Teşvikte aslan payı gelişmiş illerin

Naki BAKIR

Bölgeler arası gelişmişlik farklarını azaltmak amacıyla geri kalmış bölgelere daha cazip teşvikler getiren yeni teşvik sisteminin bir yıllık uygulama dönemi geride kalırken, en gelişmiş illerin yatırımlardaki payının büyümeye devam ettiği belirlendi.

Geri kalmış illere pozitif ayrımcılık öngören 6 bölgeli yeni teşvik sisteminin ilk bir yılında alınan teşvik belgelerinin yüzde 36'sı, Ankara, Antalya, Bursa, Eskişehir, İstanbul, İzmir, Kocaeli ve Muğla illerini kapsayan 1. Bölge için düzenlendi. En gelişmiş 8 il, yatırım tutarında da yüzde 42.4 ile önceki dönemlerdekinden de daha fazla pay aldı. Yeni dönemde en cazip teşviklerin uygulandığı en yoksul 15 ili kapsayan 6. Bölgenin yatırımlardaki payı bir kattan fazla artarak yüzde 10'u aşarken, özellikle 2. ve 5. Bölgelerde ise kan kaybı yaşandı. Başka deyişle, yeni teşvik sistemi ilk bir yılında, bölgeler arasındaki gelişmişlik farklarını azaltma amacına yeterince hizmet edemedi.

79.1 milyar TL'lik teşvik belgesi

DÜNYA'nın Ekonomi Bakanlığı verilerinden yaptığı belirlemeye göre 20 Haziran 2012 tarihinden Haziran 2013 sonuna kadar olan dönemde, toplam 79 milyar 115 milyon liralık yatırımı içeren 5 bin 126 adet yatırım teşvik belgesi düzenlendi. Bu belgelerin 4 bin 845 adedi yerli, 281 adedi de yabancı sermayeli firmalar tarafından alındı. Bu dönemde yerli firmalara düzenlenen belgelerde öngörülen toplam sabit yatırım tutarı 68 milyar 473 milyon, yabancı sermayeli firmaların toplam sabit yatırım tutarı ise 10 milyar 642 milyon TL olarak gerçekleşti. Bir yıllık dönemde teşvik belgesine bağlanan yatırımlarda toplam 187 bin 478 kişilik istihdam öngörüldü.

Yüzde 36'sı 1 Bölge'ye

Yeni teşvik sisteminin geçerli olduğu bir yıllık dönemde düzenlenen teşvik belgelerinin yüzde 36 oranındaki bin 860 adedinin, zaten yıllar itibariyle teşviklerde en büyük payı alan Ankara, Antalya, Bursa, Eskişehir, İstanbul, İzmir, Kocaeli ve Muğla illerini kapsayan 1. Bölge'ye yönelik olduğu belirlendi. En gelişmiş 8 il, bu dönemde düzenlenen teşvik belgelerindeki yatırım tutarında ise 33 milyar 541 milyon lira ile yüzde 42.4 pay aldı. Bir yıllık dönemde teşviğe bağlanan yatırımlarda öngörülen istihdamın yüzde 38.4 oranındaki 72 bin 3 kişilik bölümü de bu bölgede gerçekleşecek.

Bu verilere göre en gelişmiş 1. Bölge'nin hem teşvik belgesi sayısı, hem yatırım tutarı bazında payı, eski yıllara göre daha da arttı. 1. Bölgenin teşvik belgelerinde 2010 yılında yüzde 28 olan payı, 2011 yılında yüzde 32.5'e yükselmiş; ilk yarısında eski ikinci yarısında yeni teşviklerin geçerli olduğu 2012 yılının tümünde ise yüzde 36.1'e çıkmıştı. 1. Bölge'nin yatırım tutarındaki payı da 2010'da yüzde 33.8 ve 2011 yılında yüzde 39.5 olmuş, 2012 yılının tümünde yüzde 42.6'ya yükselmişti.

6. Bölgede cazip teşvikler işe yaradı

Yeni teşvik sisteminin "yıldızı" olacağı öngörülen Ağrı, Ardahan, Batman, Bingöl, Bitlis, Diyarbakır, Hakkari, Iğdır, Kars, Mardin, Muş, Siirt, Şanlıurfa, Şırnak ve Van olmak üzere en yoksul 15 ili kapsayan 6. Bölge'ye uygulanan cazip teşvikler ise işe yaradı, bu illere yönelik yatırım eğiliminde ciddi bir artış yaşandı. 6. Bölge, yeni teşvik sisteminin bir yıllık döneminde düzenlenen teşvik belgelerinden yüzde 11.9, yatırım tutarından yüzde 10.6, yaratılacak istihdamdan da yüzde 15.4 pay aldı. 6. Bölge önceki dönemde yatırımlardan yüzde 3-4 dolayında pay alabiliyordu.

Diğer bölgelerin teşviklerden aldığı payın ise düşüş gösterdiği belirlendi. Özellikle 2. ve 5. bölgelerde bu durum daha belirgin oldu. 2. Bölge'nin teşvik belgelerinde önceki yıllarda yüzde 18-20 dolayında seyreden payı, yeni teşvik sistemi döneminde yüzde 16, yatırımlarda yüzde 20'nin üzerinde seyreden payı da yüzde 15 dolayına geriledi. 5. Bölgenin belge sayısında yüzde 10-11 olan payı yüzde 9; yatırımlardaki yüzde 7-8'lik payı da yüzde 6 dolayına indi.