TMO fındıktan zarar etti

ANKARA - Stoklarındaki fındığı eritmek amacıyla iç satışlarını artıran ve satışlarını 60 bin tondan 102 bin tona çıkaran Toprak Mahsulleri Ofisinin (TMO), bu nedenle 130 milyon lira zarar ettiği bildirildi.

Ofis, iç satışlarını daha da artırmak ve halkın ucuz fiyattan fındık yemesini sağlamak amacıyla kilosu 12 liradan satılmak şartıyla toptancılara, isteyen kuru yemişçilere, kilosu 10 liradan ambalajlı fındık verecek.

Yeni dönem çalışmalarına bugün başlayan TBMM KİT Komisyonunda bugün, TMO'nun 2007 yılı hesapları görüşülerek ibra edildi.

Toplantıda daha çok TMO'nun fındık alımları ve stokları tartışılırken, "Ofis'in stoklarındaki fındığın bir bölümünün ilköğretim öğrencilerine beslenme amacıyla verilmesi, bu konuda Milli Eğitim ile Tarım ve Köyişleri Bakanlıkları ile görüşülmesi" yönünde tavsiye kararı içeren önerge, oybirliği ile kabul edildi.

TMO'nun faaliyetleri hakkında Komisyona bilgi veren Genel Müdür Vekili Mesut Köse, 2008-2009 kampanya döneminde 27,5 bin ton hububat, 632 bin ton mısır, 501 ton çeltik, 9 bin 849 ton haşhaş ve 367 bin ton fındık alındığını, üreticilere toplam 1 milyar 873 milyon lira ödeme yapıldığını söyledi. Bu dönemde alım bedellerinin ödenmesi ve ithalatın finansmanı amacıyla 400 milyon dolar yurt dışından, 400 milyon lira yurt içinden kredi kullandıklarını, ayrıca 1,6 milyar lira Hazineden kaynak sağlandığını açıklayan Köse, Türkiye'deki hububat pazarlama altyapısının güçlendirilmesi, arzın zamana yayılması için, lisanslı depoculuk sisteminin hayata geçirilmesi gerektiğini vurguladı.

Köse, TMO'nun TOBB ile birlikte kurulan Lisanslı Depoculuk AŞ'ye yüzde 48 ayni sermaye ile ortak olduğunu hatırlatarak, bu konuda şu bilgileri verdi:

"Lisanslı depoculuk için TMO 24,5 milyon lira ayni sermaye, TOBB 25 milyon lira nakdi sermaye koydu. Ayrıca, TOBB'un iştiraklerinden Umat AŞ ile Gümrük ve Turizm AŞ'nin yüzde 0,5'er hisseleri bulunuyor. Kamu payının yüzde 50 olması için Türkiye Tarım Kredi Kooperatifleri Merkez Birliği'nin (TTKKMB) de yüzde 2 ortak olması öngörülmüştü. Ancak, TKKMB ortaklıktan çekildi. Bunun yerine, Ordu İl Özel İdaresi yüzde 2 ile ortak olmak istedi. Bu yönde hazırlanan kararname Başbakanlık'ta bulunuyor. Bizim kurduğumuz şirket pilot nitelikte. Özel sektör de lisanslı depoculuk şirketleri kurabilir, depo işletebilir."

Köse, uzun süreli kiralama garantisi ile lisanslı depo yaptırılması projesi kapsamında da fındık için 150 bin ton modern depo yaptırıldığını, bunun 135 bin tonunun hizmete alındığını, hububat için 160 bin ton deponun inşaatının sürdüğünü, toplam 1,6 milyon tonluk hububat deposu yaptırılacağını kaydetti.

Pirinç için tedbir

Pirinçte ve mercimekte spekülatif fiyat artışlarını önlemek amacıyla geçen yıl ithalat yapıldığını hatırlatan Köse, bu yıl fiyatların tekrar spekülatif olarak artırılması üzerine 20 bin ton pirinç ithalatı için bağlantı yaptıklarını ve bunun 5 bin tonunun limanlarda satılmaya başlandığını bildirdi. 

