"Ünlü Seylan çayımızı dünyaya birlikte pazarlayabiliriz"

Beste GÜÇER

Sri Lanka Büyükelçisi Pakeer Mohideen Amza, Sri Lanka ve Türkiye'nin başta tarım ürünleri ve değerli taşlar olmak üzere birçok ürünün üretimi ve pazarlamasında birbirinin tamamlayıcısı olduğuna dikkat çekerek, "Seylan çayını dahi birlikte pazarlayabiliriz" dedi.

Serbest ticaret anlaşması için çalışma başlatıldığını ve yakın gelecekte imzalanabileceğinin altını çizen Amza, "Ülkemizde yabancı yatırımlar artıyor. Türk iş dünyasının da Sri Lanka fırsatını değerlendirmesini ve yatırımlarını artırmasını çok istiyoruz. Büyükelçilik olarak destek vermeye hazırız" şeklinde konuştu. Büyükelçi Amza, Ankara Temsilcimiz Ferit Parlak'ın sorularını yanıtladı…

Türkiye ile Sri Lanka arasındaki ekonomik ilişkileri genel olarak değerlendirir misiniz? İlişkilerin geliştirilmesi için girişimler var mı?

Aslında bilinenin aksine Türkiye ve Sri Lanka arasındaki ilişkiler birkaç yüzyıl önceye dayanmaktadır. Sri Lankalı bir profesör tarafından yakın zamanda yapılan bir araştırmaya göre iki ülke arasındaki ticari ilişkilerin 11. yüzyılda başladığı ortaya çıktı. Sri Lanka, tarihi ipek yolunda Osmanlılar tarafından kapsamlı bir şekilde ticaret için kullanılan merkezi bir uğrama noktasıymış.

Bugüne geldiğimizde Türkiye, Sri Lanka için çok önemli bir ticaret ortağıdır. İki ülke arasındaki güçlü ekonomik ilişki, resmi ve özel sektör heyetlerinin geçtiğimiz yıllarda yaptığı ziyaretler ile istikrarlı bir şekilde büyüdü. İki ülke arasındaki toplam ticaret cirosunun değeri 2005 yılında 97 milyon dolardan 2016 yılında 223 milyon dolara yükselerek 2005'e kıyasla yüzde 130'luk artış kaydetti.

Biz bu rakamın yapılacak çalışmalar ve imzalanacak Serbest Ticaret Anlaşması ile geometrik olarak artacağına inanıyoruz.

Ticaret dengesi bugün Sri Lanka'nın lehinedir ve çay ticaretimizdeki ana kalemdir; 2016 yılında Türkiye'ye yapılan çay ihracatının değeri Sri Lanka'nın toplam ihracatının yüzde 64'üne karşılık gelmektedir.

Çayda ciddi ithalat yapan Türklerin bu alanda yatırımları da var mı, başladı mı?

Türkiye, 2010'dan 2015 yılına kadar Sri Lanka'ya 2.5 milyon dolar değerinde doğrudan yabancı yatırım (DYY) yaptı ve Sri Lanka'ya DYY sağlayan ülkeler arasında 45. sırada bulunuyor. Turizm, Türk Hava Yolları'nın İstanbul'dan Colombo'ya sefer düzenlemesiyle birlikte toplum düzeyinde bağlantı kurulan bir alan oldu. Uçuşlar arttıkça, ulaşım kolaylaştıkça karşılıklı yatırımların ve işbirliğinin daha da artacağına inanıyoruz.

Çay sektöründe iş insanları arasında halihazırda işbirlikleri kişisel ölçekte kurulmuş durumda. Taşlar ve takılar sektörüne bakıldığında, potansiyelin çok yüksek olduğu görülecektir. Türkiye dünyanın ikinci en büyük takı üreticisidir ve Sri Lanka da dünyada en büyük değerli ve yarı değerli taş yoğunluğuna ve hassas kesim oymalarına sahip olan ülkedir. Şu anda bu konuyla ilgili görüşmeler sürmektedir. Bot ve marina inşası, giysi ve su ürünleri Sri Lanka'nın Türkiye ile işbirliği yapmak istediği alanlardan birkaçıdır.

