Türev ürün satan banka 4 kat sermaye ayıracak

Ece CEYHUN

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun şimdilik banka müşterilerine yaptığı türev ürünlerde dikkatli olun uyarısı, bankalar için yeni yükümlülüklerin ön habercisi oldu. BDDK, bankalardan türev ürünler için ayırdıkları sermaye karşılığını 4’e katlamasını isteyecek.

Bankacılardan edinilen bilgiye göre bundan sonra başta DCD ve opsiyon olmak üzere türev ürünlerde yüzde 100’ü geçmeyen risk ağırlığı yüzde 300’e hatta yüzde 400’e yükseltilmesi için çalışmalar yürütülüyor.

Bir süredir bankacılık sektöründe, mevduattan kazanamayan hatta negatif reel faizle karşılaşan yatırımcının, getiri cazibesine kapılıp türev ürünlere yönlendirildiği konuşuluyordu. Aslında ‘bilen’ yatırımcıya sunulması gereken türev ürünlerde yaşanan mutluluk tablosu kurda artan dalgalanmayla bozuldu. Artan müşteri şikayetleri üzerine, BDDK, bankaların müşteriyi bilmediği ürüne yönlendirdiği için, işin faturasını bankalara kesmeye hazırlanıyor.

BDDK’nın salı akşamı Başkan Mukim Öztekin imzasıyla yaptığı ağırlıklı olarak kredi ve kart kullanımında vade yapısını düzenleyen taslakta “Sisteme yönelik risk unsuru olma potansiyeli taşıyan hususlar kurumumuz tarafından dikkatle takip edilmektedir. Bu çerçevede, son dönemde ilgi çeken türev işlemler de yakından izlenmektedir. Gerekli görüldüğü takdirde, türev işlemlere yönelik yeni düzenlemeler uygulamaya geçirilebilecektir. Ayrıca BDDK Başkanı Mukim Öztekin, vatandaşları; "içeriğini bilmedikleri türev ürünlerini satın almamaları" noktasında da uyardı” ifadelerine yer verilmişti.

Buarada BDDK Başkanı Mukim Öztekin, Ziraat Bankası'nın 150'nci yılı nedeniyle verilen resepsiyonda "Türev ürünlerin içinde yüzde 23.8'i opsiyonlar. Bankaların alıcı pozisyonda olduğu, yani vatandaşın satıcı olduğu opsiyon işlemlerinde büyüklük 15 milyar dolar. Büyük miktarda olmasa da, bununla ilgili şikayetler var. Bununla ilgili olarak bankaları erken uyaralım istedik. Eğer gerekli görürsek o alanda tedbir alabiliriz" dedi.

Hedge amaçlılar kapsam dışı

DÜNYA’nın bankacılık çevrelerinden edindiği bilgiye göre düzenlemenin kapsamı kar amaçlı türev ürünleri kapsayacak. Yani bankaların bireysel müşterileri ile yaptıkları DCD ve opsiyon adı verilen döviz alım ya da satım opsiyonlarını içeren ama kur oynadığında da yatırımcısına zarar ettiren ürünleri içerecek. Bankaların, kur ya da faiz riskinden korunmak amacıyla (hedge) türev ürünler ise bu kapsamda değerlendirilmeyecek.

BDDK’ya bu konuda müşteri şikayetlerinin sayısı hızla artarken kurumda “Finansal okur-yazarlık, bilgi gerektiren bir ürünle müşteri kandırılıyor” görüşünün ağırlık kazandığı da öğrenildi. BDDK Başkanı’nın göreve geldiğinden beri bu konuda çok hassas davrandığını söyleyen bankacılar, “Hemen her bankada büyük ya da küçük böyle bir portföy var” dedi.

BDDK, bu tür ürünler için risk ağırlığını artırıp bankalara daha fazla sermaye karşılığı hesaplatmaya hazırlanırken şimdi dönüşüm oranı ile yüzde 100’ü geçmeyen rasyo yüzde 300-400’ü bulacak.

Ne, nedir?

Alım-Satım Opsiyonları'nda opsiyon aldığınızda, opsiyonun üzerine yazan finansal ürünü belirli bir tarihte, belirli bir fiyattan (exercise price) alma-satma hakkına sahip olursunuz. Dilerseniz bu hakkı kullanabilirsiniz.

Döviz Opsiyonu alırsanız, opsiyonu satın alırken ödediğiniz prim karşılığında, piyasa koşullarına göre, işlemi önceden belirlenmiş vadede ve belirlenmiş kurdan gerçekleştirebilir veya işlemden vazgeçebilirsiniz. Opsiyon primi; vade, fiyat (spot ve exercise), volatilite ve piyasadaki faiz oranları gözönüne alınarak hesaplanır. Opsiyonu satın aldıktan sonraki zararınız, ödediğiniz primle sınırlıdır.