepli Aktesk firmasının iki fabrikası son üç aydır kapalı. Şirketten verilen bilgilere göre bu fabrikalardan birisi çatışma bölgesi Azez'in içerisinde olduğundan daha önce kapatılmıştı. Diğeri de üç ay önce kapandı. Şirket Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Ali Mutafoğlu, "Halep bölgesinde çatışmalar başlayıncaya kadar iki fabrika da çalışıyordu. Ancak çatışmalar yayılınca kapattık. Şu anda fabrikalardan, durumlarından ancak telefon ile oradaki çalışanlardan ve güvenlik görevlisinden
bilgi alabiliyoruz. Beklenti bu çatışmalar ve karmaşa daha çok sürecek. Bir iki ay içerisinde biteceğini hiç sanmıyoruz. Türk kamuoyunun yanlış yönlendirildiğini düşünüyorum. Rejim kısa sürede devrilecek gibi değil. Daha kötü günler bekliyorum. Şimdilik karamsarlık var, çok umutlu bir durum yok" dedi.
Akteks, Suriye fabrikalarını 2002 yılında kurmuştu. Kapalı alanı 80 bin metrekare olan bu fabrikalarda akrilik iplik, şönil, fantezi, BCF üretiliyordu. Üretim kapasitesi: 25 ton/gün akrilik,
10 ton/gün BCF'ydi.
Dedeman, 3 oteli bıraktı
[PAGE]Dedeman, 3 oteli bıraktı
Otel zinciri Dedeman, Dedeman Aleppo, Dedeman Damascus, Dedeman Palmyra otellerinin işletmesini almıştı. Dedeman Latakia ile dördüncü işletmeyi almaya hazırlanıyordu. Siyasi gelişmeler şirketin yatırımlarını aksattı. Üç otelde işletme sözleşmesi iptal edildi. Dedeman, Suriye'den çıkmak zorunda kaldı. Dedeman Hotels & Resorts International CEO'su Tamer Yürükoğlu, Dedeman'la birlikte, Suriye'de ticaret yapan Türk ve yabancı diğer birçok firmanın kötü niyetli bir yaklaşıma maruz kaldığını söylemişti. Suriye resmi haber ajansı SANA'da, Turizm Bakanlığı'nın, Dedeman şirketi ile arasındaki Şam ve Tedmur otelleriyle ilgili sözleşmeyi feshederek, şirketten 31 Ocak tarihine kadar gerekli işlemlerin yapılmasını istediğine ilişkin haberler çıktı. Grubun internet sitesinden Suriye otellerinin hepsi çıkarıldı. Grubun patronu Murat Dedeman, daha önce "Yasal yollarla hakkımızı arıyoruz. Ülkeye istikrar geldiği anda tekrar işimizin başına geçeriz" demişti.
Makarna fabrikasına saldırı
Türk yatırımcı Mehmet Salih'in Azez ve Halep'de makarna fabrikası vardı. Mehmet Salih, bir süre önce yaptığı açıklamada, 45 kişi çalışan fabrikasına Esad güçleri tarafından iki kez kundaklama yapıldığını, 5 milyon doların üzerinde zararı olduğunu, üç aydır fabrikasına gidemediğini, sadece telefonla bilgi alabildiğini belirtmişti.
Fatura 1 milyarı buluyor
Güriş, Akteks ve Mehmet Salih'in makarna fabrikaları, Dedeman'ın işletme yatırımları tahmini 800 milyon liralık yatırım anlamına geliyor. Toplam 18 Türk yatırımında değerin 1 milyar lira olduğu tahmin ediliyor. Bazı değerlendirmelerde rakamın 1 milyar doların (1.8 milyar TL) üzerinde olduğu belirtiliyor. Suriye'de Anadolu Grubu'na ait Coca-Cola İçecek'in dağıtım organizasyonu, Aslan Makine'ye ait bir deri makinesi fabrikası, Hateks'in tekstil tesisi bulunuyordu. Üretim yatırımı dışında, ayrıca Emsaş, İzopoli, Mescioğlu Mühendislik, TPIC-TPAO, THY, Jet Turizm, Has Turizm, Özhan Turizm, Güney Turizm, Ortadoğu Alüminyum, Karpen, EAS Elektronik gibi Türk firmaları da ofisleriyle faaliyet gösteriyordu.
Bu ofislerin çoğu kapandı. Büyük projeler için ofis açan Emsaş, ofisini kapatarak işleri tatil etti. Rusya ve Türk cumhuriyetlerinde inşaat projeleriyle tanınan Emsaş, Suriye'de önemli inşaat, yatırım projeleri üzerinde çalışıyordu. Yönetim Kurulu Başkanı Ali Rıza Aslan, Suriye faaliyetlerini durdurduklarını söyledi. Aslan, "Şartlar değişti, ofisi kapattık. projeler üzerinde çalışıyorduk, kesinleşmiş işler olmamakla birlikte üzerinde çalıştığımız öemli projeler vardı. Ofisi kapatınca, kaldılar. Yakın zamanda dönmemiz söz konusu olmaz" dedi. Rönesans Holding'de bu ülke ile ilgili yatırım planlarını durdurdu.
Dış ticarette dramatik düşüş oldu
[PAGE]Dış ticarette dramatik düşüş oldu
Bu yılın ocak ayından bu yana aylık rakamlara bakıldığında çarpıcı bir düşüş trendi görülüyor, Ocakta 69.3 milyon dolar, şubatta 62.4 milyon dolar, izleyen aylarda 40 milyon dolarlı rakamlara geriliyor. Ağustos itibariyle 26.9 milyon dolar! 2011 yılında aylık rakamlar 100 milyon doların çok üzerindeydi. Temmuz 2011’de 190 milyon dolardı. İniş de o tarihten sonra başlıyor ve halen devam ediyor... Bu yıl en iyi ihtimalle 500 milyon dolar civarında gerçekleşecek ve yıllık bazda 2 milyar dolara yakınken 4’te 1 düzeyine inmiş olacak. İthalat tarafı daha dramatik. 2010 yılında bu ülkeden ithalat 452.5 milyon dolar üzeyindeydi. Aylık ortalaması 40 milyon dolar. Şimdi aylık ithalat miktarı 4 - 6 milyon dolar arasında seyrediyor. Bu yılın ilk 7 ayı itibariyle toplam ithalat 48.3 milyon dolar düzeyinde. Dış ticaret tarafından bakıldığında Suriye’nin kaybı çok daha büyük. 2010 yılında Türkiye’nin Suriye’ye ihracatı 200 milyon doları bulmuyordu. Yaklaşık 10 kata çıktıktan sonra şimdi tekrar geriliyor!