Döner sermayelerin başına CEO'lar gelecek

ANKARA - Maliye Bakanlığı, ilk kez 1925 yılında başlayan döner sermaye uygulamasında köklü değişiklikler yapmak için kolları sıvadı. Yapılması planlanan değişiklikle döner sermayelerin başlarına üst yöneticiler (CEO) gelecek, hesap verebilirlik ve şeffaflık sağlanacak.  

Türkiye'de döner sermaye uygulaması ilk kez 1925 tarih ve 549 sayılı "Ziraat Müesseselerine Sabit Sermaye Vaz'ına Dair Kanun" ile başladı. Yıllar itibarıyla giderek büyüyen döner sermayeli işletmeler, dağınık mevzuat, yönetim yapılarındaki farklılık gibi birçok nedenle yapısal sorunlara neden oldu.  

Maliye Bakanlığı bunun üzerine, son yıllarda yaptığı birçok reform niteliğindeki değişikliğe döner sermayeleri de eklemeye hazırlanıyor.  

Konuya ilişkin açıklamalarda bulunan Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, başta sağlık hizmetleri olmak üzere eğitim, tarım ve orman gibi alanlarda faaliyet gösteren, 29 ayrı idare bünyesinde kurulan ve büyüklükleri, faiz ödemeleri hariç merkezi yönetim kapsamındaki idarelerin toplam giderlerinin yüzde 9'una ulaşan döner sermayeli işletmeleri yeniden yapılandıracaklarını bildirdi.  

Söz konusu işletmelerin hem ekonomi içindeki yerinin hem de kamu hizmetlerinde üstlendikleri görevler bakımından büyük önem taşıdıklarına dikkati çeken Şimşek, yapılacak değişiklikle buraları daha verimli çalışan yapılar haline getireceklerini söyledi.  

"Sorunlu yapının devam etmesine izin veremeyiz" 

Geçen yılın sonu itibarıyla 10,8 milyar lira tutarında sermaye tahsis edilen döner sermayeli işletmelerin gelirlerinin 31 milyar liraya, giderlerinin 31,7 milyar liraya, sayılarının 2 bin 902'ye ve Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) içindeki paylarının ise yüzde 2,2'ye ulaştığına işaret eden Şimşek, söz konusu işletmelerin mevcut yapısına ilişkin şu bilgileri verdi:  

"Ülkemizde ilk kez 1925 yılında başlayan döner sermaye uygulaması, özel kanunlarla, teşkilat kanunlarına konulan hükümlerle ve 3046 sayılı Bakanlıkların Kuruluş ve Görev Esasları Hakkında Kanuna dayanılarak kurulmuşlardır. Yıllar itibarıyla giderek büyüyen döner sermayeli işletmelerin, dayandıkları mevzuatın eski, dağınık olması ve kamu mali yönetimi anlayışı ile uyumlu olmaması, temel ve düzenleyici bir kanuna tabi olmamaları, kamu mali yönetim sistemindeki konumlarının ve geleceklerinin belirsiz olması, yönetim yapılarının birbirinden farklı olması ve genellikle yetersiz kalması, gelir ve giderlerini takip ettikleri hesapların bütçe ile ilişkisinin kurulamaması nedeniyle, hesap verebilirliği ve saydamlığı temin edememeleri, idari ve mali birlikteliği tam olarak sağlayamamaları gibi yapısal sorunları bulunmaktadır. Böyle sorunlu yapının bu şekilde devam etmesine izin veremeyiz."  

"Kanun taslağı Başbakanlığa gönderildi" 

Döner sermayeli işletmelerde verimlilik ve karlılığın artırılması amacıyla bazı temel hususlar dikkate alınarak işletmelerin kuruluşunu, teşkilat yapısını, yönetimini ve işleyişini düzenleyen "Döner Sermayeli İşletmeler Kanun Tasarısı" taslağının hazırlandığını ve Başbakanlığa sunulduğunu bildiren Şimşek, söz konusu hususları ise şöyle açıkladı:  

"Burada öncelikle dağınık mevzuatı tek çatı altında topluyoruz. Hazırlanan kanun taslağı, tamamen yeni kamu mali yönetimi konseptine uygun. Burada ayrıca işletmecilik ilkeleri de belirleyici bir unsur. Söz konusu kanunla döner sermayelere ilişkin dağınık ve artık ihtiyaçları karşılamayan mevzuatı komple değiştiriyoruz. Tüm mevzuatı tek bir çatı altında toplayacağız. Bu sayede daha hesap verebilir, şeffaf ve verimli bir yapı oluşturacağız."  

