Teşvikli yatırımda aslan payı yine gelişmiş illerin

 

ANKARA - Küresel ekonomide sıkıntılar sürerken Türkiye ekonomisine de yavaşlamanın damgasını vurduğu 2012 yılında, geri kalmış bölgelerde yatırımları canlandırmak için daha cazip teşvikler getiren 6 bölgeli yeni teşvik sistemine geçilirken, en gelişmiş 8 ili kapsayan 1. Bölge'nin yatırımlardan aldığı pay daha da büyüdü. Başka deyişle geçen yıl da yatırımlar ağırlıkla bu 8 ile akmayı sürdürdü. Ancak bölgeler arası gelişmişlik farklarını azaltma amacıyla en cazip teşviklerin getirildiği en yoksul 15 ili kapsayan 6. Bölge'de de yatırımlar ivme kazandı; bu bölge ile 1. Bölge arasındaki makas daraldı.

 

Yeni teşviklerin geçerli olduğu ikinci yarıda alınan teşvik belgesi sayısındaki artış, bekleme süreci olan ilk yarıda yaşanan düşüşü telafi etmedi; yıllık bazda toplam belge adedi 2011'in altında kaldı. İkinci yarıdaki hızlı artışa rağmen ülke genelinde teşvik belgesine bağlanan toplam yatırım tutarı da önceki yılla neredeyse başa baş

gerçekleşirken, reel bazda onun da altında gerçekleşti.

 

 

Yıllar itibariyle teşviklerde en büyük payı alan Ankara, Antalya, Bursa, Eskişehir, İstanbul, İzmir, Kocaeli ve Muğla'dan oluşan en gelişmiş 8 ili kapsayan 1'inci Bölge'ye yönelik teşvik belgesi sayısı 2011'deki bin 465 adetlik düzeyinden, 2012'de yüzde 7.5 artışla bin 575'e yükseldi. 1. Bölge illerine yönelik teşvik belgesine bağlanan

yatırım tutarı da yüzde 12.2 artışla 24.7 milyar liraya ulaştı. 1'inci Bölge'nin teşvik belgesi sayısında 2011 yılında yüzde 32.5 olan payı 2012'de yüzde 36.1'e, yatırım tutarındaki payı yüzde 39'dan 42.8'e yükseldi. Bu yatırımlarda öngörülen istihdamda da 1'inci Bölge'nin payı değişmeyerek yüzde 39.9 düzeyinde gerçekleşti.

 

 

 

Geçen yıl Adana, Aydın, Bolu, Çanakkale, Denizli, Edirne, Isparta, Kayseri, Kırklareli, Konya, Sakarya, Tekirdağ ve Yalova'dan oluşan orta derecede gelişmiş illeri kapsayan 2'nci Bölge için alınan teşvik sayısı yüzde 16.8 azalışla 756'ya yatırım tutarı da yüzde 10.9 düşüşle 9.4 milyar liraya düştü. Bu bölgenin teşvik belgelerindeki payı yüzde 20.2'den yüzde 17.3'e, yatırım tutarındaki payı da yüzde 18.6'dan yüzde 16.3'ye indi.

 

 

Balıkesir, Bilecik, Burdur, Gaziantep, Karabük, Karaman, Manisa, Mersin, Samsun, Trabzon, Uşak, Zonguldak illerini kapsayan 3. Bölge'de teşvik belgesi sayısı yüzde 3.8, yatırım tutarı da nominal bazda yüzde 8.4 artış gösterdi.

Bu bölgenin belge sayısındaki payı yüzde 15.1'den yüzde 16.2'ye, yatırım tutarındaki payı da yüzde 12.5'ten yüzde 13.2'ye yükseldi.

 

 

 

 

 

Afyon, Amasya, Artvin, Bartın, Çorum, Düzce, Elazığ, Erzincan, Hatay, Kastamonu, Kırıkkale, Kırşehir, Kütahya, Malatya, Nevşehir, Rize ve Sivas'ı kapsayan 4'üncü Bölge'de teşvik belgesi sayısı yüzde 14.4, yatırım tutarı yüzde

8.5 düşüş kaydetti. Bu bölgenin teşvik belgelerindeki payı yüzde 13.3'ten yüzde 11.7'ye, yatırım tutarındaki payı da yüzde 12'den yüzde 10.7'ye düştü.