Komisyon üyelerinin "fındık stoklarının nasıl eritileceği" yönündeki soruları üzerine, TMO'nun, tüccarın ve yabancı sanayicinin talep etmediği arz fazlası fındığı satın aldığını, bu nedenle bu ürünü eritmenin çok zor olduğunu vurgulayan Köse, şöyle konuştu:

"Dünyada yıllık fındık talebi, 500 bin ton. 100 bin ton da iç talebi düşünürseniz 600 bin tonun üzerindeki fındık üretimi arz fazlası demektir. Stoklarda 3 yıl tutulan fındık, normal olarak sanayide tüketilebiliyor. 3 yılı geçince, 6 yıla kadar fındıklar yağlık amaçlı kullanılabiliyor. Bu nedenle elimizdeki en eski üründen başlayarak fındığı yağlığa ayırıyoruz. Şu anda 67,5 bin ton fındık yağa dönüştürülecek. Önümüzdeki üretim döneminde fındık üretiminin 450 bin-500 bin ton arasında gerçekleşeceği tahmin ediliyor. Dolayısıyla üretimdeki düşüş nedeniyle TMO'nun elindeki fındığa talebin artmasını bekliyoruz. Ancak, 600 bin ton fındığın tamamını satıp depoları süpürmenin mümkün olacağını sanmıyorum. İç tüketimi artırmak için fındık yağı üretimine başladık. İhracat için ihraç fiyatlarımızı belirledik, firmalarla görüşmeler sürüyor."

Kilosu 12 liradan fındık

TBMM KİT Komisyonu Başkanı Ünal Kacır, Türkiye'nin en fazla fındık üreten ülke olmasına karşın vatandaşın makul fiyatla fındık yiyemediğine, marketlerdeki fındık fiyatının 25 liraya kadar çıktığına işaret ederek, TMO'nun makul fiyattan fındık satılmasını sağlamak amacıyla üzerinde fiyatı yazılı paketlenmiş fındık pazarlayabileceğini söyledi.

TMO Genel Müdür Vekili Köse, bunun üzerine, halen 1 kg'lik fındığı Ofis'in satış yerlerinde 8 liradan satıldığını, önceden 25 ton olan aylık satışın 600 tona kadar çıktığını belirterek, "İnsafsızca belirlenen fındık fiyatlarını aşağı çekmek, iç satışları artırmak için makul fiyatla fındık satışını sağlamak üzere, toptancılara, 12 liradan satmak şartıyla kilosu 10 liradan paketlenmiş fındık vereceklerini, satış fiyatının da ambalaj üzerinde bulunacağını, isteyen bütün kuru yemişçilerin, toptancıların TMO'dan bu ürünü alabileceğini" açıkladı.

Komisyon Başkanı Kacır, bunun üzerine, özel sektörün yüzde 25'ten daha düşük karla iş yapmayacağını, bu nedenle yüzde 20'lik kar marjının düşük olduğunu, tekrar gözden geçirilmesi gerektiğini ifade ederek, "Hem satıcı kazansın, hem de vatandaş makul fiyatla fındık yesin" dedi.

TMO Genel Müdürü Mesut Köse, satış fiyatını ne kadar aşağı çekerlerse zararlarının o kadar artacağını vurgulayarak, satışlarda zarar olsa da işin sosyal boyutunun önemli olduğunu kaydetti. Köse, daha önce kilosu 10 liranın üzerinde olan fındık yağının kilosunun, TMO'nun piyasaya girmesinden sonra 5 liraya kadar düştüğünü hatırlatarak, şunları söyledi:

"2008 ürünü fındığın TMO'ya ortalama maliyeti 4,82 lira. Şimdiye kadar iç piyasaya 102 bin ton ürün sattık, bu nedenle karşılaştığımız zarar 130 milyon lira. Fındık satışlarından ne kadar zarar ettiğimiz, ancak bütün ürünün satılmasından sonra belli olur. Ancak, zararımızı en aza indirmek için, Giresun kalite fındıkları 4,5 lira, levant kalite fındığı 4,1 lira ortalama fiyat ile satışa çıkardık. TMO kar etmiyor. Ama zaten, TMO ticari bir kuruluş değil, bir müdahale kuruluşu. Karlı olsa özel sektör devreye girer, TMO'ya iş düşmez. Müdahale, zaten kendi içinde bir zararı getirir."