"Döner sermayeler CEO modeliyle yönetilecek"  

Yapılan değişiklikle döner sermayeleri artık CEO'ların yöneteceğini belirten Şimşek, bu modelle verimliliğin artacağını ifade etti. Söz konusu CEO'ların kamudan atanacağını dile getiren Şimşek, "Önemli olan bu yöneticilerin nitelikleri ve kamuda bu görevi en iyi şekilde yapabilecek önemli beyinlerimiz var" dedi.  

Tasarının detayları 

Hazırlanan kanun tasarısına ilişkin detaylı bilgiler de veren Şimşek, şunları kaydetti:  

"Tasarı ile ek ödemeye ilişkin hükümler hariç olmak üzere, döner sermayeli işletmelere ilişkin eski ve dağınık yapıda olan tüm kanun maddeleri yürürlükten kaldırılacak ve bu işletmeler temel ve düzenleyici bir çerçeve kanuna kavuşacak. Saydamlık ve hesap verebilirlik güçlenecek. İşletme yönetiminde etkinliği sağlamak üzere aynı idare bünyesinde faaliyet gösteren döner sermeyeli işletmeler tek çatı altında toplanarak, 2 bin 902 olan işletme sayısı 130'a inecek. İşletmelerin idareler bünyesinde tek çatı altında toplanmasıyla, nakit ve taşınır yönetimi ile mal ve hizmet alımlarında idari ve mali yönetimde etkinliği artıracak düzenlemeler gelecek. İşletmeye ilişkin bütçe, yatırım programı, fiyatlandırma gibi temel konularda işletme politikalarını oluşturmakla görevli 5 üyeden oluşan yönetim kurulu müessesesi getirilecek ve söylediğim gibi, buralarda CEO konumunda çalışacak işletme yöneticileri olacak."  

"Personel istihdam ofisleri olmaktan çıkacak"  

Bakan Mehmet Şimşek, döner sermayeli işletmelerin personel giderlerinin fazlalığına da dikkati çekerek, "Bu işletmelerde artık personel gideri, gelirlerin yüzde 50'sini aşamayacak, maliyetin altında satış ve mali borçlanma yapılamayacak. Böylelikle söz konusu işletmeler bir personel istihdam ofisi olmaktan çıkacak ve mali disiplin sağlanacak" diye konuştu  

Özel sektöre müjde  

Söz konusu değişiklikle özel sektörün de alacakları açısından rahatlayacağını belirten Şimşek, sözlerini şöyle tamamladı:  

"Tasarı ile döner sermaye işletmelerine iş yapan hak sahiplerinin alacaklarını daha hızlı almaları için faturaların en geç 10 iş günü içinde muhasebe birimine verilmesi zorunluluğu getiriliyor. Öte yandan merkezi yönetim bütçeleri hazırlanırken idarelere bağlı döner sermayeli işletmelerin bütçeleri de dikkate alınacak ve birlikte değerlendirilecek. Kantin ve otopark gibi işletme bütünlüğünü tamamlayıcı nitelikteki sosyal ve ticari faaliyetlerden elde edilen gelirler de döner sermaye gelirlerine dahil edilecek.  

Bakanlar Kurulunca belirlenecek mal ve hizmet alımlarında 7 yıla kadar kiralama imkanı getirilecek. Döner sermayeli işletmeler faaliyetlerinde kullanmak amacıyla artık taşınmaz elde etme imkanına kavuşacak. Bu işletmelerin bütçe, muhasebe, harcama, personel, gelir ve taşınır işlemlerini kapsayan ve Bakanlığımızca geliştirilen Döner Sermaye Mali Yönetim Sisteminin tüm işletmelerde uygulanması zorunluluğu gelecek. Bu sistem ile mali tasarrufun yanı sıra işletmelerin gelir, gider, nakit, borç ve alacaklarını günlük olarak izleyebilme imkanına kavuşacağız."