 

 

Adıyaman, Aksaray, Bayburt, Çankırı, Erzurum, Giresun, Gümüşhane, Kahramanmaraş, Kilis, Niğde, Ordu, Osmaniye, Sinop, Tokat, Tunceli ve Yozgat'ın yer aldığı 5'inci Bölge, teşvik belgesi sayısında yüzde 22.9, yatırım tutarında yüzde 2.3 düşüş kaydetti. Bölgenin, teşvik belgelerindeki payı yüzde 10'dan yüzde 7.9'a, yatırım tutarındaki payı da yüzde 7.7'den yüzde 7.4'e düştü.

 

 

"Yeni teşvik sisteminin yıldızları" olacağı öngörülen Ağrı, Ardahan, Batman, Bingöl, Bitlis, Diyarbakır, Hakkari, Iğdır, Kars, Mardin, Muş, Siirt, Şanlıurfa, Şırnak ve Van'ın oluşturduğu sosyo ekonomik gelişmişlik düzeyi en düşük 15 ili kapsayan 6'ncı Bölge'de ise ertelenmiş-bekletilmiş ya da belgesi yenilenen yatırımların da etkisiyle ikinci yarıda ciddi bir artış yaşandı. En cazip teşviklerin  getirildiği bu bölgeye yönelik alınan belge sayısı yılın tümünde önceki yıla göre yüzde 18.7 artışla 458, yatırım tutarı da yüzde 50 artışla 4.3 milyar TL oldu. Bölgenin toplam belge sayısındaki payı yüzde 8.6'dan yüzde 10.5'e, yatırım tutarındaki payı yüzde 5.1'den yüzde 7.5'e çıktı. Belgeye bağlanan yatırım tutarında en gelişmiş 1'inci Bölge ile en geri kalmış 6'ncı Bölge arasında 2011 yılındaki 7.6 katlık fark, 2012'de yaklaşık 6 kata geriledi.

 

 

 

 

 

Geçen yıl yeni teşvik paketinin yürürlüğe girdiği ikinci yarıda ülke genelinde gerçekleştirilecek yatırımlar için alına teşvik belgesi sayısındaki artışın, bekleme süreci olan ilk yarıdaki sert düşüşü telafi etmediği belirlendi. Çalışmaları 2011'de başlayan, Nisan 2012'de içeriği açıklanan yeni teşvik sistemi, 19 Haziran'da Resmi Gazete'de

yayımlanarak yürürlüğe girdi. 1 Ocak-19 Haziran arasında 2011'in aynı dönemine göre yüzde 21.5 düşüşle bin 839 olan belge adedi, 20 Haziran-31 Aralık döneminde yüzde 17.1 artışla 2 bin 526 oldu. Böylece yılın tümü itibariyle teşvik belgesi sayısı 4 bin 365'le önceki yılın yüzde 3 altında kaldı. 2011 yılında 4 bin 502 adet teşvik belgesi

alınmıştı.

 

 

Yeni paketin yürürlüğe girmesinden bir süre sonra, önceden karar verildiği halde ertelenmişbekletilmiş yatırımlar için harekete geçildi. STAR Rafineri A.Ş.'nin 6.6 milyar liralık komple yeni yatırımının da aralarında bulunduğu bazı projeler için daha önceki yıllarda alınmış teşvik belgelerinin yeni dönemde iptal edilip, tekrar belge

alındığı görüldü. Bu gelişmeler ikinci yarıda teşviğe bağlanan yatırım  tutarındaki artışta etkili oldu. 1Ocak-19 Haziran döneminde yüzde 30.3 düşüşle 20.2 milyar lira olan yatırım tutarı; 20 Haziran-31 Aralık arasında ise yüzde 36.8 artışla 37.6 milyar lira oldu; böylece yılın tümü itibariyle yatırım tutarı yüzde 2.4'lük cari artışla 57.8 milyar TL olarak gerçekleşti. Yeni paket beklentisiyle yatırım kararlarını erteleme eğiliminin başladığı 2011'deki 56.4 milyar liralık tutarın biraz üzerinde gerçekleşen 2012'deki yatırım tutarı, 2010 yılındaki 64.7 milyar liralık düzeyi yakalayamadı. 2012 yılında TÜFE bazında yüzde 6.2 olan enflasyondan arındırıldığında ise yatırım tutarında 2011'e göre "reel" bazda yüzde 3.5 düşüş olduğu belirlendi.