Son dönemde çok sevindirici gelişmeler yaşadık. 2016 yılından itibaren ticari ilişkilerimizi güçlendiren çeşitli olumlu gelişmeler gerçekleşti. İki ülkenin başbakanları 2016 yılında İsviçre Davos'taki Dünya Ekonomi Forumu'nda bir araya geldi ve serbest ticaret anlaşması imzalama ihtimalini araştırmaya karar verdiler. Aynı yılın şubat ayında, Sri Lanka-Türkiye Dostluk Grubu Başkanı, Sri Lanka Başbakanı'nın özel elçisi olarak Türkiye'yi ziyaret etti ve birçok sektörde işbirliği üzerine oturumlar düzenledi. Haziran 2016'da Türk Dışişleri Bakanı Sri Lanka'yı ziyaret etti ve birçok farklı sektörde işbirliğini daha da güçlendirmek ve çeşitliliğini artırmak için verimli görüşmeler yaptı. Gerçekleştirdiği ziyaret ile ikili ilişkilerde, özellikle de ticaret ve yatırım alanlarında yeni bir dönemin başlamasının zeminini hazırlamıştır.

9 Mayıs 2016'da Türkiye-Sri Lanka İş Konseyi neticelendi ve iki taraf da 2018'de en kısa süre içinde her iki ülkeden iş konseylerinin ilk toplantılarını düzenlemek üzere anlaştılar.

Sri Lanka 2016'da İzmir Ticaret Fuarı'na katıldı. Sri Lanka İhracat Kalkındırma Kurulu Başkanı liderliğindeki heyet farklı sektörlerde işbirliğini geliştirme amacıyla çeşitli önemli kurumların temsilcileriyle görüştü. Ayrıca, Türk Elektrik Elektronik ve Hizmet İhracatçıları Birliği 3-4 Kasım 2016'da Sri Lanka'ya sektörel ticaret misyonu düzenledi.

Sri Lanka ve Türkiye, geçen yıl Türkiye-Sri Lanka Ekonomik ve Teknik İşbirliği Ortak Komitesi birinci dönem toplantısına katıldı ve 26 yıllık aradan sonra ekonomik faaliyetlerin genişletilmesi için resmi görüşmeleri yeniden başlattı.

Ekonomisi ağırlıklı olarak ticaret ve hizmetler sektörüne dayalı Sri Lanka'da bu yapının değiştirilmesine yönelik planlar var mı?

Şu anda ekonomiye yüzde 60'lık bir katkıda bulunan hizmetler sektörü ekonomimizde başı çekmektedir, sanayi sektörünün katkısı ise yüzde 31 oranında kalmaktadır. Tarımın ekonomimize katkısı yüzde 9'dur. Ekonomimizi güçlendirmek için üç sektörü de geliştirmeyi öngörüyoruz. Çay ekimi, kauçuk ve hindistan cevizi Sri Lanka'nın ekonomisinde önde gelen figürler olmaya devam ediyor. Plantasyon (ekim dikim) sektörünün ana mahsulü olan çay, nemli bölgenin birçok kısmında yetişir, özellikle de merkezi tepe kırsal kesimlerde. Sri Lanka yüksek kaliteli siyah çayıyla ünlüdür ve dünyadaki en büyük tedarikçisidir. İkinci ana ticari ürünümüz kauçuktur, iç nemli bölgelerde tepe ve vadi kırsal kesimlerde yetişir. Üçüncü ticari mahsulümüz olan Hindistan cevizi ağırlıklı olarak batı kıyı bölgesinin hinterlandında yetiştirilir.

Sri Lanka'da halihazırda başlamış olan Finans Şehri'nin kurulması, Singapur ve Dubai arasındaki deniz rotasında bulunan bu önemli noktada kapsamlı hizmetler arayanlar için büyük yarar sağlayacak.

Sri Lanka'da yatırım yapmak Türk özel sektörüne ne gibi avantajlar sağlar?

Hint Okyanusu'nun ortasında bulunan Sri Lanka'nın hem Batı ve hem Doğu Asya'ya uzanan konumu yüzyıllardır bölgeler arası ticaretten yararlanmamıza imkan vermiştir. Küresel ticari faaliyet zemininde bölgesel bir merkez olan Sri Lanka'nın stratejik önemi büyük ölçüde bilinmektedir.

Asya 2050 yılına kadar tüm küresel ekonomik çıktının yarısını karşılayacak. 2 milyar nüfuslu Güney Asya, artan bir öneme sahip önde gelen bir pazardır. Dünyadaki bu değişen bağlam ve dinamikler karşısında, Sri Lanka olarak kendi geleceğimizi planlamaya ve tasarlamaya başladık.

