Yeni tasarı, hükümetin 'grev durdurma' yetkisini kaldırıyor

ANKARA - Sendikal haklarda yapılması planlanan değişikliklerle, Bakanlar Kurulu'nun grev ve lokavtı idari bir kararla erteleme hakkının ortadan kaldırılması planlanıyor. Yapılacak değişiklikle grev ve lokavt ile ilgili hangi işlerde veya iş yerlerinde tamamen ya da kısmen, sürekli ya da geçici yasağın olacağına mahkemelerin karar vermesi öngörülüyor.

Alınan bilgiye göre, Üçlü Danışma Kurulu toplantısı öncesinde işçi ve işveren konfederasyonlarına Bilim Kurulu tarafından hazırlanan Sendikalar Yasa Tasarısı Taslağı ile Toplu İş Sözleşmesi Yasa Tasarısı Taslağı ulaştıran Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, toplantının ardından konfederasyonlara bir kaç gün önce yeni taslaklar gönderdi.

Sendikalar Yasa Tasarısı Taslağı'na göre, işçi tanımı yeniden düzenlenerek işçi sayılmayan ticari vekil, mümessil gibi tacire bağlı yardımcılar ile çırak ve stajyerlerin de sendika kurabilmelerine ve üye olmalarına imkan tanınıyor. İşçi sendikasına üyelik yaşındaki sınır İş Kanunu'na paralel bir şekilde 15'e çekiliyor.

İş kolu dışında iş yeri ve meslek esasına göre sendika kurulmasına olanak veriliyor. İş kolu sayısı 17'ye indiriliyor. Sendika kurucusu olabilmek için aranan nitelikler de sınırlı tutuluyor.

Genel kurulların tüzüklerde belirtilen şekilde üye veya delegelerden oluşması öngörülüyor. Böylece üyenin belirli bir sayıyı aşması halinde genel kurulun delege esasına göre oluşacağına ilişkin uygulamadan değişikliğe gidiliyor.  

Getirilen düzenlemelerin bir kısmı şöyle:

- Sendikaların olağan genel kurullarının en geç 4 yerine 3 yılda bir toplanması planlanıyor.

- Sendikaya üyelik ve istifada noter koşulu kaldırılarak basit, kolay ve ekonomik bir uygulamaya geçiliyor.

- Üyelerden alınacak aidatlar, üst sınır olmaksızın sendika tüzüğüne bırakılıyor.

- İş yeri sendika temsilcisinin iş sözleşmesinin ancak haklı bir nedenle ve yazılı olarak açık ve kesin şekilde feshedilebileceği öngörülerek temsilcilik faaliyetinin güven içerisinde yerine getirilmesi amaçlanıyor.

- Sendika dışında federasyon veya konfederasyonlara da işçi ve işverenlerin menfaatlerini ilgilendiren konularda üyelerini temsilen dava açma imkanı sağlanıyor.

- Yetkili sendikanın bulunmadığı iş yerlerinde, en çok üyeye sahip sendikaya da temsilci atama yetkisi getirilerek sendikaların örgütlenmesinin kolaylaştırılması hedefleniyor.

- Sendika veya şube yöneticilerinin yerel yönetimler ve milletvekili seçimlerinde aday olmalarında görevlerinin askıya alınması, seçilmeleri halinde görevlerinin son bulması düzenlemesi korunuyor.

- Sendikaların ticaretle uğraşma yasağı devam ediyor.

- İşveren sendikalarına, tüzüklerinde hüküm bulunması koşuluyla ve nakit mevcutlarının yüzde 40'ı aşmamak üzere üyelerine kredi verebilme imkanı tanınıyor. 

- Sendikaların gelir ve giderlerine ilişkin yıllık ve genel kurul dönemine ilişkin mali denetimi yeminli mali müşavirlerce yapılacak.

Toplu sözleşmede 'gönüllü dayanışma'

Toplu İş Sözleşmesi Yasa Tasarısı Taslağına göre, grup toplu iş sözleşmesi uygulaması tanımlanarak uygulama alanı genişletiliyor.

