Gelişmiş ülkelerin 'borçla harcama' alışkanlığı da krizi etkiledi

Mehmet KAYA

ANKARA - Dünyanın en geniş alana yayılan ekonomik krizlerinden olan ve etkileri halen devam eden küresel krizde, zengin ülkelerde yaşanan "hızlı kredi genişlemesinin" etkisinin, cari işlemler açığı sorununa kıyasla daha yüksek olduğu belirtildi.

Merkez Bankası bünyesinde ekonomist Aytül Ganioğlu tarafından yapılan çalışmada, hem gelişmiş, hem de gelişmekte olan ülkelerde yaşanan krizlerde hızlı kredi genişlemesi ve cari işlemler açığı sorunlarının etkisi analiz edildi. Çalışmaya göre normalin üstünde ekonominin dinamiklerinden daha yüksek oranda artan krediler gelişmiş ülkelerde yaşanan krizde daha büyük etki ederken, cari işlemler açığı gelişmekte olan ülkeleri krize sokmakta daha ağırlıklı bir sorun olarak öne çıktı.

Bu çalışmada 1970-2008 arasında 24 tanesi gelişmiş, 26 tanesi de gelişmekte olan ülkelerdeki 50 kriz analiz edildi. Bütün krizlerde cari işlemler açığı sorunları ile hızlı kredi genişlemesinin etkili olduğu gözlenen çalışmada, gelişmekte olan ülkelerin büyük çoğunluğunda kriz öncesindeki yılda kredi genişlemesinin pozitif ve yüksek olduğu, gelişmiş ekonomilerde ise yüksek oranlı bir kredi patlamasının gerçekleştiği tespiti yer aldı.

Çalışmada, parasal büyüklükler ile enflasyon, büyüme ile kişi başına sermaye gibi çeşitli ekonomik büyüklükler arasında beklenen etkileşimin, çalışma çerçevesinde yapılan analizde de gözlendiği belirtildi.

Gelişmiş ülkelere yönelik yapılan analizlerde, kredi genişlemesinin etkisinin gözlenmekle birlikte, yüksek cari açığın da yaşandığı dönemlerde etkisinin daha anlamlı gözlendiği vurgulandı.
Bunun yanında, cari işlemler açığının ve özel sektöre verilen kredilerin gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin her ikisinde de finansal kriz ihtimalini artırdığı bilgisine yer verildi.

Küresel krizin nedenlerine yönelik yapılan çalışmalarda, parasal büyüklükler ve kredilere dış dengesizliklerin krize oluşturmaya etkileriyle ilgili çalışmalara odaklanıldığı hatırlatılan çalışmada, finansal krizlere yönelik analizlerde yaklaşım değişiklikleri görüldüğü kaydedildi.

Çalışmada, cari işlemler açığının bütün krizlerde etkili unsurlardan biri olduğu bulgusuna yer verilirken, sonuç bölümünde "em gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkelerde cari işlemler dengesizliklerinin ve kredilerdeki gelişmelerin finansal kriz olasılığını artırma konusunda güçlü olduğunu söylemek mümkündür.

Diğer taraftan, gelişmiş ülkelerde kredilerdeki gelişmelerin, gelişmekte olan ülkelerde ise cari işlemler açığının finansal kriz olasılığını istatistiki olarak daha güçlü bir şekilde artırdığı söylenebilir" ifadesi vurgulandı.