Sri Lanka halihazırda Hindistan ve Pakistan ile serbest ticaret anlaşmaları yapmış durumda ve Güney Asya Bölgesel İşbirliği Birliği'ne üye bir ülke olarak Bangladeş gibi diğer Güney Asya ülkeleriyle Güney Asya Serbest Ticaret Bölgesi kapsamında sunulan serbest ticaret kolaylıklarından faydalanıyor. Hindistan ile mevcut ekonomik bağlarımızı daha da derinleştirmek için Hindistan ile ETCA adlı Ekonomi ve Teknoloji İşbirliği anlaşması yapacağız. Şu anda, Çin ve Singapur ile serbest ticaret anlaşmaları yapmak için görüşmeler sürmektedir. Bu anlaşmalar sayesinde Sri Lanka'nın büyük bir pazara erişeceği açık. Bu unsurlar göz önüne alındığında, Türk iş insanları Sri Lanka'yı dev bir tüketici tabanına erişme kanalı olarak kullanabilir.

Sri Lanka'da sanayileşme adımları…

Ferit B. PARLAK

Hindistan ve Maldivler'in 30'ar km. güneyinde, coğrafik şeklinden dolayı "Hint Okyanusunun İncisi" olarak isimlendirilen ve çayından dolayı 'Seylan' olarak bildiğimiz 22 milyon nüfuslu Sri Lanka, ucuz iş gücü nedeniyle Çinlilerin yeni yatırım adresi oldu…

Çay ve baharatlar başta olmak üzere tarımsal ürünler ve hizmet sektörü ile ekonomisini geliştirmeye çalışan ülke, yetersiz 'elektrik enerjisi' nedeniyle sanayide 'taşıdığı potansiyel kadar' gelişemese de, bu sıkıntısını zengin akarsu kaynakları üzerine yapılacak HES'lerle gidermeye çalışacak…

Ülkedeki 103 nehirden en uzunu olan 335 kilometre uzunluğundaki Mahaweli ve bu akarsuların oluşturduğu en yükseği 263 metre olan ve 10 metreden yüksek 51 adet doğal şelale Sri Lanka'nın elektrik enerjisi üretiminde ve sonrasında sanayide alabileceği yolu gösteriyor… Büyükelçi Amza ile yaptığımız sohbette Sri Lanka ile ilgili diğer ayrıntıları ve Türkiye ile yapılabilecekleri öğrenme fırsatı bulduk…

İki ülke birbirinin potansiyelinin farkında değil

Tüm bu girişimler sonucunda ticaret hacmi için bir hedef kondu mu?

Sri Lanka Elçiliği, iki ülke arasındaki ikili ticaret hacmini 2020 yılında 500 milyon dolara yükseltme amacıyla, 2016'da düzenlenen etkinlikler ve görüşmelere bağlı olarak 2017-2018 yılları için hedefler öngören kapsamlı bir eylem planı taslağı sundu. Elçiliğin 15-18 Mayıs 2017'de "Sri Lanka'daki İş ve Yatırım Olanakları" üzerine düzenlediği Türkiye'de tanıtım programı iki ülke arasındaki ilişkileri geliştirme çabasına yapılan en yeni katkıdır.

Türkiye ve Sri Lanka birbirlerine sunabilecekleri fırsatları henüz gerçekleştirmiş değiller. İki taraftan da birçok iş insanı ülkelerin barındırdıkları potansiyelin farkında değil. Aslında, iki tarafta yaşayan insanlar için bu iki ülke sadece dünya üzerinde birbirine yabancı iki nokta konumunda. Bu yüzden, birbirlerinin iş çevresinde farkındalık yaratmak iki devletin de birincil görevidir. Elbette bu yapının temelini inşa etmiş durumdayız. Dolayısıyla, geriye kalan kısmı buna kolayca ayak uyduracak.

Ortak Komisyon sırasında, Sri Lanka tarafı Türk iş insanlarına Sri Lanka'nın "Batı Bölgesi Megapolis Girişimleri'nde mevcut yatırım olanakları" hakkında, DEİK tarafından organize edilen bir sunum yaptı.

İki ülke, iki tarafın da iş insanlarına destek olunmasının önünü açacak birçok anlaşma teklifi sundu. Bu bağlamda, teklif edilen Çifte Vergilendirmeden Kaçınma, Yatırımların Karşılıklı Tanıtımı ve Korunması, ve Gümrük Meselelerinde Karşılıklı Destek anlaşmalarını imzalamayı umuyoruz..

Çifte Vergilendirmeden Kaçınma Anlaşması için Ekim 2017'de iki taraf görüşmelerin ilk aşamasını gerçekleştirmeyi planlıyor.