İş kolu düzeyinde toplu sözleşme yapma ilkesi korunuyor, ancak iş kolu barajı yüzde 10'dan 1'e düşürüyor. İş kolu düzeyindeki yüzde 1'lik oran, ''sarı sendikacılığa'' yol açmamak için bir tedbir olarak gösteriliyor.

İş yeri düzeyinde yarıdan fazla üye olma ilkesi korunurken birden fazla sendikanın toplu iş sözleşmesine taraf olması ilkesi getiriliyor. Böylece sendikal sistemin işleyişinde sendikal rekabet ilkesi korunmakla beraber iş yerinde birden fazla örgütlü sendikanın varlığı durumunda toplu iş sözleşmesinin bağıtlanması için gönüllü dayanışma (koalisyon) ilkesi hayata geçiriliyor. Bu yolla özellikle işletme bünyesinde birden fazla iş yerinde örgütlü işçi sendikaları bir araya getirilerek işletme düzeyinde sözleşme yapma yolu kolaylaştırılıyor.

Toplu iş sözleşmesinde yetki, müzakere süreci ve arabuluculuk safhaları korunmakla beraber sadeleştirilerek yeniden düzenleniyor. Daha önce üç yöntemle gerçekleşen olağan arabulucuk safhası teke indirilip zorunlu hale getiriliyor.

Grevi 'mahkeme' durduracak

''Devletin fazla müdahale ettiği ve denetim altında tuttuğu'' eleştirilerine konu olan grev ve lokavt uygulamaları da yeniden düzenleniyor. Taslakta sürekli ya da geçici grev ve lokavt yasaklarına yer verilmiyor. Bakanlar Kurulu'nun grev ve lokavtı idari bir kararla erteleme hakkı ortadan kaldırılıyor. Buna göre, kararlaştırılmış ya da uygulanmakta olan grev veya lokavt, ilgililerin veya Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının talebi üzerine ''kamu düzeni'' ve ''kamu sağlığı'' bakımından sakıncalı görülmesi halinde yetkili mahkeme kararıyla tamamen veya kısmen, sürekli veya geçici olarak yasaklanabilecek. Grev ve lokavt ile ilgili hangi işlerde veya iş yerlerinde tamamen ya da kısmen, sürekli ya da geçici yasağın olacağı yargı kararıyla belirlenecek.

Kapsam dışı personel ve muvazaalı iş alan alt işveren işçilerinin de toplu iş sözleşmesinden yararlanma hakkı güvence altına alınıyor.

Sendika üyesi olmayan işçilerin toplu iş sözleşmesi hükümlerinden yararlanmak için ödedikleri ve halen normal sendikaya üyelik aidatının 2/3'ü oranındaki ''dayanışma aidatı'' miktarı normal aidata eşitleniyor.

Yüksek Hakem Kurulu'nda işçi ve işveren kuruluşlarının iki temsilcisinin de en çok üyeye sahip konfederasyondan gelmesi uygulaması yerine, temsilcilerden birinin ikinci ve üçüncü en büyük konfederasyonlarca dönüşümlü olarak yürütülmesi öngörülüyor.

Aidatlar, maaştan kesilmeyecek, işçi tarafından ödenecek

Kısa bir süre önce konfederasyonlara gönderilen taslakta yer verilmeyen ''check off'' sistemine yeni taslaklarda geri dönülüyor.

Önceki taslakta üyelik aidatlarının işverence kaynağından kesilerek sendikalara ödenmesini içeren ''check off'' sistemi yerine, aidatların bizzat işçi tarafından sendikaya ödenmesi uygulamasına geçilmesi öngörülüyordu. Yapılmak istenen bu değişiklik sendikaların tepkisini çekmişti.

Yeni taslakların öncekilerden bir diğer farkı da sendikacı maaşlarına getirilmesi planlanan sınırlamadan vazgeçilmesi.

Önceki taslaklarda sendika ve şube yöneticilerine 1 ay içinde ödenecek olan ücret, yolluk ve diğer ödemelerin toplamının en yüksek devlet memuru maaşının 2 katını geçemeyeceği hükmü yer alırken, yeni taslaklarda bunun yerine sendika ve şube yöneticilerinin ücretleri ile her türlü ödenek, yolluk ve tazminatlarının genel kurul tarafından belirlenmesi hükmüne yer verildi.